| געלט-זאמלונגס-קאמפאניע 1 אונזער צייטונג עקזיסטיקט א דאנק אייערע ביישטייערונגען! מיר בעטן די לייענער שענקען א פאר קאפקעס צום פאראייביקן עפעס גאר ספעציעלס. מיר האבן א בעל-טובה, וואס וועט שענקען איין דאלאר פאר יעדן דאלאר, וואס מיר וועלן זאמלען. 1 1 http://www.gofundme.com/848azg This is the only publication in the world written by Holocaust survivors and native speakers from Eastern Europe. We appeal to everyone to give a little to preserve something very special! | דער מאמענט איז אן אלוועלטלעכע, אומפארטייאישע צייטונג, פאר דעמאקראטישע פרינציפן פאר אלע פעלקער אין אלע לענדער. 1 * * * דער מאמענט איז די איינציקע צייטשריפט, וואס ווערט פארפאסט אויף א ריינעם יידיש פון היימישע יידיש-ריידנדיקע פון מזרח-אייראפע. 1 * * * ווי טיף מ'זאל ניט גראבן אין דער מאמענט 1!קאן מען שטענדיק גיין נאך ווייטער * * * דא שרייבט מען א גאנצן מעת-לעת אין גאנצן אויף א גאנץ-יידישלעכן יידיש!1 |
לשנה טובה תכתבו ותחתמו
מיר ווינשן אונזערע 100,000 לייענער א וואונדערשיין יאר
מיר ווינשן אונזערע 100,000 לייענער א וואונדערשיין יאר
א ראש-השנהדיקע דרשה
תשע"ז וועט זיין דאס בעסטע יאר, וואס איז ווען געווען!
געדענקט זשע און פארשטייט זשע נאר:
יעדער מאמענט און די צוקונפט זיינען גאנץ-פאזיטיוו!
דאס שיקזאלס-ראד דרייט זיך לטובתן עולם.
דער בורא-עולם האט באשאפן גן-עדן פאר אונזערט וועגן!
אין משך פונעם נייעם יאר לאמיר און זאלן מיר אלע פארוואנדלען דעם עולם-השקר אין גן-עדן.
תשע"ז וועט זיין דאס בעסטע יאר, וואס איז ווען געווען!
געדענקט זשע און פארשטייט זשע נאר:
יעדער מאמענט און די צוקונפט זיינען גאנץ-פאזיטיוו!
דאס שיקזאלס-ראד דרייט זיך לטובתן עולם.
דער בורא-עולם האט באשאפן גן-עדן פאר אונזערט וועגן!
אין משך פונעם נייעם יאר לאמיר און זאלן מיר אלע פארוואנדלען דעם עולם-השקר אין גן-עדן.
| אינהאלט ערשטע מגילה ראש-השנהדיקע באגריסונגען א נייער אינטעלעקטואליזם אלגעמיינע באמערקונגען און אפטיילונגען ר' יעקב שרייבט - לייט-ארטיקל פונעם שרייבטיש פון ד"ר נאמאסט פונעם מיקראפאן נייעס, קאמענטאר און באאפאכטונג מיינונג/קעגנמיינונג - חשוב, וויכטיק, וואזשנע בושות, חרפות, חוצפות - שקרים, גוזמות, צביעות וועלט-שמערץ און שאדן-פרייד א חוצפהדיקע מיינונג קוקאראטשקעס און לאטרינען- בהלות מיט יללות היסטאריע מיט היסטעריע די צען תשובה-טעג אין א קליין שטעטל דער נסימדיקע נסיעה פון א יידישן בחור די טרוימען-דימענסיע פון אשען-פארקוועי ביז ,מזל-טוב 6'י משיחים, גואלי-צדק און וועלט-דערלייזער ווי דער עולם-הזה ווערט דער עולם-הבא יידישע מאטיוון - מיר געדענקען און באערן פון שטעטל ביז שטאט אלטפרענקישע פארגעניגס - געשמאקע עצות צווייטע מגילה אן אלטמאדיש ווינקל - די וואלד-ישיבה תורה איז די בעסטע סחורה יונג, יידיש און יידישלעך - גראפיטי הומאר - רבנישע חכמות וואס ס'טוט זיך אין רעדאקציע - די נסים-זאנע ניט געפילדט און ניט געדאגהט ד"ר זיסקינדס ווינקל - ווי א גאון אין סוכה!י די פאראלעלן צווישן גייליש און יידיש א יידישיסטקע אין משוגעים-הויז לוסטיק און לומדיש - קולטור - ראטא-גראוויאר פלארענץ פאסטער דזשענקינס - וויסנשאפט ארכיטעקטור/בוי-קונסט - נאסטאלגיע - ספארט פון אונזערע ארכיוון - דאס סעפטעמבער-ליד בריוו אין רעדאקציע - דעם זיידנס-עצה אנאנסן - רעקלאמעס- פערסאנאל |  צו ראש-השנה מאכן מיר לכבוד אייך א לחיים-ולברכה ראש-השנהדיקע באגריסונגען י מיר ווינשן אייך אלעמען א גוט, געזונט און כשר ניי-יאר! מיר בעטן, אז דער אויבערשטער זאל בענטשן דאס נייע יאר מיט אלדאס גוטס. דאס איז א הארציקער וואונש פארן גאנצן עולם.1 י אין משך פונעם אפגעלאפענעם יאר האבן מיר געזען גאר א סך אין אלע טיילן וועלט, סיי אויפרעגנדיקע סיי אויפהייטערנדיקע גע- שעענישן. קיינער קאן ניט זאגן, אז דאס פארגאנגענע יאר איז ניט געווען איבערפול מיט אינטערעסאנטע, טשיקאווע און מאדנע פאסירונגען! 1 י דאס אפגעלאפענע יאר איז געווען פאר אונז אלעמען אין רעדאקציע דאס בעסטע יאר, וואס איז ווען געווען אבער אונזער לאזונג צום נייעם יאר איז ,נאך בעסער און נאך גרעסער!' 1 * * * י געדענקט זשע און פארשטייט שע נאר, אז אין יעדן אינהאלטסרייכן נומער שענקן מיר דעם ניימאדישן, קאסמאפאליטישן עולם אן אלטמאדישן, עכט-שטעטלדיקן יידיש און יעדער נומער ווערט וואס אמאל שענער און גרעסער! 1 |
 אמן ואמן סלה זאגן מיר מכוח די אלע הארציקע וואונשן צום נייעם יאר  עד-סוף-כל-הדורות זאל זיך אייער שבט מערן כפל-כפליים!1 * * * דא זוכט מען נייע אידייען  דער קירצסטער לייט-ארטיקל אויף דער וועלט:1 דער עולם אנטלויפט פון א שלעכטן קאנדידאט,1 איידער נאכצולויפן א קאנדידאט מיט גוטע אידייען * * * קעגן און ניט פאר א געוויסן קאנדידאט שטימט מען היינט-צו-טאג!1 דא ליגט דער הונט באגראגן און דערויף קלאגט דאך דער מקונן ________________________ |  א נייער אינטעלעקטואליזם ד"ר אוצר א. מ. נאמאסט, פרעזידענט/גרינדער י פון אלע זייטן ציען פארשידענע פראקציעס, וואס קריגן און אמפערן זיך און קאנען קיינמאל ניט מסכים זיין, וואס די אמתע פראבלעמען זיינען... און אויב ביי די מלוכה-לייט אנטשטייט א פעסטע איינשטעלונג, אז ס'נאגט אונזער נאציע א שרייענדיקע פראגע, קאן קיינער קיינמאל ניט איינפארשטאנען זיין ווי אזוי צו ענטפערן אויף אזא דער פראגע. דא ליגט דער הונט באגראבן און דערויף קלאגט דאך דער מקונן! 1 י דאס אמעריקאנער פאלק איז צעטיילט אין דער פראגע, צי די פאראייניקטע שטאטן זאל זיין א סאציאליסטישע מדינה אדער א קאפיטאליסטיש לאנד און צי דער ארבעטער זאל האלטן פאר זיך זיין לוין, צי די רעגירונג דארף שענקען די ארעמע א גרויסן פראצענט פון זיינע שכירות. אויף אזא פראגע האט מען נאך ביז אהער ניט געענטפערט און ס'זעט-אויס, אז ליידער וועט זיך די דעבאטע ניט ענדיקן אין דער נאענטער צוקונפט. 1 י דערווייל בושעוועט א געוואלדיקער שטילשטאנד אין קאנגרעס און ס'ווערט געלייזט גארניט מיט גארניט! דערצו, נאך מער און נאך ערגער פירט מען פארט נאך מער וויכוחים וועגן די זעלבע ענינים און מ'פארמולירט קיינמאל ניט קיין נייע לייזונגען. לאמיר ריידן תכלית! וואו איז דער שכל? יושר! 1 י אין דעם אנהאלטנדיקן קאמף צווישן די צוויי פארטייען אין די צוויי געזעץ-קאמערן וואלט א ביסל צוזאמענארבעט אין גוטברודערשאפט געווען גוט. 1 י אונזער נאציע נויטיקט זיך אין א נייעם אינטעלעקטואליזם! אמעריקע דארף האבן נייערליי דענקער מיט פרישע אידייען. אלע ווייסן, אז די דעפיניציע פון משוגע איז, אז מ'נוצט-אויס דאס זעלבע מיטל צורעכט צו מאכן די זעלבע סיטואציע, נאר מ'דערווארט אן אנדער רעזולטאט! דאס איז אבער וואס אונזערע פאליטיקער טוען און די בירגערשאפט קלאפט זיך איינצייטיק דעם קאפ אין וואנט! 1 י עס בלייבט צו זען, צי דער שכל וועט סוף-כל-סוף זיגן און ס'וועלן אנקומען אין דער הויפטשטאט נייע מלוכה-לייט מיט פרישע אידייען.1 י ריידנדיק וועגן נייע פאליטיקער מיט פרישע אידייען! די גרעסטע איבערראשונג פאר אלעמען איז געווען דער ניו-יארקער ביליאנר דאנאלד טראמפ, וואס האט זיך אריינגעריסן ווי א שרפה-1 |
באל אינעם וואל-פארמעסט, באצויבערנדיק גאר א סך וויילער און אויפקאכנדיק איינצייטיק גאר א סך אנדערע, אריינגערעכנט די פירערשאפט פון דער רעפובליקאנער פארטיי. הער טראמפ איז טאקע אן עקצענטרישער פארשוין, נאר ער האנדלט אויף אן אייגנארטיקן אופן אויף דער פאליטישער ארענע און האט פארגעבראכט א ריי פרישע אידייען. זיין אויפפירונג איז אגרעסיוו און חוצפהדיק אבער ער רעדט וועגן א סך ענינים, וואס די אלע אנדערע פאליטיקער האבן מורא צו באהאנדלען און וואס זיינען א טאבו ביי פיל מלוכה-לייט.
העפלעכע דעבאטעס און איידעלע רעדע זיינען פיין און גוט אבער וואס האבן מיר דערגרייכט מיט העפלעכע רייד אין משך פון די אלע יארן זינט ראנאלד רעיגאן איז אפגעטראטן פון אמט? די העפלעכע פאלקס-שטימע האט וואשינגטאן ניט געהערט; דאס פאלקס-ווילן איז גרינגעשעצט געווארן אין דער הויפטשטאט, וואו סיי די רעפובליקאנער סיי די דאמעקראטן האבן געהאט אן אייגענעם סדר-היום! פילייכט נויטיקט זיך די פאליטישע וועלט אין אן איבערקערעניש מיט חוצפהדיקע פארשוינען, וואס וועלן אומווארפן די טישן און בענק אין וואשינגטאן און איינפירן נייע מעטאדן ווי אזוי צו לייזן די פראבלעמען, וואס בושעווען דא אין אמעריקע און צערייסן ווי א הערינג די פאראייניקטע שטאטן. אונזער מדינה האט גאר גרויסע צרות און גייט הענדום-פענדום בארג-אראפ. די צייט פאר העפלעכע רייד איז שוין אויס, פארביי און פאריבער. אין א שווערער שלאכט דארף מען נוצן די שווערע ארטילעריע! ס'זעט-אויס, אז וואשינגטאן הערט זיך איין בלויז נאר ווען די בירגערשאפט שרייט הויך אויפן קול און באנוצט זיך מיט די גרויסע קאנאנען!
העפלעכע דעבאטעס און איידעלע רעדע זיינען פיין און גוט אבער וואס האבן מיר דערגרייכט מיט העפלעכע רייד אין משך פון די אלע יארן זינט ראנאלד רעיגאן איז אפגעטראטן פון אמט? די העפלעכע פאלקס-שטימע האט וואשינגטאן ניט געהערט; דאס פאלקס-ווילן איז גרינגעשעצט געווארן אין דער הויפטשטאט, וואו סיי די רעפובליקאנער סיי די דאמעקראטן האבן געהאט אן אייגענעם סדר-היום! פילייכט נויטיקט זיך די פאליטישע וועלט אין אן איבערקערעניש מיט חוצפהדיקע פארשוינען, וואס וועלן אומווארפן די טישן און בענק אין וואשינגטאן און איינפירן נייע מעטאדן ווי אזוי צו לייזן די פראבלעמען, וואס בושעווען דא אין אמעריקע און צערייסן ווי א הערינג די פאראייניקטע שטאטן. אונזער מדינה האט גאר גרויסע צרות און גייט הענדום-פענדום בארג-אראפ. די צייט פאר העפלעכע רייד איז שוין אויס, פארביי און פאריבער. אין א שווערער שלאכט דארף מען נוצן די שווערע ארטילעריע! ס'זעט-אויס, אז וואשינגטאן הערט זיך איין בלויז נאר ווען די בירגערשאפט שרייט הויך אויפן קול און באנוצט זיך מיט די גרויסע קאנאנען!
לוסטיק, פריילעך און מחיהדיק
מיר באגריסן און באערן ראש-השנה מיט אמונה, בטחון און פרייד. דאס גאנצע רעדאקציע-קאלעגיום איז זיך מחיה-ומשמח מיט אט-דעם פרישן אנהייב און בעט, אז דער אויבערשטער זאל אלעמען שענקען א גוט, געזונט און כשר יאר פול מיט גן-עדנדיקע מחיות. מיר ווינשן אייך אלעמען אלדאס גוטס אין משך פונעם היינטיקן יאר; זאלט איר אלע וויסן נאר פון א וועלט מיט פרידן און פריידן. געבענטשט און אנגעפאקט מיט כלערליי מחיות זאל זיין דאס פרישע יאר, וואס ווערט איצט געבוירן און קריכט ווי אן עופעלע אויף אלע פיר! אמן-ומן-סלה.
מיר באגריסן און באערן ראש-השנה מיט אמונה, בטחון און פרייד. דאס גאנצע רעדאקציע-קאלעגיום איז זיך מחיה-ומשמח מיט אט-דעם פרישן אנהייב און בעט, אז דער אויבערשטער זאל אלעמען שענקען א גוט, געזונט און כשר יאר פול מיט גן-עדנדיקע מחיות. מיר ווינשן אייך אלעמען אלדאס גוטס אין משך פונעם היינטיקן יאר; זאלט איר אלע וויסן נאר פון א וועלט מיט פרידן און פריידן. געבענטשט און אנגעפאקט מיט כלערליי מחיות זאל זיין דאס פרישע יאר, וואס ווערט איצט געבוירן און קריכט ווי אן עופעלע אויף אלע פיר! אמן-ומן-סלה.
ניימאדיש, היינטצייטיק און מאדערן
אן אלטמאדישער ייד פון דער אלטער היים איז אמאל געווען ,א שטענדיקער מתפלל אין דער אלטער שול'. א ייד אין דער נייער וועלט, באזונדערש אין דער גאלדענער מדינה, איז ,א פערמאנענטער מיטגליד פון א פרעסטיזשפולער סינאגאגע'. אמעריקע גנב!
* * *
א שטעקן האט צוויי עקן! די פאראייניקטע שטאטן איז שוין תמיד דאס גאלדענע לאנד. קאלומבוסעס מדינה איז אפט אויך א געוואלדיקער מקום, וואו אלץ גייט און וואו ס'קומט-אום די מאראל פון דער אלטער היים א דאנק די ,מאדערנע' ווערטן, טשיקאווע מאדעס און משוגענע מאניעס, וואס אנטשטייען צום עפסטן אין אמעריקע.
אלטמאדיש, אלטפרענקיש און אנטיקן
,דער מאמענט' איז א גרויסארטיקע שאץ-קאמער פול מיט טייערע איידלשטיינער! גוטע ברידער אין רעדאקציע, איר האט אפשר גארניט קיין אנונג, וואס איר טוט מכוח'ן דערהאלטן מאמע-לשון דורך דרוקן און פארשפרייטן אן אלטמאדישן, ריינעם יידיש אזוי ווי אונזערע טאטעס און מאמעס האבן גערעדט אין דער אלטער היים. לייענען ,דער מאמענט' רופט-ארויס אזוי פיל שטארקע עמאציעס, מחמת ס'איז כמעט ווי אוממעגלעך צו געפינען היינט-צו-טאג אזא אויטענטישן, געשמאקן יידיש!
אין פריינטשאפט, מלך בערקאוויטש, פאריז
אן אלטמאדישער ייד פון דער אלטער היים איז אמאל געווען ,א שטענדיקער מתפלל אין דער אלטער שול'. א ייד אין דער נייער וועלט, באזונדערש אין דער גאלדענער מדינה, איז ,א פערמאנענטער מיטגליד פון א פרעסטיזשפולער סינאגאגע'. אמעריקע גנב!
* * *
א שטעקן האט צוויי עקן! די פאראייניקטע שטאטן איז שוין תמיד דאס גאלדענע לאנד. קאלומבוסעס מדינה איז אפט אויך א געוואלדיקער מקום, וואו אלץ גייט און וואו ס'קומט-אום די מאראל פון דער אלטער היים א דאנק די ,מאדערנע' ווערטן, טשיקאווע מאדעס און משוגענע מאניעס, וואס אנטשטייען צום עפסטן אין אמעריקע.
אלטמאדיש, אלטפרענקיש און אנטיקן
,דער מאמענט' איז א גרויסארטיקע שאץ-קאמער פול מיט טייערע איידלשטיינער! גוטע ברידער אין רעדאקציע, איר האט אפשר גארניט קיין אנונג, וואס איר טוט מכוח'ן דערהאלטן מאמע-לשון דורך דרוקן און פארשפרייטן אן אלטמאדישן, ריינעם יידיש אזוי ווי אונזערע טאטעס און מאמעס האבן גערעדט אין דער אלטער היים. לייענען ,דער מאמענט' רופט-ארויס אזוי פיל שטארקע עמאציעס, מחמת ס'איז כמעט ווי אוממעגלעך צו געפינען היינט-צו-טאג אזא אויטענטישן, געשמאקן יידיש!
אין פריינטשאפט, מלך בערקאוויטש, פאריז
 |  |  |
צייט-גייסט און וועלט-אנשויאונג
דאס בוך ,פארטנערס אין קריים' פון ד"ר דזשעראם קארסי איז אן אויסגעצייכנט אויספארשונגס-ווערק וועגן די אלע שיקאנעס, אינטריגעס און ,גנבישע שטיקלעך' מצד ביל און הילארי קלינטאן און ווי אזוי זיי נוצן שוין אויס א סך יארן זייער צדקה-פונדאציע ווי אן אייגענע קאסע. ד"ר קארסי איז א זייער געערטער פארשער מיט א גרויסן שם. ,פארטנערס אין קריים' גיט-איבער מיט אלע איינצלהייטן ווי דער פונד קלינטאן איז א טאקע באמת פאר דעם חשובן פארפאלק א כאבאר-אפאראט, אין וועלכן ס'ליגן צווישן $200-300 מיליאן. די, וואס נויטיקן זיך אין א פאליטישער טובה לייגן-אריין עטלעכע קאפקעס אין דער צדקה-פושקע, כדי זיי זאלן באקומען א גוט קוויטל א דאנק די קלינטאנס, דערקלערט ד"ר קארסי אין זיין בוך.
אין 2001 ווען די קלינאטנס האבן פארלאזן נאך אכט יאר דאס ווייסע הויז, האבן זיי צוגעכאפט פון דער פרעזידענט-רעזידענץ פארשידענע קעגנשטאנדן אין ווערט פון $365,000, וואס זיי האבן ענדלעך געמוזט אפברענגען צוליבן שייכותדיקן סקאנדאל. דאס אמעריקאנער פאלק האט אבער א שוואכן זכרון און פארגעסט זייער גיך די פארגאנגענהייט. די פראגע שטעלט זיך, צי א סקאנדאל איז נאך אלץ א סקאנדאל אדער צי די פארדארבנקייט און אפאטיע זיינען אזוי גרויס, אז די מערסטע בירגער וועלן דאס אויך אוועקמאכן ווי א וויצלער מיט דער האנט, לאכן ווי א נאר און דערקלערן דעם גאנצן טאראראם פאר א קלייניקייט אדער גארניט מיט גארניט. א סך אויספארשער האבן זיך שוין צוגעטשעפעט צו די גנבות פון די קלינטאנס און זיי פארעפנטלעכט אין דער פרעסע און אין א צאל ביכער און צו דעם ,קייסערלעכן' פארפאלק האט זיך קיין שום מאל ניט צוגעקלעפט איין סקאנדאל!
ס'איז כדאי צו דערמאנען, אז טשעלסי קלינטאן פארדינט יערלעך העכער $900,000 אלס באאמטע אינעם דירעקטארן-ראט פון ,די פונדאציע קלינטאן'.
שטורעם און דראנג
דער היינטיקער וואל-סעזאן איז טאקע פול מיט שטורעם און דראנג. א שיין, קליין שטיקל נייעס האבן מיר פאר אייך אלעמען: די גרינדער פון דער אמעריקאנער רעפובליק זיינען געווען ליידנשאפטלעכע מענשן, פארברענטע פאטריאטן, וואס האבן געוואלט, אז מיט גרויס ליידנשאפט זאלן זיך די אלע וויילער זאלן אינטערעסירן מיט דער אלגעמיינער פאליטיק. וואשינגטאן, דזשעפערסאן, אדאמס, פראנקלין וכדומה האבן געוואלט, אז יעדער בירגער זאל זיין פארקאכט אין דעם, וואס ס'טוט זיך אויף דער פאליטישער ארענע. די העלדן פון דער אמעריקאנער רעוואלוציע, וואס האט געבוירן די פאראייניקטע שטאטן האבן געגלויבט, אז יעדער אמעריקאנער זאל זיין א פארברענטער פאטריאט, וואס אינטערעסירט זיך מיט די אלע פאליטישע טעטיקייטן סיי אין זיין שטאט סיי אין וואשינגטאן!
די פאטער פון אונזער רעפובליק וואלטן זיך מחיה געווען מיט די אלע הייסע דעבאטעס און אטאקעס, וואס קומען-פאר אין פארלויף פונעם היינטיקן וואל-סעזאן, ווייל די ליידנשאפט איז דער ווינקל-שטיין און גרונט-עיקר פון א געזונטער, לעבעדיקער דעמאקראטיע!
דאס בוך ,פארטנערס אין קריים' פון ד"ר דזשעראם קארסי איז אן אויסגעצייכנט אויספארשונגס-ווערק וועגן די אלע שיקאנעס, אינטריגעס און ,גנבישע שטיקלעך' מצד ביל און הילארי קלינטאן און ווי אזוי זיי נוצן שוין אויס א סך יארן זייער צדקה-פונדאציע ווי אן אייגענע קאסע. ד"ר קארסי איז א זייער געערטער פארשער מיט א גרויסן שם. ,פארטנערס אין קריים' גיט-איבער מיט אלע איינצלהייטן ווי דער פונד קלינטאן איז א טאקע באמת פאר דעם חשובן פארפאלק א כאבאר-אפאראט, אין וועלכן ס'ליגן צווישן $200-300 מיליאן. די, וואס נויטיקן זיך אין א פאליטישער טובה לייגן-אריין עטלעכע קאפקעס אין דער צדקה-פושקע, כדי זיי זאלן באקומען א גוט קוויטל א דאנק די קלינטאנס, דערקלערט ד"ר קארסי אין זיין בוך.
אין 2001 ווען די קלינאטנס האבן פארלאזן נאך אכט יאר דאס ווייסע הויז, האבן זיי צוגעכאפט פון דער פרעזידענט-רעזידענץ פארשידענע קעגנשטאנדן אין ווערט פון $365,000, וואס זיי האבן ענדלעך געמוזט אפברענגען צוליבן שייכותדיקן סקאנדאל. דאס אמעריקאנער פאלק האט אבער א שוואכן זכרון און פארגעסט זייער גיך די פארגאנגענהייט. די פראגע שטעלט זיך, צי א סקאנדאל איז נאך אלץ א סקאנדאל אדער צי די פארדארבנקייט און אפאטיע זיינען אזוי גרויס, אז די מערסטע בירגער וועלן דאס אויך אוועקמאכן ווי א וויצלער מיט דער האנט, לאכן ווי א נאר און דערקלערן דעם גאנצן טאראראם פאר א קלייניקייט אדער גארניט מיט גארניט. א סך אויספארשער האבן זיך שוין צוגעטשעפעט צו די גנבות פון די קלינטאנס און זיי פארעפנטלעכט אין דער פרעסע און אין א צאל ביכער און צו דעם ,קייסערלעכן' פארפאלק האט זיך קיין שום מאל ניט צוגעקלעפט איין סקאנדאל!
ס'איז כדאי צו דערמאנען, אז טשעלסי קלינטאן פארדינט יערלעך העכער $900,000 אלס באאמטע אינעם דירעקטארן-ראט פון ,די פונדאציע קלינטאן'.
שטורעם און דראנג
דער היינטיקער וואל-סעזאן איז טאקע פול מיט שטורעם און דראנג. א שיין, קליין שטיקל נייעס האבן מיר פאר אייך אלעמען: די גרינדער פון דער אמעריקאנער רעפובליק זיינען געווען ליידנשאפטלעכע מענשן, פארברענטע פאטריאטן, וואס האבן געוואלט, אז מיט גרויס ליידנשאפט זאלן זיך די אלע וויילער זאלן אינטערעסירן מיט דער אלגעמיינער פאליטיק. וואשינגטאן, דזשעפערסאן, אדאמס, פראנקלין וכדומה האבן געוואלט, אז יעדער בירגער זאל זיין פארקאכט אין דעם, וואס ס'טוט זיך אויף דער פאליטישער ארענע. די העלדן פון דער אמעריקאנער רעוואלוציע, וואס האט געבוירן די פאראייניקטע שטאטן האבן געגלויבט, אז יעדער אמעריקאנער זאל זיין א פארברענטער פאטריאט, וואס אינטערעסירט זיך מיט די אלע פאליטישע טעטיקייטן סיי אין זיין שטאט סיי אין וואשינגטאן!
די פאטער פון אונזער רעפובליק וואלטן זיך מחיה געווען מיט די אלע הייסע דעבאטעס און אטאקעס, וואס קומען-פאר אין פארלויף פונעם היינטיקן וואל-סעזאן, ווייל די ליידנשאפט איז דער ווינקל-שטיין און גרונט-עיקר פון א געזונטער, לעבעדיקער דעמאקראטיע!
אמעריקאנע
א שיין שטיקל אמעריקאנע איז דער ביטערער גורל און די טראגישע געשיכטע פון דער אונטערגרונטבאן-ליניע אונטער דער 2טער אווענו אין ניו-יארק. ס'איז כדאי צו באמערקן, אז דער ניו-יארקער אונטערגרונטבאנען-סיסטעם איז ניט בלויז דער גרעסטער אויף דער וועלט, נאר ער איז אויך דער טעטיקסטער. כדאי איז אויך צו דערמאנען, אז דער אונטערגרונטבאנען-סיסטעם דא אין אונזער קאכיקער, טומלדיקער קאסמאפאליע איז דער איינציקער סיסטעם אויף דער וועלט, אין וועלכן די באנען פארן א גאנצן מעת-לעת! יא, ניו-יארק איז טאקע באמת די שטאט, וואס שלאפט קיינמאל ניט.
איינער פון די אינטערעסאנטסטע קאפיטלעך אין דער היסטאריע פון דער ניו-יארקער אונטערגרונטבאן איז די געשיכטע פון דער ליניע אונטער דער 2טער אווענו, די ליניע, אין וועלכער די צייט האט פארגעסן! די ערשטע ליניע, די רויטע ליניע אונטער בראדוועי, איז דערעפנט געווארן אין 1904. שוין אין 1919 האט מען דערמאנט די נויטווענדיקייט פאר א ליניע אונטער דער 2טער אוועניו ניט געקוקט דערויף, וואס ס'האט שוין געהאט עקזיסטירט א הויכבאן איבער דער אלייע!
אין משך פון די פאריקע 90 יאר איז ווידער און אבער באנייט געווארן דער פראיעקט צו בויען אט-די ליניע; אין פארלויף פון די זעלבע 90 יאר איז דער זעלבער פראיעקט א סך מאל געווארן אפגעלייגט און אפגערופן. די באן-ליניע איז טאקע געווען א פארשאלטענע! ענדלעך וועט זיך היי-יאר דערעפענען אונטער דער 2טער אווענו די נייע ליניע, וואס וועט פארלינדערן דעם געדיכטן פאסאזשירן-פארקער פון דער גרינער ליניע, וואס ליגט אונטער די אלייעס פארק און לעקסינגטאן. מזל טוב!
* * *
דאס זיינען ניט קיין שרייענדיקע נייעס און ס'איז אויך ניט קיין נאווינע, ווען מען נעמט אין אכט די אלע שטערונגען מכוחן בויען אט-די נייע אונטערגרונטבאן-ליניע. טראץ די אלע פארויסזאגן און צוזאגן וועט מען ניט ענדיקן פינקטלעך דעם פראיעקט!
אוואנטורעס אין הויכן רוים
איינע פון די פאפולערסטע פראגראמען אין דער טעלעוויזיע-געשיכטע איז ,סטאר טרעק'*, וואס שילדערט די פינף-יאריקע מיסיע פון דער רוים-שיף ,ענטערפרייז'. די עפיזאדן קאנצענטרירן זיך אויף די רייזעס פון ,דער ענטפערפרייז' אין הויכן רוים, וואס קומען-פאר אינעם 23סטן יארהונדערט. די פראגראם איז געוויזן געווארן פון 1966 ביז 1968 ווען מ'האט אויפגעהערט מאכן נייע עפיזאדן.
די פראגראם נעמט-ארום נאר צוויי און א האלב יאר פון דער פינף-יאריקער מיסיע צום אנטדעקן און אנאליזירן נייע פלאנעטן-סיסטעמען אין ווייטע, אומבאקאנטע מקומות אינעם מילכוועג. וויקטאר מיניאנע, א טאלאנטפולער ארטיסט, האט לעצטנס געמאכט א ריי נייע עפיזאדן, וואס שילדערן די פאלגנדיקע יארן פון דער מיסיע. הער מיניאנע האט געמאכט א פעלערפרייע רעפליקע פון דער בינע, וואו די פראגראם איז פילמירט געווארן. די אלע צימערן פון דער שיף צוזאמען מיט די אלע פארשוינען זעען-אויס פונקט ווי זיי קוקן-אויס אינעם אריגינאל. די אלע בינע-דעקאראציעס און אוניפארמען זיינען אויך פולקומע קאפיעס.
די נייע עפיזאדן קאן מען זען אין אינטערנעט אויף startrekcontinues.com
א טשיקאווע פיטשעווקע! איינער א מיטארבעטער ביי אונז אין רעדאקציע האט פארגעשלאגן, אז דער רעזשיסאר זאל דערציילן די מעשה פונעם פריערדיקן קאפיטאן כריסטאפער פייק, נאכדעם ווי ער ענדיקט די מעשה וועגן דער פינף-יאריקער מיסיע. ס'איז כדאי צו דערמאנען, אז קאפיטאן פייק איז דער שיפס-קאמאנדיר אינעם ערשטן עפיזאד, נאך איידער דער וועלט-בארימטער דזשעימס טיבעריוס קירק ווערט דער קאפיטאן אינעם צווייטן עפיזאד אין דער אריגינעלער סעריע.
סטאר-טרעקניקעס, ענדיקן דארף זיך ניט און טאר זיך ניט די מעשה!
*Star Trek
א שיין שטיקל אמעריקאנע איז דער ביטערער גורל און די טראגישע געשיכטע פון דער אונטערגרונטבאן-ליניע אונטער דער 2טער אווענו אין ניו-יארק. ס'איז כדאי צו באמערקן, אז דער ניו-יארקער אונטערגרונטבאנען-סיסטעם איז ניט בלויז דער גרעסטער אויף דער וועלט, נאר ער איז אויך דער טעטיקסטער. כדאי איז אויך צו דערמאנען, אז דער אונטערגרונטבאנען-סיסטעם דא אין אונזער קאכיקער, טומלדיקער קאסמאפאליע איז דער איינציקער סיסטעם אויף דער וועלט, אין וועלכן די באנען פארן א גאנצן מעת-לעת! יא, ניו-יארק איז טאקע באמת די שטאט, וואס שלאפט קיינמאל ניט.
איינער פון די אינטערעסאנטסטע קאפיטלעך אין דער היסטאריע פון דער ניו-יארקער אונטערגרונטבאן איז די געשיכטע פון דער ליניע אונטער דער 2טער אווענו, די ליניע, אין וועלכער די צייט האט פארגעסן! די ערשטע ליניע, די רויטע ליניע אונטער בראדוועי, איז דערעפנט געווארן אין 1904. שוין אין 1919 האט מען דערמאנט די נויטווענדיקייט פאר א ליניע אונטער דער 2טער אוועניו ניט געקוקט דערויף, וואס ס'האט שוין געהאט עקזיסטירט א הויכבאן איבער דער אלייע!
אין משך פון די פאריקע 90 יאר איז ווידער און אבער באנייט געווארן דער פראיעקט צו בויען אט-די ליניע; אין פארלויף פון די זעלבע 90 יאר איז דער זעלבער פראיעקט א סך מאל געווארן אפגעלייגט און אפגערופן. די באן-ליניע איז טאקע געווען א פארשאלטענע! ענדלעך וועט זיך היי-יאר דערעפענען אונטער דער 2טער אווענו די נייע ליניע, וואס וועט פארלינדערן דעם געדיכטן פאסאזשירן-פארקער פון דער גרינער ליניע, וואס ליגט אונטער די אלייעס פארק און לעקסינגטאן. מזל טוב!
* * *
דאס זיינען ניט קיין שרייענדיקע נייעס און ס'איז אויך ניט קיין נאווינע, ווען מען נעמט אין אכט די אלע שטערונגען מכוחן בויען אט-די נייע אונטערגרונטבאן-ליניע. טראץ די אלע פארויסזאגן און צוזאגן וועט מען ניט ענדיקן פינקטלעך דעם פראיעקט!
אוואנטורעס אין הויכן רוים
איינע פון די פאפולערסטע פראגראמען אין דער טעלעוויזיע-געשיכטע איז ,סטאר טרעק'*, וואס שילדערט די פינף-יאריקע מיסיע פון דער רוים-שיף ,ענטערפרייז'. די עפיזאדן קאנצענטרירן זיך אויף די רייזעס פון ,דער ענטפערפרייז' אין הויכן רוים, וואס קומען-פאר אינעם 23סטן יארהונדערט. די פראגראם איז געוויזן געווארן פון 1966 ביז 1968 ווען מ'האט אויפגעהערט מאכן נייע עפיזאדן.
די פראגראם נעמט-ארום נאר צוויי און א האלב יאר פון דער פינף-יאריקער מיסיע צום אנטדעקן און אנאליזירן נייע פלאנעטן-סיסטעמען אין ווייטע, אומבאקאנטע מקומות אינעם מילכוועג. וויקטאר מיניאנע, א טאלאנטפולער ארטיסט, האט לעצטנס געמאכט א ריי נייע עפיזאדן, וואס שילדערן די פאלגנדיקע יארן פון דער מיסיע. הער מיניאנע האט געמאכט א פעלערפרייע רעפליקע פון דער בינע, וואו די פראגראם איז פילמירט געווארן. די אלע צימערן פון דער שיף צוזאמען מיט די אלע פארשוינען זעען-אויס פונקט ווי זיי קוקן-אויס אינעם אריגינאל. די אלע בינע-דעקאראציעס און אוניפארמען זיינען אויך פולקומע קאפיעס.
די נייע עפיזאדן קאן מען זען אין אינטערנעט אויף startrekcontinues.com
א טשיקאווע פיטשעווקע! איינער א מיטארבעטער ביי אונז אין רעדאקציע האט פארגעשלאגן, אז דער רעזשיסאר זאל דערציילן די מעשה פונעם פריערדיקן קאפיטאן כריסטאפער פייק, נאכדעם ווי ער ענדיקט די מעשה וועגן דער פינף-יאריקער מיסיע. ס'איז כדאי צו דערמאנען, אז קאפיטאן פייק איז דער שיפס-קאמאנדיר אינעם ערשטן עפיזאד, נאך איידער דער וועלט-בארימטער דזשעימס טיבעריוס קירק ווערט דער קאפיטאן אינעם צווייטן עפיזאד אין דער אריגינעלער סעריע.
סטאר-טרעקניקעס, ענדיקן דארף זיך ניט און טאר זיך ניט די מעשה!
*Star Trek
אמאל איז געווען
ריידנדיק וועגן באטעמט, געשמאק און חנעוודיק! אן אלטמאדישן ווייניק-באקאנטן פילם פון 1941 האבן מיר געזען לעצטנס אויף ,יו-טוב'. ,דער שאנגהייער זשעסט' איז א פארגעסענע קינא-פיעסע, וואס שילדערט שאנגהיי אין די 1920ער בעתן כינעזישן ניי-יאר און דערציילט די מעשה פון אן אמאליקער ברענענדיקער ליבע, וואס האט זיך פארוואנדלט אין א פלאם-פייערדיקער נקמה.
דער פילם ווייזט דעם צושויער אן אינטערנאציאנעלע שטאט, וואס פליסט-איבער מיט געשעפטס-לייט, אפעריסטן, אריוויסטן און אוואנטוריסטן פון אלע טיילן וועלט. דאס איז דאס אמאליקע שאנגהיי, איידער יאפאן האט דערקלערט מלחמה קעגן כינע און אקופירט א סך טיילן פון דער ריזיקער מדינה. די מעשה קומט-פאר אין א פאפולערן לוקסוס-קאזינא, וואו רייכע הולטייען, גראבע עושרים און עלעגאנטע פריצים קומען זיך צונויף, בכדי צו הוליען און שפילן אין די פארשידענע אזארט-שפילן. דארט אין קאזינא חנדלען זיך אלערליי נקבות, סיי עלעגאנטע סיי גראבע, כדי צוצויען צו זיך רייכע מענער, וואס וועלן זיי שענקען געלט און איידלשטיינער אין אויסטויש אויף זייער געזעלשאפט און ליבע. די קאזינא-אייגנטימערין איז מאדעם דזשין-סלינג, א זשעדנע כינעזערקע מיט האס און נקמה אין הארצן. די פארביסענע פרוי איז א געוואלדיקע רכילותניצע און א גרויסע אינטריגאנטקע. בשעתן כינעזישן ניי-יאר מאכט די נידערטרעכטיקע מאדאם א באנקעט פאר אן עזאטערישער גרופע מענשן, כדי נקמה צו נעמען אין איינעם פון די געסט, וואס זאל זי האבן פארראטן מיט א סך יארן צוריק, אז זי איז געווען א מויד.
איצט ווייסט איר די האנדלונג! באקאנט וועלן מיר אבער ניט מאכן די ענדע און מוסר-השכל. היינט-צו-טאג וואלט מען קיינמאל ניט געקאנט מאכן אזא וואונדערבארן פילם. מ'מאכט שוין מער ניט אזוינע קינא-פיעסעס. אלט-האליוואוד איז אמאל געווען א וואונדער-לאנד!
ריידנדיק וועגן באטעמט, געשמאק און חנעוודיק! אן אלטמאדישן ווייניק-באקאנטן פילם פון 1941 האבן מיר געזען לעצטנס אויף ,יו-טוב'. ,דער שאנגהייער זשעסט' איז א פארגעסענע קינא-פיעסע, וואס שילדערט שאנגהיי אין די 1920ער בעתן כינעזישן ניי-יאר און דערציילט די מעשה פון אן אמאליקער ברענענדיקער ליבע, וואס האט זיך פארוואנדלט אין א פלאם-פייערדיקער נקמה.
דער פילם ווייזט דעם צושויער אן אינטערנאציאנעלע שטאט, וואס פליסט-איבער מיט געשעפטס-לייט, אפעריסטן, אריוויסטן און אוואנטוריסטן פון אלע טיילן וועלט. דאס איז דאס אמאליקע שאנגהיי, איידער יאפאן האט דערקלערט מלחמה קעגן כינע און אקופירט א סך טיילן פון דער ריזיקער מדינה. די מעשה קומט-פאר אין א פאפולערן לוקסוס-קאזינא, וואו רייכע הולטייען, גראבע עושרים און עלעגאנטע פריצים קומען זיך צונויף, בכדי צו הוליען און שפילן אין די פארשידענע אזארט-שפילן. דארט אין קאזינא חנדלען זיך אלערליי נקבות, סיי עלעגאנטע סיי גראבע, כדי צוצויען צו זיך רייכע מענער, וואס וועלן זיי שענקען געלט און איידלשטיינער אין אויסטויש אויף זייער געזעלשאפט און ליבע. די קאזינא-אייגנטימערין איז מאדעם דזשין-סלינג, א זשעדנע כינעזערקע מיט האס און נקמה אין הארצן. די פארביסענע פרוי איז א געוואלדיקע רכילותניצע און א גרויסע אינטריגאנטקע. בשעתן כינעזישן ניי-יאר מאכט די נידערטרעכטיקע מאדאם א באנקעט פאר אן עזאטערישער גרופע מענשן, כדי נקמה צו נעמען אין איינעם פון די געסט, וואס זאל זי האבן פארראטן מיט א סך יארן צוריק, אז זי איז געווען א מויד.
איצט ווייסט איר די האנדלונג! באקאנט וועלן מיר אבער ניט מאכן די ענדע און מוסר-השכל. היינט-צו-טאג וואלט מען קיינמאל ניט געקאנט מאכן אזא וואונדערבארן פילם. מ'מאכט שוין מער ניט אזוינע קינא-פיעסעס. אלט-האליוואוד איז אמאל געווען א וואונדער-לאנד!
יונג און חסידיש
צום נייעם יאר באזינגען מיר דאס לעבן פונעם ריבניצער רבי'ן חיים זאנוויל אבראמאוויטש זצ"ל. ר' חיים איז באמת ניט געווען קיין רבי, נאר א חסידישער רב, מגיד און בעל-מופת. דער קליינער מגיד האט בשעתן חורבן אפגעראטעוועט א גאנץ שטעטל. ערב-פסח 1941 זיינען ניצול געווארן 5,000 נפשות א דאנק די תפלות פון דעם צדיק-הנסתר. דער נאצי-באטאליאן איז אריינגעפארן אינדערפרי ארום 11 אזייגער און איז שפעטער מיט א שעה ארויסגעפארן און איז קיינמאל ניט צוריקגעקומען. דאס שטעטל ריבניצע האט פרידלעך איבערגעלעבט די שואה.
צום נייעם יאר דערמאנען מיר דעם בעל-אמונה און בעל-מופת, וואס האט געדינט השם און געהאלפן זעלבסטלאז אנדערע יידן אין רומעניע פאר און בעת דער מלחמה, נאכן חורבן אין ראטן-פארבאנד און שפעטער אין זיין נייער היים אמעריקע.
* * *
מיט פרייד און שטאלץ פאטשן זיך אונזערע רעדאקטארן און מיטארבעטער אין בייכל און אין דער פלייצע, מחמת אין יידיש-ריידנדיקע קהילות איבער דער לענג און ברייט פון דער וועלט נוצט מען איצט אונזער באגריסונג ,זאלט איר האבן א גן-עדנדיקן שבת און א שבתדיקע וואך!' מיר שטאלצירן זייער מיט אזא דערגרייכונג און שעפן גרויס נחת, אז חשובע און טייערע חסידים אין אלע טיילן וועלט לייענען בסוד אונזער צייטשריפט ביי דער ארבעט און מיט זייערע ,איי-פאנען', ווען זיי פארן צו און פון דער ארבעט.
מיר פרייען זיך ביזן זיבנטן הימל, וואס אונזערע פרומע ברידער און שוועסטער פילן זיך ווי ביי זיך אין דער היים מיט ,דער מאמענט' און לייענען אים מיט באקוועמלעכקייט און אין גוטברודערשאפט. דאס איז ניט קיין געשפעטנער עסק! ס'איז ניט קיין באגאטעל, נאר א געוואלדיקער אויפטו, אז א ,וועלטלעכע' פובליקאציע זאל אריינדרינגען ניט בלויז אין דער פרומער וועלט, נאר זי ווערט אויך געלייענט פון א וועלט מיט חסידים. ,דער מאמענט' איז ניט קיין וועלטלעכע און אויך ניט קיין רעליגיעזע צייטונג; ער איז אן אומפארטייאישע צייטונג, וואס איז הן פאר פרומע הן פאר פרייע יידן. אונזער זשורנאל זוכט מיט גרויס פארגעניגן צו בארייכערן די לייענער סיי די בילדונג סיי דעם חינוך.
מיר שעצן-הויך אונזערע חסידישע לייענער און פרייען זיך, וואס מיר זיינען זוכה צו האבן אזא כבוד, אז פיינע חסידים פון יעדער חברה אין יעדן טייל וועלט לייענען מיט התלהבות ,דער מאמענט'. צום נייעם יאר סאלוטירן מיר אונזער חסידישע לייענערשאפט.
* * *
ביני-לביני נאך עלינו זאגט דער רבי ביים קידוש: ,די וועלט איז יונג און חסידיש!'
צום נייעם יאר באזינגען מיר דאס לעבן פונעם ריבניצער רבי'ן חיים זאנוויל אבראמאוויטש זצ"ל. ר' חיים איז באמת ניט געווען קיין רבי, נאר א חסידישער רב, מגיד און בעל-מופת. דער קליינער מגיד האט בשעתן חורבן אפגעראטעוועט א גאנץ שטעטל. ערב-פסח 1941 זיינען ניצול געווארן 5,000 נפשות א דאנק די תפלות פון דעם צדיק-הנסתר. דער נאצי-באטאליאן איז אריינגעפארן אינדערפרי ארום 11 אזייגער און איז שפעטער מיט א שעה ארויסגעפארן און איז קיינמאל ניט צוריקגעקומען. דאס שטעטל ריבניצע האט פרידלעך איבערגעלעבט די שואה.
צום נייעם יאר דערמאנען מיר דעם בעל-אמונה און בעל-מופת, וואס האט געדינט השם און געהאלפן זעלבסטלאז אנדערע יידן אין רומעניע פאר און בעת דער מלחמה, נאכן חורבן אין ראטן-פארבאנד און שפעטער אין זיין נייער היים אמעריקע.
* * *
מיט פרייד און שטאלץ פאטשן זיך אונזערע רעדאקטארן און מיטארבעטער אין בייכל און אין דער פלייצע, מחמת אין יידיש-ריידנדיקע קהילות איבער דער לענג און ברייט פון דער וועלט נוצט מען איצט אונזער באגריסונג ,זאלט איר האבן א גן-עדנדיקן שבת און א שבתדיקע וואך!' מיר שטאלצירן זייער מיט אזא דערגרייכונג און שעפן גרויס נחת, אז חשובע און טייערע חסידים אין אלע טיילן וועלט לייענען בסוד אונזער צייטשריפט ביי דער ארבעט און מיט זייערע ,איי-פאנען', ווען זיי פארן צו און פון דער ארבעט.
מיר פרייען זיך ביזן זיבנטן הימל, וואס אונזערע פרומע ברידער און שוועסטער פילן זיך ווי ביי זיך אין דער היים מיט ,דער מאמענט' און לייענען אים מיט באקוועמלעכקייט און אין גוטברודערשאפט. דאס איז ניט קיין געשפעטנער עסק! ס'איז ניט קיין באגאטעל, נאר א געוואלדיקער אויפטו, אז א ,וועלטלעכע' פובליקאציע זאל אריינדרינגען ניט בלויז אין דער פרומער וועלט, נאר זי ווערט אויך געלייענט פון א וועלט מיט חסידים. ,דער מאמענט' איז ניט קיין וועלטלעכע און אויך ניט קיין רעליגיעזע צייטונג; ער איז אן אומפארטייאישע צייטונג, וואס איז הן פאר פרומע הן פאר פרייע יידן. אונזער זשורנאל זוכט מיט גרויס פארגעניגן צו בארייכערן די לייענער סיי די בילדונג סיי דעם חינוך.
מיר שעצן-הויך אונזערע חסידישע לייענער און פרייען זיך, וואס מיר זיינען זוכה צו האבן אזא כבוד, אז פיינע חסידים פון יעדער חברה אין יעדן טייל וועלט לייענען מיט התלהבות ,דער מאמענט'. צום נייעם יאר סאלוטירן מיר אונזער חסידישע לייענערשאפט.
* * *
ביני-לביני נאך עלינו זאגט דער רבי ביים קידוש: ,די וועלט איז יונג און חסידיש!'
דער בעל-שם-טוב דא דערמאנט און באערט מען אלץ, וואס האט צו טאן מיט חסידות און חסידים. דא שרייבט מען וועגן חסידים-לאנד און וואס ס'טוט זיך דארט.
* * *
א קאמישער אנעקדאט וועגן חסידות בכלל און ליבאוויטשער חסידות בפרט איז דאס: אויב מ'פרעגט ביי יעדן חסיד פון יעדער חברה חוץ ליובאוויטש ,ווער איז דער גרעסטער בעל-חסידות פון אלע דורות?' איז דער ענטפער תמיד: ,דער בעל-שם-טוב.' ווען מ'שטעלט א ליובאוויטשער חסיד די קלאץ-קשיא, איז דער ענטפער שטענדיק: ,דער רבי' (מנחם שניאורסאן). די תשובה פון די ליובאוויטשער חסידים איז פילזאגנדיק און שווערפארשטענדלעך, ווייל אלע סעקטעס באערן דעם צדיק בש"ט ווי דער גרעסטער רבי פון אלע דורות. דער ענטפער פון די ליובאוויטשער חסידים באווייזט, אז אמת איז דאס זאגעכץ ,אז מ'פרעגט א שאלה, ווערט זי טרייף'!
* * *
דא שרייבט מען קיינמאל ניט וועגן קיין פרומע ליטוואקעס פון טעלז, פאנאוועזש, וואלאזשין און מיר. דאס איז אן אפטיילונג פאר הייסע חסידים און ניט פאר קיין קאלטע מתנגדים. אין די חסידישע קהילות זאגט מען, אז ס'זיינען ניט דא קיין הייסע, נאר קאלטע מתנגדים!
* * *
א קאמישער אנעקדאט וועגן חסידות בכלל און ליבאוויטשער חסידות בפרט איז דאס: אויב מ'פרעגט ביי יעדן חסיד פון יעדער חברה חוץ ליובאוויטש ,ווער איז דער גרעסטער בעל-חסידות פון אלע דורות?' איז דער ענטפער תמיד: ,דער בעל-שם-טוב.' ווען מ'שטעלט א ליובאוויטשער חסיד די קלאץ-קשיא, איז דער ענטפער שטענדיק: ,דער רבי' (מנחם שניאורסאן). די תשובה פון די ליובאוויטשער חסידים איז פילזאגנדיק און שווערפארשטענדלעך, ווייל אלע סעקטעס באערן דעם צדיק בש"ט ווי דער גרעסטער רבי פון אלע דורות. דער ענטפער פון די ליובאוויטשער חסידים באווייזט, אז אמת איז דאס זאגעכץ ,אז מ'פרעגט א שאלה, ווערט זי טרייף'!
* * *
דא שרייבט מען קיינמאל ניט וועגן קיין פרומע ליטוואקעס פון טעלז, פאנאוועזש, וואלאזשין און מיר. דאס איז אן אפטיילונג פאר הייסע חסידים און ניט פאר קיין קאלטע מתנגדים. אין די חסידישע קהילות זאגט מען, אז ס'זיינען ניט דא קיין הייסע, נאר קאלטע מתנגדים!
לשון-קודש
דא דרוקן מיר איבער עטלעכע פאראגראפן, וואס פליסן-איבער מיט לשון-קודש און פינקלען מיט לומדישקייט. לייענט ווייטער און זייט זיך מחיה מיט די אלע חנעוודיקע, לשון-קודשדיקע ווערטער, וואס באשרייבן א פראצעס אויפן עולם-האמת.
,א קשיא מיט א מעשה אן שום סוף און אן קיין תשובה' איז א פשוטער זאץ, וואס בלישטשעט מיט לשון-קודש און וואס אלע פארשטייען. א בקי אין יידיש קען א מבול מיט לשון-קודש! לית ברירה! ביים ריידן באשיט זיך דער בקי די שפראך מיט כלערליי העברעאיזמען, ווייל יידיש איז אן איידל לשון, וואס האט עוואלוציאנירט אין בית-מדרש ביי פשוטע יידן מיט תורה.
אט-דא און אט-איצט שטעלן מיר אייך צו מיט לוסט און גלוסט דעם לומדישן פאראגראף, וואס בליט און גליט און שימערט און גלימערט מיט א ים מיט לשון-קודשדיקע דיבורים:
,דער מליץ-יושר אין בית-דין-של-מעלה האט מחולק געווען מיטן קטיגור, אז מ'דארף דן זיין דעם ייד לכף-חוב און ביד-רמה, און ניט לכף-זכות ווי דער מליץ-יושר וויל. דער מליץ-יושר האט זיך מטריח און משתדל געווען לטובת דעם בן-תורה און מצדן יושר, מחמת דער קטיגור האט אים פוגע-כבוד געווען מיט כלערליי טענות-ומענות, בהלות מיט יללות, ניבול-פה און מענה-לשון. דער מליץ-יושר, וואס איז א געוואלדיקער יודע-ספר, האט זיך אויסגעטענהט, אז דער קטיגור באהאנדלט צו אגרעסיוו דעם בן-ישראל ביים אויספארשן זיין חשבון-הנפש, צוגעבנדיק, אז דער יהודי, נעבעך, זאל געמשפט ווערן כדין-וכדת, בכדי צו באשטימען זיין חלק-עולם-הבא און אנטשיידן זיין גורל אין דער אייביקייט'.
* * *
מיר פרעגן זיך, וויפיל לייענער דערמאנען זיך דעם וויץ מיטן לשון-קודשדיקן זאץ: ,דער ערל דברט, אז איר האט אים געלקחנט א סוס'*.
*דער גוי זאגט, אז איר האט אים געגנבעט א פערד.
דא דרוקן מיר איבער עטלעכע פאראגראפן, וואס פליסן-איבער מיט לשון-קודש און פינקלען מיט לומדישקייט. לייענט ווייטער און זייט זיך מחיה מיט די אלע חנעוודיקע, לשון-קודשדיקע ווערטער, וואס באשרייבן א פראצעס אויפן עולם-האמת.
,א קשיא מיט א מעשה אן שום סוף און אן קיין תשובה' איז א פשוטער זאץ, וואס בלישטשעט מיט לשון-קודש און וואס אלע פארשטייען. א בקי אין יידיש קען א מבול מיט לשון-קודש! לית ברירה! ביים ריידן באשיט זיך דער בקי די שפראך מיט כלערליי העברעאיזמען, ווייל יידיש איז אן איידל לשון, וואס האט עוואלוציאנירט אין בית-מדרש ביי פשוטע יידן מיט תורה.
אט-דא און אט-איצט שטעלן מיר אייך צו מיט לוסט און גלוסט דעם לומדישן פאראגראף, וואס בליט און גליט און שימערט און גלימערט מיט א ים מיט לשון-קודשדיקע דיבורים:
,דער מליץ-יושר אין בית-דין-של-מעלה האט מחולק געווען מיטן קטיגור, אז מ'דארף דן זיין דעם ייד לכף-חוב און ביד-רמה, און ניט לכף-זכות ווי דער מליץ-יושר וויל. דער מליץ-יושר האט זיך מטריח און משתדל געווען לטובת דעם בן-תורה און מצדן יושר, מחמת דער קטיגור האט אים פוגע-כבוד געווען מיט כלערליי טענות-ומענות, בהלות מיט יללות, ניבול-פה און מענה-לשון. דער מליץ-יושר, וואס איז א געוואלדיקער יודע-ספר, האט זיך אויסגעטענהט, אז דער קטיגור באהאנדלט צו אגרעסיוו דעם בן-ישראל ביים אויספארשן זיין חשבון-הנפש, צוגעבנדיק, אז דער יהודי, נעבעך, זאל געמשפט ווערן כדין-וכדת, בכדי צו באשטימען זיין חלק-עולם-הבא און אנטשיידן זיין גורל אין דער אייביקייט'.
* * *
מיר פרעגן זיך, וויפיל לייענער דערמאנען זיך דעם וויץ מיטן לשון-קודשדיקן זאץ: ,דער ערל דברט, אז איר האט אים געלקחנט א סוס'*.
*דער גוי זאגט, אז איר האט אים געגנבעט א פערד.
,ראפ' אויף יידיש (א יידישער ,ראפ')
לויטן פארלאנג פון א סך לייענער דרוקן מיר איבער אט-דא פון פאריקן נומער די דאזיקע הומארעסקע וועגן די יונגע גראביאנעס אין ביראבידזשאן, וואס ,ראפן' אויף יידיש.
ריידנדיק וועגן פאטשאטנע און אפיציעל און ריידנדיק וועגן מאכן שבת פאר זיך! אין דער העק-פראווינץ ביראבידזשאן, וואו ס'זיינען שוין מער ניט דא קיינע יידן און די גויאישע לערער לערנען נאך אלץ יידיש מיט די שילער אין די שולעס, זיינען לעצטנס אנטשטאנען עטלעכע כאליאסטרעס יונגאטשן, וואס ,ראפן' אויף יידיש! א שפאס? פון א לעכערלעכער אויסטערלישקייט ביז א געשמאקער פאנטאזיע: הארט אונטן, א פאטא פון א כאליאסטרע פראוואסלאוונע זשערעבעצן, וואס זינגט-פאר יידישע לידער אויף ביראבידזשאנער ראגן. די דריי ,גאסן-טרובאדארן' זיינען טאלאנטפולע ,ראפער', וואס זינגען מיט א געוואלדיקן ראפ-פולס ,ליבעס-שמערצן' און ,וואו איז דאס געסעלע?'.
לויטן פארלאנג פון א סך לייענער דרוקן מיר איבער אט-דא פון פאריקן נומער די דאזיקע הומארעסקע וועגן די יונגע גראביאנעס אין ביראבידזשאן, וואס ,ראפן' אויף יידיש.
ריידנדיק וועגן פאטשאטנע און אפיציעל און ריידנדיק וועגן מאכן שבת פאר זיך! אין דער העק-פראווינץ ביראבידזשאן, וואו ס'זיינען שוין מער ניט דא קיינע יידן און די גויאישע לערער לערנען נאך אלץ יידיש מיט די שילער אין די שולעס, זיינען לעצטנס אנטשטאנען עטלעכע כאליאסטרעס יונגאטשן, וואס ,ראפן' אויף יידיש! א שפאס? פון א לעכערלעכער אויסטערלישקייט ביז א געשמאקער פאנטאזיע: הארט אונטן, א פאטא פון א כאליאסטרע פראוואסלאוונע זשערעבעצן, וואס זינגט-פאר יידישע לידער אויף ביראבידזשאנער ראגן. די דריי ,גאסן-טרובאדארן' זיינען טאלאנטפולע ,ראפער', וואס זינגען מיט א געוואלדיקן ראפ-פולס ,ליבעס-שמערצן' און ,וואו איז דאס געסעלע?'.
פראוואסלאוונע גראבע יונגען ,ראפן' אויף יידיש בשעת א טעלעפאנישן אינטערוויו מיט ,די כאליאסטרע' האבן מיר געבעטן אירע מיטגלידער איבערגעבן אונזערע לייענער א ווארעמען גרוס. די יונגאטשן באגריסן אייך אלעמען מיט אט-דער ווארעמהארציקער באמערקונג: ,וואס איז, יאט?' (?Sup, dude)
פראפעסאר שוטה שישקע שנארערמאן איז גערעכט מיט 100%: אין ביראבידזשאן האט מען גרויס דרך-ארץ פאר יידיש און דארט האלט מען עס פאר א בכבודיקער שפראך. די דריי יוגנטלעכע האבן אונז דערציילט, אז יידיש איז זיי אזוי טייער און ליב, אז זיי רעדן שטענדיק צווישן זיך יידיש, אפילו אין דער קירכע, ווען זיי פאלן כורעים פאר יאשקע'ן און קושן דעם צלם. ביי זיך אין שטוב ריידן זיי אויך מאמע-לשון, און צו דער מאמען נאך: ,נקבה, נעם-ארויס די פאווידלע מיט די קלובניקעס און מאראזשענע פון כאלאדילניק אין דער קלאדאווקע'. אוי, וואס פאר א געשמאקער יידיש!
,די כאליאסטרע' האט שוין קאמפאנירט אייגענע צוויי לידער: ,מיין מעשה איז א לאנגע!' און ,געוואלד! געשריגן!'. די ערשטע שורה פון דעם לידל זינגט זיך אזוי: ,אוי, געוואלד, אוי, געשריגן, מיט א שיקסע מעג מען ליגן!'
א צווייטע ראפ-כאליאסטרע ,די פאסקודניאקעס' זינגט אויף יידיש ,גאנגסטער-ראפ' מיט א גנבישן פולס! זייער ראפ-ניגון ,דער גזלן' הייבט זיך אן אזוי: ,גזלן, טויט די נאטשאלסטווע און שענד די נפקה'. דאס ליד האט א גנבישן טעם און חן און איז א געוואלדיקער שלאגער ביי די גראבע יונגען אין די טרושאבעס* אין ביראבידזשאן.
ר' מתתיהו, היט זיך!
*טרושאבע = דלות-קווארטאל
פראפעסאר שוטה שישקע שנארערמאן איז גערעכט מיט 100%: אין ביראבידזשאן האט מען גרויס דרך-ארץ פאר יידיש און דארט האלט מען עס פאר א בכבודיקער שפראך. די דריי יוגנטלעכע האבן אונז דערציילט, אז יידיש איז זיי אזוי טייער און ליב, אז זיי רעדן שטענדיק צווישן זיך יידיש, אפילו אין דער קירכע, ווען זיי פאלן כורעים פאר יאשקע'ן און קושן דעם צלם. ביי זיך אין שטוב ריידן זיי אויך מאמע-לשון, און צו דער מאמען נאך: ,נקבה, נעם-ארויס די פאווידלע מיט די קלובניקעס און מאראזשענע פון כאלאדילניק אין דער קלאדאווקע'. אוי, וואס פאר א געשמאקער יידיש!
,די כאליאסטרע' האט שוין קאמפאנירט אייגענע צוויי לידער: ,מיין מעשה איז א לאנגע!' און ,געוואלד! געשריגן!'. די ערשטע שורה פון דעם לידל זינגט זיך אזוי: ,אוי, געוואלד, אוי, געשריגן, מיט א שיקסע מעג מען ליגן!'
א צווייטע ראפ-כאליאסטרע ,די פאסקודניאקעס' זינגט אויף יידיש ,גאנגסטער-ראפ' מיט א גנבישן פולס! זייער ראפ-ניגון ,דער גזלן' הייבט זיך אן אזוי: ,גזלן, טויט די נאטשאלסטווע און שענד די נפקה'. דאס ליד האט א גנבישן טעם און חן און איז א געוואלדיקער שלאגער ביי די גראבע יונגען אין די טרושאבעס* אין ביראבידזשאן.
ר' מתתיהו, היט זיך!
*טרושאבע = דלות-קווארטאל
הערט זיך צו! שפרינגט ניט ארויף מיט איין מאל אויף דער לייטער!י
קוקאראטשקעס און לאטרינען
דא באשרייבט מען פארריקטע פארשוינען אין משוגענע מצבים! אלע ווייסן שוין, אז ,קוקאראטשקעס און לאטרינען' איז א ווערטערשפיל וועגן די שפאנישע ווערטער ,קוקאראטשע' (פרייס/פרוסאק) און ,לאטרין' (אפטרעט/וואסער-קלאזעט). אונזער זייער געערטער, הויך- און וואויל-געבוירענער ד"ר רחמיאל פישביין האט אויסגעטראכט דעם קאמישן אויסדרוק, בשעת ער האט געארבעט אין דער רעדאקציע ,דער אלגעמיינער זשורנאל'. איין אנגעברוגזטער לייענער האט אריינגעשיקט אין רעדאקציע א בריוו, אין וועלכן דער אלטער ייד האט דערקלערט: ,ד"ר פישביין איז זיכער א מבין! ער איז א מבין אויף קוקאראטשקעס און לאטרינען'! די אלע מיטארבעטער אין רעדאקציע האבן זיך צעלאכט, אז זיי האבן געלעזן דעם בריוו, וויצלענדיק זיך ,הלואי זאלן אונזערע שרייבער שרייבן אזוי פשוט און קלאר!' און באמערקנדיק איינצייטיק, אז דער קלוגער זקן האט אלץ געזאגט אין איין קורצן און דייטלעכן זאץ.
דא באשרייבט מען פארריקטע פארשוינען אין משוגענע מצבים! אלע ווייסן שוין, אז ,קוקאראטשקעס און לאטרינען' איז א ווערטערשפיל וועגן די שפאנישע ווערטער ,קוקאראטשע' (פרייס/פרוסאק) און ,לאטרין' (אפטרעט/וואסער-קלאזעט). אונזער זייער געערטער, הויך- און וואויל-געבוירענער ד"ר רחמיאל פישביין האט אויסגעטראכט דעם קאמישן אויסדרוק, בשעת ער האט געארבעט אין דער רעדאקציע ,דער אלגעמיינער זשורנאל'. איין אנגעברוגזטער לייענער האט אריינגעשיקט אין רעדאקציע א בריוו, אין וועלכן דער אלטער ייד האט דערקלערט: ,ד"ר פישביין איז זיכער א מבין! ער איז א מבין אויף קוקאראטשקעס און לאטרינען'! די אלע מיטארבעטער אין רעדאקציע האבן זיך צעלאכט, אז זיי האבן געלעזן דעם בריוו, וויצלענדיק זיך ,הלואי זאלן אונזערע שרייבער שרייבן אזוי פשוט און קלאר!' און באמערקנדיק איינצייטיק, אז דער קלוגער זקן האט אלץ געזאגט אין איין קורצן און דייטלעכן זאץ.
ס'איז א קורווישע וועלט
ס'איז טאקע באמת א קורווישע וועלט! דערצו איז טאקע מיט ממתקים א געשמאקע וועלט פאר די קורווישע ביליאנטשיקעס, וואס האבן אפגעקויפט די גאנצע דעמאקראטיע מיט א מבול מיט מזומנים. רבותי, ס'איז טאקע די גאלדענע מדינה פאר די, וואס פארמאגן דאס גאלד! אוי, ס'איז גוט צו האבן א גוט. ס'איז נאך בעסער צו פארמאגן עטלעכע גיטער. דערצו און נאך זיסער איז דאס טאקע א געשמאקער עולם פאר אזוינע עושרים, מחמת זיי זיינען די דעה-זאגער אין דער הויפטשטאט, וואו מ'פאלט כורעים פארן ממון-קורח. ס'איז טאקע דער אמת, אז די, וואס האבן די מאה האבן די דעה!
פאר די, וואס צווייפלען, אז אלץ איז צום פארקויפן אויפן עולם-השקר און דאס איז ניט קיין קורווישע וועלט, זעט דעם פילם ,די בעסטע דעמאקראטיע, וואס געלט קויפט'.
https://www.youtube.com/watch?v=kg2gCgFMBOg 1
ס'איז טאקע באמת א קורווישע וועלט! דערצו איז טאקע מיט ממתקים א געשמאקע וועלט פאר די קורווישע ביליאנטשיקעס, וואס האבן אפגעקויפט די גאנצע דעמאקראטיע מיט א מבול מיט מזומנים. רבותי, ס'איז טאקע די גאלדענע מדינה פאר די, וואס פארמאגן דאס גאלד! אוי, ס'איז גוט צו האבן א גוט. ס'איז נאך בעסער צו פארמאגן עטלעכע גיטער. דערצו און נאך זיסער איז דאס טאקע א געשמאקער עולם פאר אזוינע עושרים, מחמת זיי זיינען די דעה-זאגער אין דער הויפטשטאט, וואו מ'פאלט כורעים פארן ממון-קורח. ס'איז טאקע דער אמת, אז די, וואס האבן די מאה האבן די דעה!
פאר די, וואס צווייפלען, אז אלץ איז צום פארקויפן אויפן עולם-השקר און דאס איז ניט קיין קורווישע וועלט, זעט דעם פילם ,די בעסטע דעמאקראטיע, וואס געלט קויפט'.
https://www.youtube.com/watch?v=kg2gCgFMBOg 1
חבר פאלאסט איז אן אגרעסיווער, באגאבטער זשורנאליסט, וואס מאכט באקאנט דעם אמת און באווארפט מיט גיהנומדיקע שרפה-באלן די שולדיקע אין אלע לאגערן און אויף אלע צדדים. אין זיין בוך און דאקומענטארן פילם גיט ער איבער מיט אלע פיטשעווקעס ווי אזוי די גרעסטע עושרים באאיינפלוסן די וואלן אין די פאראייניקטע שטטאן. אט-דער וואונדערבארער פארשער דערציילט אויך אינטערעסאנטע מעשיות וועגן די שיקאנעס און אינטריגעס אינעם אמעריקאנישן וואל-סיסטעם זינט אמעריקע איז אמעריקע.
כדי צו הערן איינעם פון די אינטערעסאנטסטע אינטערוויוען, וואס מיר האבן ווען געהערט און הערן דעם ריינעם אמת וועגן די אלע אינטריגעס און שיקאנעס אין ביידע פארטייען אין די היינטיקע פרעזידענט-וואלן, גייט צו ,יו-טוב': https://www.youtube.com/watch?v=ZWwLJ9MxU2Q
* * *
געדענקט זשע און פארשטייט זשע נאר, אז וואס א ביליאנער דארף האבן צום מערסטן און ווי צום עפסטן איז נאך א ביליאן! און פארוואס ניט? אזוי ווי די הערצאגין פון ווינדסאר, נאך א באקאנטע קורווע, האט אמאל באמערקט: ,מ'קאן קיינמאל ניט זיין צו רייך אדער צו מאגער!'
ד"ר פישביינס נקמה
אונזער ד"ר רחמיאל פישביין איז א חשובער בעל-נקמה מיט א גאלדענער נשמה, וואס שענקט נחמה אומשולדיקע קרבנות אומעטום. אונזער אנשטענדיקער, גענעדיקער קאמפס-הונט איז א בעל-שכל, א בעל-תכלית און, אחרון אחרון חביב, א בעל-מחלוקת, וואס נעמט זיך תמיד אן די קריוודע פאר די אונטערגעדרוקטע, וואס קאנען זיך ניט פארטיידיקן. דער חשובער ייד לאזט זיך ניט שפייען אין דער קאשע. מיט אים איז גוט קוגל צו עסן!
כדי צו הערן איינעם פון די אינטערעסאנטסטע אינטערוויוען, וואס מיר האבן ווען געהערט און הערן דעם ריינעם אמת וועגן די אלע אינטריגעס און שיקאנעס אין ביידע פארטייען אין די היינטיקע פרעזידענט-וואלן, גייט צו ,יו-טוב': https://www.youtube.com/watch?v=ZWwLJ9MxU2Q
* * *
געדענקט זשע און פארשטייט זשע נאר, אז וואס א ביליאנער דארף האבן צום מערסטן און ווי צום עפסטן איז נאך א ביליאן! און פארוואס ניט? אזוי ווי די הערצאגין פון ווינדסאר, נאך א באקאנטע קורווע, האט אמאל באמערקט: ,מ'קאן קיינמאל ניט זיין צו רייך אדער צו מאגער!'
ד"ר פישביינס נקמה
אונזער ד"ר רחמיאל פישביין איז א חשובער בעל-נקמה מיט א גאלדענער נשמה, וואס שענקט נחמה אומשולדיקע קרבנות אומעטום. אונזער אנשטענדיקער, גענעדיקער קאמפס-הונט איז א בעל-שכל, א בעל-תכלית און, אחרון אחרון חביב, א בעל-מחלוקת, וואס נעמט זיך תמיד אן די קריוודע פאר די אונטערגעדרוקטע, וואס קאנען זיך ניט פארטיידיקן. דער חשובער ייד לאזט זיך ניט שפייען אין דער קאשע. מיט אים איז גוט קוגל צו עסן!
א בינטל בריוו מיט א בערגל זבל
דאס איז די מעשה פון א געוואלדיקער טראגעדיע! ס'איז די געשיכטע ווי אזוי אן ערשט-קלאסיקע מדינה איז מגולגל געווארן אין א באנאנע-רעפובליק א דאנק א גרויסער כאליאסטרע פארדארבענע מלוכה-לייט, וואס זיינען פארקאכט אינעם ממון-קורח און האבן פארקויפט די נשמה פאר עטלעכע שקלים! דאס איז די מעשה ווי אזוי א כאפטע כאמסקע כאנטעס האט פארוואנדלט דעם אמת אין א מת און פארווארפן א בארג גאלד אין א בארג זבל. ,אברא-קדברא, אפרא-מסתברא און עולם-גולם!' זאגן די קעגן-אלכעמיקער... און על-פי-כשוף... ווערט א כשערער שטריימל מגולגל אין א חזירשן עק! ס'שווינדלט א נארמאלן מענש אין קאפ ווען ער זעט ווי די גאלדענע מדינה האט זיך פארוואנדלט אין א בארג בהמה-זבל א דאנק די משוגענע טאטן פון די כיטרע פאליטיקער אין וואשינגטאן!
דאס איז די מעשה פון א געוואלדיקער טראגעדיע! ס'איז די געשיכטע ווי אזוי אן ערשט-קלאסיקע מדינה איז מגולגל געווארן אין א באנאנע-רעפובליק א דאנק א גרויסער כאליאסטרע פארדארבענע מלוכה-לייט, וואס זיינען פארקאכט אינעם ממון-קורח און האבן פארקויפט די נשמה פאר עטלעכע שקלים! דאס איז די מעשה ווי אזוי א כאפטע כאמסקע כאנטעס האט פארוואנדלט דעם אמת אין א מת און פארווארפן א בארג גאלד אין א בארג זבל. ,אברא-קדברא, אפרא-מסתברא און עולם-גולם!' זאגן די קעגן-אלכעמיקער... און על-פי-כשוף... ווערט א כשערער שטריימל מגולגל אין א חזירשן עק! ס'שווינדלט א נארמאלן מענש אין קאפ ווען ער זעט ווי די גאלדענע מדינה האט זיך פארוואנדלט אין א בארג בהמה-זבל א דאנק די משוגענע טאטן פון די כיטרע פאליטיקער אין וואשינגטאן!
באטעמט, געשמאק און חנעוודיק
אחוץ א גלעזל וויין איז אויף דער וועלט ניט דא קיין געשמאקערס ווי א גלאז סעלצער. פרעגט ביי אן אלטן ייד פון פילאדעלפיע, ניו-יארק, טשיקאגע אא"וו און איר'ט גאר אין גיכן פארשטיין, אז דער זקן איז גאר אין גאנצן גערעכט!
דא רעדט מען ניט וועגן קיין מאדערנע, פלאסטישע פלעשער, וואס אנטהאלטן דאס סאדע-וואסער; דא שרייבט מען וועגן די אלטמאדישע, גלעזערנע פלעשער מיט א שפריצער, וואס פארזיכערט, אז דער סעלצער זאל שפרודלען, צישען און שוימען אזוי שטארק, אז ס'טוט וויי דעם בר-מזל, וואס טרינקט אים! ס'א גן-עדנדיקע מחיה צו טרינקען סעלצער מיט געזונטע בלעזעלעך.
,יו-טוב' הערט זיך צו צו דעם קאמעדיע-ליד ,דאס סעלצער-יינגל' פון אלאן שערמאן, וואס פאראדירט דאס אמעריקאנישע פאלקס-ליד ,דאס וואסער-יינגל' (Water Boy)
https://www.youtube.com/watch?v=p4o-jhJNLYA
אחוץ א גלעזל וויין איז אויף דער וועלט ניט דא קיין געשמאקערס ווי א גלאז סעלצער. פרעגט ביי אן אלטן ייד פון פילאדעלפיע, ניו-יארק, טשיקאגע אא"וו און איר'ט גאר אין גיכן פארשטיין, אז דער זקן איז גאר אין גאנצן גערעכט!
דא רעדט מען ניט וועגן קיין מאדערנע, פלאסטישע פלעשער, וואס אנטהאלטן דאס סאדע-וואסער; דא שרייבט מען וועגן די אלטמאדישע, גלעזערנע פלעשער מיט א שפריצער, וואס פארזיכערט, אז דער סעלצער זאל שפרודלען, צישען און שוימען אזוי שטארק, אז ס'טוט וויי דעם בר-מזל, וואס טרינקט אים! ס'א גן-עדנדיקע מחיה צו טרינקען סעלצער מיט געזונטע בלעזעלעך.
,יו-טוב' הערט זיך צו צו דעם קאמעדיע-ליד ,דאס סעלצער-יינגל' פון אלאן שערמאן, וואס פאראדירט דאס אמעריקאנישע פאלקס-ליד ,דאס וואסער-יינגל' (Water Boy)
https://www.youtube.com/watch?v=p4o-jhJNLYA
ככתוב, מילא וכך-הוא
צדיקים, נביאים און בעלי-מופתים צוזאמען מיט אלע בעלי-אמונה און בעלי-בטחון, וואס זיינען תמיד אויך בעלי-תפלה, דהיינו די בעלי-קורא וואס, דאווענען מיט כונה אין בית-מדרש, אזעלכע מומחים ווייסן, אז דאס קאטוילישע געבעט ,אונזער פאטער' (אבינו שבשמים) איז די צוזאמענשטעלונג פון באזונדערע זיבן תפלות און תהילים. דאס הויפט-געבעט פון קריסטנטום (,פאטער נאסטער' אויף לאטיין) האבן מיר לעצטנס ארומגערעדט צווישן זיך אין רעדאקציע. איינער פון אונזערע מיטארבעטער, א תלמיד-חכם, האט אונז אנגעוויזן, אז דאס לאטיינישע געבעט איז צוזאמענגעשטעלט געווארן פונעם אותו-האיש, בכדי צו פארפשוטן און פארקירצן פאר זיינע חסידים די גאנצע תפלות-ישראל.
צדיקים, נביאים און בעלי-מופתים צוזאמען מיט אלע בעלי-אמונה און בעלי-בטחון, וואס זיינען תמיד אויך בעלי-תפלה, דהיינו די בעלי-קורא וואס, דאווענען מיט כונה אין בית-מדרש, אזעלכע מומחים ווייסן, אז דאס קאטוילישע געבעט ,אונזער פאטער' (אבינו שבשמים) איז די צוזאמענשטעלונג פון באזונדערע זיבן תפלות און תהילים. דאס הויפט-געבעט פון קריסטנטום (,פאטער נאסטער' אויף לאטיין) האבן מיר לעצטנס ארומגערעדט צווישן זיך אין רעדאקציע. איינער פון אונזערע מיטארבעטער, א תלמיד-חכם, האט אונז אנגעוויזן, אז דאס לאטיינישע געבעט איז צוזאמענגעשטעלט געווארן פונעם אותו-האיש, בכדי צו פארפשוטן און פארקירצן פאר זיינע חסידים די גאנצע תפלות-ישראל.
| אונזער פאטער אין הימל הייליק איז דיין נאמען.1 זאל דיין רייך קומען.1 זאל דיין רצון געשען אויף דער ערד ווי אין הימל גיב אונז היינט אונזער טעגלעך ברויט און פארגיב אונז אונזערע שולדן ווי מיר פארגיבן אונזערע שולדיקער.1 פירט אונז ניט אין (קיין) נסיון און דערלייז אונז פון אלדאס בייזס.1 ווארעם דיינס איז אייביק דאס רייך, די קראפט און די גלאריע.1 | אבינו שבשמים,1 יתקדש שמך,1 תבוא מלכותף,1 יעשה רצונך כבשמים כן בארץ.1 תן לניו היום את לחם חקנו.1 וסלח לנו על חטאינו כפי שסולחים גם אנחנו לחוטאים לנו ועל תביאנו לידי נסיון כי אם חלצנו מן הרע.1 כי לך הממלכה, הגבורה והתפארת לעולמי עולמים.1 |
יעדער ייד מיט תורה, וואס לייענט דעם דעם אריגינאל אויף לשון-קודש ווייסט גלייכצייטיק, וואס ער זעט און וואו ישו-הנוצרי האט גענומען די שורות! אמן, דיינו ותיקו.
פראסט, פשוט און בקיצור
פראסט: די פיינסטע שרייבער זיינען די בעסטע לייענער!
פשוט: מ'ווערט אן אויסערגעוויינלעכער שריפט-שטעלער ניט פון שרייבן א מבול מיט ארטיקלען און געשיכטעס, נאר פון לעזן א וועלט מיט מעשיות און ביכער.
בקיצור: מ'זאפט-איין אין זיך די אלע מליצות פון זען ווי די גרעסטע בעלעטריסטן דרוקן זיך אויס מיט א פעדער.
בלייבן אן א באבען
אוי, די אלטמאדישע באבע פון דער אלטער היים! וואס פאר אן איידעלע פרוי. טאקע אן אשת-חיל.
די משיחטע איז שוין א שיינע פאר יאר א בחורטע אויף קעסט ביי דער באבען. די משיחטע לעבט צוזאמען מיט איר טייער, ווייס אייזעלע ווי גאט אין אדעס אין ,האטעל קארלאיל', דאס אויבערשטע פון שטויסל ביי די הויכע פענסטער. די באבע וויל אבער פארן היי-יאר קיין מיאמי צוזאמען מיטן אלטן באבניק מיט באבקעס אין דער קעשענע. די זקנה איז טאקע פארליבט אינעם חמור-אייזל ווי אויך אינעם ווייסן אייזעלע פון דער משיחטע. די קלוגעטשקע, אלטעטשקע באבע פון בוטשאטש וויל אבער פארברענגען דעם גאנצן ווינטער אויפן גאלדענעם זאמד אין מיאני! דערפאר, דעריבער און דערצו מוז זיך די משיחטע ארויסקלייבן און זיך געפינען אן אייגענע דירה אין דער שטאט אדער ראטעווען דעם עולם און פארוואנדלען דעם עולם-השקר אינעם עולם-האמת. די משיחטע מוז זיך אריבערפעקלען, ווייל די ספראוונע, ספריטנע באבע פון בוטשאטש פליט שוין באלד קיין פלארידע!
פראסט, פשוט און בקיצור
פראסט: די פיינסטע שרייבער זיינען די בעסטע לייענער!
פשוט: מ'ווערט אן אויסערגעוויינלעכער שריפט-שטעלער ניט פון שרייבן א מבול מיט ארטיקלען און געשיכטעס, נאר פון לעזן א וועלט מיט מעשיות און ביכער.
בקיצור: מ'זאפט-איין אין זיך די אלע מליצות פון זען ווי די גרעסטע בעלעטריסטן דרוקן זיך אויס מיט א פעדער.
בלייבן אן א באבען
אוי, די אלטמאדישע באבע פון דער אלטער היים! וואס פאר אן איידעלע פרוי. טאקע אן אשת-חיל.
די משיחטע איז שוין א שיינע פאר יאר א בחורטע אויף קעסט ביי דער באבען. די משיחטע לעבט צוזאמען מיט איר טייער, ווייס אייזעלע ווי גאט אין אדעס אין ,האטעל קארלאיל', דאס אויבערשטע פון שטויסל ביי די הויכע פענסטער. די באבע וויל אבער פארן היי-יאר קיין מיאמי צוזאמען מיטן אלטן באבניק מיט באבקעס אין דער קעשענע. די זקנה איז טאקע פארליבט אינעם חמור-אייזל ווי אויך אינעם ווייסן אייזעלע פון דער משיחטע. די קלוגעטשקע, אלטעטשקע באבע פון בוטשאטש וויל אבער פארברענגען דעם גאנצן ווינטער אויפן גאלדענעם זאמד אין מיאני! דערפאר, דעריבער און דערצו מוז זיך די משיחטע ארויסקלייבן און זיך געפינען אן אייגענע דירה אין דער שטאט אדער ראטעווען דעם עולם און פארוואנדלען דעם עולם-השקר אינעם עולם-האמת. די משיחטע מוז זיך אריבערפעקלען, ווייל די ספראוונע, ספריטנע באבע פון בוטשאטש פליט שוין באלד קיין פלארידע!
פונעם זומער ביזן הארבסט
דער זומער ענדיקט זיך און דער הארבסט הייבט זיך אן
אבער
יעדער סעזאן איז די שענסטע צייט פון יאר!
פאמפאנא
די געשמאקסטע מאכלים פון דער מעקסיקאנישער קיך
די אמתע סחורה און דאס אויבערשטע פון שטויסל ביי די פני פון מעקסיקע!
די געשמאקסטע מאכלים פון דער מעקסיקאנישער קיך
די אמתע סחורה און דאס אויבערשטע פון שטויסל ביי די פני פון מעקסיקע!
 |  |
209 מזרח 49סטע גאס * ניו-יארק, נ"י 10017 * 212.751.4545
www.richardsandoval.com/pampano
www.richardsandoval.com/pampano
א ניימאדישער רעסטאראן
מיט אלטמאדישע מאכלים און ספעציאליטעטן
די אמתע סחורה און דאס אויבערשטע פון שטויסל אין דער פראנצויזישער קיך
151 איסט 82סטע גאס, מאנהאטן, נ"י * 212.772.8861
www.thesimonerestaurant.com
* * *
מיט אלטמאדישע מאכלים און ספעציאליטעטן
די אמתע סחורה און דאס אויבערשטע פון שטויסל אין דער פראנצויזישער קיך
151 איסט 82סטע גאס, מאנהאטן, נ"י * 212.772.8861
www.thesimonerestaurant.com
* * *
יעדן מאנטיק און דינסטיק 8-11 אין אוונט
ווינץ דזשיארדאנא
און זיין ארקעסטער ,די נאיטהאקס'
Iguana
רעסטאראן און טאנץ-סאלאן
240 וועסט 54סטע גאס, מאנהאטן * 212.765.5454
רעזערוואציעס: 212.719.5799 * אפן פון 7-12 אזייגער
ווינץ דזשיארדאנא
און זיין ארקעסטער ,די נאיטהאקס'
Iguana
רעסטאראן און טאנץ-סאלאן
240 וועסט 54סטע גאס, מאנהאטן * 212.765.5454
רעזערוואציעס: 212.719.5799 * אפן פון 7-12 אזייגער
לעבט הויך און וואויל!
477 אמסטערדאם אוועניו (ביי 83סטער גאס), מאנהאטן, ניו-יארק * 212.787.7199
* * *
477 אמסטערדאם אוועניו (ביי 83סטער גאס), מאנהאטן, ניו-יארק * 212.787.7199
* * *
ר' יעקב שרייבט...
געדאנקען פונעם הויפט-רעדאקטאר
וואס ס'איז געווען, איז שוין געווען און איז מער ניט דא!
רבותי, וואס ס'איז געווען, איז שוין געווען און איז מער ניט דא. אין וואס האנדלט זיך עס דא און איצט? ס'איז שוין צו שפעט צוריקצוברענגען די אלע אמעריקאנישע ארבעטס-שטעלעס, וואס זיינען אין משך פון די פאריקע פירציק יאר געשיקט געווארן אין אויסלאנד, ווייל דאס זיינען אלטמאדישע שטעלעס, וואס עקזיסטירן שוין מער ניט. מ'דארף קומען צום שכל און פארשטיין, אז די אויטאמאציע, טעכנאלאגיע און ראבאטיק זיינען די צוקונפטס-מוזיק! פאבריקן אין אלע לענדער אין אלע טיילן וועלט מאדערניזירן זיך און פארבייטן די פשוטע ארבעטער מיט ראבאטן און אויטאמאטן. דאס זיינען די שרייענדיקע נייעס?
דאנאלד טראמפ און הילארי קלינטאן זאגן ליגן און ווייסן גוט און קלאר, אז זיי פייקלען מיט א גרויסן שקר און א פוסטער און לערער חבטחה ווען זיי דערקלערן, אז זיי וועלן אפברענגען קיין אמעריקע די פאבריק-שטעלעס, וואס זיינען אנטרונען פון אונזער מדינה אין פארלויף פון די פארגאנגענע 40 יאר.
באוויינען א זיס אמאל, וואס וועט קיינמאל ניט ווידער אויפלעבן קלעפט זיך ווי אן ארבעס צו דער וואנט און העלפט ווי א טויטן באנקעס. דאס אמעריקאנער פאלק דארף אננעמען די ווירקלעכקייט און זיך צוגעוואוינען צו דער היינטיקער סיטואציע. די יונגע דורות מוזן זיך גרייטן צו א נייער צוקונפט, וואס וועט זיין גאר אנדערש פון דער פארגאנגענהייט, אין וועלכער זייערע עלטערן, זיידעס און באבעס האבן געלעבט. יא, חברים, די בראווע, נייע וועלט איז שוין דא! צי עס געפעלט אונז צי ניט, מוזן מיר זיך אויסלערנען לעבן אין אזא וועלט. וואס דאס אלץ מיינט און ווי אזוי די גאנצע דראמע וועט זיך אויסשפילן בלייבט צו זען. צי די צוקונפט וועט זיין א ליכטיקע צי א פינצטערע ווענדט זיך אין אונז אלעמען און הענפט-אפ פון די באשלאסן, וואס מיר נעמען איצט אן!
געדאנקען פונעם הויפט-רעדאקטאר
וואס ס'איז געווען, איז שוין געווען און איז מער ניט דא!
רבותי, וואס ס'איז געווען, איז שוין געווען און איז מער ניט דא. אין וואס האנדלט זיך עס דא און איצט? ס'איז שוין צו שפעט צוריקצוברענגען די אלע אמעריקאנישע ארבעטס-שטעלעס, וואס זיינען אין משך פון די פאריקע פירציק יאר געשיקט געווארן אין אויסלאנד, ווייל דאס זיינען אלטמאדישע שטעלעס, וואס עקזיסטירן שוין מער ניט. מ'דארף קומען צום שכל און פארשטיין, אז די אויטאמאציע, טעכנאלאגיע און ראבאטיק זיינען די צוקונפטס-מוזיק! פאבריקן אין אלע לענדער אין אלע טיילן וועלט מאדערניזירן זיך און פארבייטן די פשוטע ארבעטער מיט ראבאטן און אויטאמאטן. דאס זיינען די שרייענדיקע נייעס?
דאנאלד טראמפ און הילארי קלינטאן זאגן ליגן און ווייסן גוט און קלאר, אז זיי פייקלען מיט א גרויסן שקר און א פוסטער און לערער חבטחה ווען זיי דערקלערן, אז זיי וועלן אפברענגען קיין אמעריקע די פאבריק-שטעלעס, וואס זיינען אנטרונען פון אונזער מדינה אין פארלויף פון די פארגאנגענע 40 יאר.
באוויינען א זיס אמאל, וואס וועט קיינמאל ניט ווידער אויפלעבן קלעפט זיך ווי אן ארבעס צו דער וואנט און העלפט ווי א טויטן באנקעס. דאס אמעריקאנער פאלק דארף אננעמען די ווירקלעכקייט און זיך צוגעוואוינען צו דער היינטיקער סיטואציע. די יונגע דורות מוזן זיך גרייטן צו א נייער צוקונפט, וואס וועט זיין גאר אנדערש פון דער פארגאנגענהייט, אין וועלכער זייערע עלטערן, זיידעס און באבעס האבן געלעבט. יא, חברים, די בראווע, נייע וועלט איז שוין דא! צי עס געפעלט אונז צי ניט, מוזן מיר זיך אויסלערנען לעבן אין אזא וועלט. וואס דאס אלץ מיינט און ווי אזוי די גאנצע דראמע וועט זיך אויסשפילן בלייבט צו זען. צי די צוקונפט וועט זיין א ליכטיקע צי א פינצטערע ווענדט זיך אין אונז אלעמען און הענפט-אפ פון די באשלאסן, וואס מיר נעמען איצט אן!
פונעם שרייבטיש פון
ד"ר נאמאסט
די בעסטע צייט זאל, דארף און מוז שטענדיק זיין די קעגנווארט! וואס איז די אלטערנאטיוו? צי האט מען טאקע א ברירה?
אין דער היינטיקער וועלט, וואו אלץ שטעלט זיך קאפויער, זיינען פאראן פראפעסיאנעלע פאקטן-פארדרייער, ספין-מייסטער, וואס פייקלען און באטאנען אן קיין מאס און אן שום שיעור, אז איין צייט איז אזוי גוט ווי אן אנדערע, אז אלע תקופות זיינען די זעלבע און ס'זיינען קיינמאל ניט געווען קיין גאלדענע תקופות. אזא ארגומענט איז די טעזע פון ראדיקאלן, אנארכיסטן, קאמוניסטן און אנדערע פארדארבענע פילאזאפן, וואס ווילן מבטל זיין די וואונדערבארע גלאנץ-עפאכעס, וואס זיינען אמאל געווען, כדי די פאלקס-מאסן זאלן אננעמען די שלעכטע קעגנווארט און די מיאוסע ווירקלעכקייט, וואס די פריידענקער און פראפעסארן מיט ראדיקאל-לינקע אנשויאונגען האבן געשאפן. היט זיך אפ און לאזט זיך ניט אפנארן! היט זיך פאר די סאפיסטן, וואס האבן קארומפירט די געדאנקען-ארענע און הערשן מיט אן אייזערנער פויסט איבערן אלגעמיינעם אינטעלעקטואליזם.
די פריידענקער ווילן, אז מיר זאלן אננעמען פארן תורה-האמת אלץ, וואס זיי קייען און שפייען-ארויס! די פאקטן-פארדרייער ווילן, אז מיר זאלן אננעמען די היינטיקע, העסלעכע רעאליטעט, וואס זיי האבן געשאפן. גלויבן, אז אזוי איז תמיד געווען, אז דער עולם איז א זומפ און א הקדש זינט די וועלט איז די וועלט פארהיט די מענשהייט צו בייטן צום גוטן די סיטואציע. אמאל איז פאקטיש געווען א בעסערע צייט! ס'זיינען געווען גלאנץ-תקופות ווי אויך דרעק-עפאכעס. אזוי ווי א טייך האט די געשיכטע אפפלוסן און צופלוסן. צייטנווייז אנטשטייט א בלי-עפאכע, וואס באלייכט דעם עולם און מיט וועלכער א געזעלשאפט איז זיך משמח-ומחיה און האפט, אז אזא צייט וועט זיך קיינמאל ניט ענדיקן.
רבותי, מיר קאנען ניט און טארן ניט גלויבן די פינצטערע פילאסאפן און ראדיקאלע אידעאלאגן, וואס האבן פארדארבן דעם עולם און געשאפן די קאלאמוטנע, גרויע רעאליטעט, וואס עקזיסטירט אצינד. די מענשהייט מוז שטרעבן צו שאפן א נייע און א בעסערע בלי-תקופה, וואס שימערט און גלימערט נאך העלער פון דער גאלדענער עפאכע, וואס זי זוכט נאכצובילדן.
ד"ר נאמאסט
די בעסטע צייט זאל, דארף און מוז שטענדיק זיין די קעגנווארט! וואס איז די אלטערנאטיוו? צי האט מען טאקע א ברירה?
אין דער היינטיקער וועלט, וואו אלץ שטעלט זיך קאפויער, זיינען פאראן פראפעסיאנעלע פאקטן-פארדרייער, ספין-מייסטער, וואס פייקלען און באטאנען אן קיין מאס און אן שום שיעור, אז איין צייט איז אזוי גוט ווי אן אנדערע, אז אלע תקופות זיינען די זעלבע און ס'זיינען קיינמאל ניט געווען קיין גאלדענע תקופות. אזא ארגומענט איז די טעזע פון ראדיקאלן, אנארכיסטן, קאמוניסטן און אנדערע פארדארבענע פילאזאפן, וואס ווילן מבטל זיין די וואונדערבארע גלאנץ-עפאכעס, וואס זיינען אמאל געווען, כדי די פאלקס-מאסן זאלן אננעמען די שלעכטע קעגנווארט און די מיאוסע ווירקלעכקייט, וואס די פריידענקער און פראפעסארן מיט ראדיקאל-לינקע אנשויאונגען האבן געשאפן. היט זיך אפ און לאזט זיך ניט אפנארן! היט זיך פאר די סאפיסטן, וואס האבן קארומפירט די געדאנקען-ארענע און הערשן מיט אן אייזערנער פויסט איבערן אלגעמיינעם אינטעלעקטואליזם.
די פריידענקער ווילן, אז מיר זאלן אננעמען פארן תורה-האמת אלץ, וואס זיי קייען און שפייען-ארויס! די פאקטן-פארדרייער ווילן, אז מיר זאלן אננעמען די היינטיקע, העסלעכע רעאליטעט, וואס זיי האבן געשאפן. גלויבן, אז אזוי איז תמיד געווען, אז דער עולם איז א זומפ און א הקדש זינט די וועלט איז די וועלט פארהיט די מענשהייט צו בייטן צום גוטן די סיטואציע. אמאל איז פאקטיש געווען א בעסערע צייט! ס'זיינען געווען גלאנץ-תקופות ווי אויך דרעק-עפאכעס. אזוי ווי א טייך האט די געשיכטע אפפלוסן און צופלוסן. צייטנווייז אנטשטייט א בלי-עפאכע, וואס באלייכט דעם עולם און מיט וועלכער א געזעלשאפט איז זיך משמח-ומחיה און האפט, אז אזא צייט וועט זיך קיינמאל ניט ענדיקן.
רבותי, מיר קאנען ניט און טארן ניט גלויבן די פינצטערע פילאסאפן און ראדיקאלע אידעאלאגן, וואס האבן פארדארבן דעם עולם און געשאפן די קאלאמוטנע, גרויע רעאליטעט, וואס עקזיסטירט אצינד. די מענשהייט מוז שטרעבן צו שאפן א נייע און א בעסערע בלי-תקופה, וואס שימערט און גלימערט נאך העלער פון דער גאלדענער עפאכע, וואס זי זוכט נאכצובילדן.
פונעם מיקראפאן
רעדעס, דערקלערונגען און דרשות
בערעקאש לעווינסאן, קארעספאנדענט, מיאמי
די איידלקייט איז טויט!
געארג ארוועל, דער בריטישער שריפט-שטעלער און פארפאסער פונעם ראמאן ,1984', איז פעסט איבערצייגט געווארן אין די 1930ער, אז די היינטיקע מענשהייט איז ניט פעאיק צום באהאלדנען די מאדערנע פראבלעמען און האנדלען ווי די געשיכטע פאדערט. ווי ווייט מיר זיינען געפאלן זינט יענע יארן! די דורות ווערן וואס אמאל שוואכער ווי אויך וואס אמאל נארישער. נאך ווי נאריש איז דער קעגנווארטיקער עולם!
* * *
דער דייטשער פילאזאף פרידריך ניטשע האט אמאל באמערקט: ,גאט איז טויט. גאט בלייבט טויט. און מיר האבן אים געטויט!' אט-דא און אט-איצט דייטן מיר אן אויף ניטשעס באמערקונג, דערפאר ווייל די איידלקייט איז שוין טויט און ס'זעט-אויס, אז זי וועט שוין באלד ניט אויפשטיין תחית-המתים; דערצו און נאך ערגער האבן מיר זי דערמארדעט, לאכנדיק אלע וויילע! אלס באווייז קוקט-אן די קאנדידאטן, אנאליזירט די היינטיקע נאמינאציע-קאמפאניעס אין ביידע פארטייען און הערט זיך איין צום אויפן ווי די מערסטע קאנדידאטן אמפערן זיך ווי נאראנים וועגן קלייניקייטן! די היינטיקע קאנדידאטן פירן ניט קיין דעבאטעס און ברענגען ניט פאר קיין נייע אידייען; אנשטאט ארומצוריידן די וויכטיקע ענינים, קריגן זיי זיך ווי גראבע יונגען אין א קינדער-גארטן און איינער דערלויבט ניט דעם צווייטן צו ריידן, איבערהאקנדיק כסדר דעם אנדערן.
דא אין ,דער מאמענט' שרייבט מען אפט וועגן רעליגיעזע ענינים ווי, לשמל, שלוה, כבוד און חשיבות בכלל און שלום-בית בפרט. דא אין אונזער צייטונג שרייבט מען אפט וועגן דער עלעגאנץ און איידלקייט, וועגן דעם מאנגל אין אט-אזוינע קלייננאדן אין דער היינטוועלטיקער געזעלשאפט און ווי מ'האט ניט קיין דרך-ארץ פאר זיי און האט פאקטיש אין דער אדמה אזעלכע אוצרות. פון אונזערע שמועסן וועגן דער אלטער היים, וואס מיר האבן געפירט לעצטנס מיט יונגע לייט האט עס אונז געדעמערט, אז די וועלט, פון וועלכער מיר שטאמען איז געווען גאר אין גאנצן אנדערש פון דער היינטיקער. דער איצטיקער עולם איז כמעט ווי דער הפוך פון דער אלטער היים, וואו מיר זיינען געבוירן געווארן און אויסגעוואקסן. די מערסטע מענשן, וואס לעבן איצט האלטן, אז דאס איז גאר א משוגענע וועלט איבערפול מיט מאדנע און ווילדע פארשוינען, וואס האבן ניט קיין שום איידלקייט און גארניט קיין בושה. די וואס מיינען אזוי, זיינען פולשטענדיק גערעכט!
חולה-מסוכן איז די געזעלשאפט, וואס פאלט כורעים פאר א געמיינער קעגנקולטור. א געזעלשאפט, וואס איז פארקאכט אין כלערליי פארדארבענע פארוויילונגס-פארמען און אינעם ממון-קורח פארדינט ניט צו בלייבן לעבן. א קולטור, וואס האלט דזשונגל-מוזיק פאר א קונסט און באזינגט די כוליגאנעס און הולטייען ווי די ראפער, ראקער, ספארט-שפילער וכדומה דערטרינקט זיך אין א סכנת-נפשותדיקן ראסל. נאך ערעגער, פרייט זיך די היינטיקע קעגנקולטור מיט אזא מיאוסן און פינצטערן אונטערגאנג! א געזעלשאפט, וואס וויל זיך ניט ארויסשלעפן פון זומפ וועט לאנג ניט לעבן און וועט ענדלעך אומקומען פון דעם סם-המוות, וואס זי טרינקט אלס דערפרישונגס-מיטל און לאכט בשעת-מעשה ווי דער נאר שטופט זי.
* * *
דער תנ"ך פליסט-איבער מיט מעשיות וועגן פעלקער און פערזאנען, וואס זיינען פארדארבן און וואס פארטיליקן זיך צוזאמען מיט זייערע פריינט און שכנים צוליב א געמיינער מאראל און געוואלדיקער פארדארבנקייט! עם-ישראל איז, א דאנק דער תורה, געווען דאס ערשטע פאלק, וואס האט זיך פאראיידלט אין דער אנטיקענער וועלט. חברים, די איידלקייט איז ענג פארבונדן מיט דער גוטסקייט; דערין קאן קיינער ניט צווייפלען און דאס קאן מען לייקענען שטיין און ביין אבער דער אמת איז דאך פארט דער אמת.
רעדעס, דערקלערונגען און דרשות
בערעקאש לעווינסאן, קארעספאנדענט, מיאמי
די איידלקייט איז טויט!
געארג ארוועל, דער בריטישער שריפט-שטעלער און פארפאסער פונעם ראמאן ,1984', איז פעסט איבערצייגט געווארן אין די 1930ער, אז די היינטיקע מענשהייט איז ניט פעאיק צום באהאלדנען די מאדערנע פראבלעמען און האנדלען ווי די געשיכטע פאדערט. ווי ווייט מיר זיינען געפאלן זינט יענע יארן! די דורות ווערן וואס אמאל שוואכער ווי אויך וואס אמאל נארישער. נאך ווי נאריש איז דער קעגנווארטיקער עולם!
* * *
דער דייטשער פילאזאף פרידריך ניטשע האט אמאל באמערקט: ,גאט איז טויט. גאט בלייבט טויט. און מיר האבן אים געטויט!' אט-דא און אט-איצט דייטן מיר אן אויף ניטשעס באמערקונג, דערפאר ווייל די איידלקייט איז שוין טויט און ס'זעט-אויס, אז זי וועט שוין באלד ניט אויפשטיין תחית-המתים; דערצו און נאך ערגער האבן מיר זי דערמארדעט, לאכנדיק אלע וויילע! אלס באווייז קוקט-אן די קאנדידאטן, אנאליזירט די היינטיקע נאמינאציע-קאמפאניעס אין ביידע פארטייען און הערט זיך איין צום אויפן ווי די מערסטע קאנדידאטן אמפערן זיך ווי נאראנים וועגן קלייניקייטן! די היינטיקע קאנדידאטן פירן ניט קיין דעבאטעס און ברענגען ניט פאר קיין נייע אידייען; אנשטאט ארומצוריידן די וויכטיקע ענינים, קריגן זיי זיך ווי גראבע יונגען אין א קינדער-גארטן און איינער דערלויבט ניט דעם צווייטן צו ריידן, איבערהאקנדיק כסדר דעם אנדערן.
דא אין ,דער מאמענט' שרייבט מען אפט וועגן רעליגיעזע ענינים ווי, לשמל, שלוה, כבוד און חשיבות בכלל און שלום-בית בפרט. דא אין אונזער צייטונג שרייבט מען אפט וועגן דער עלעגאנץ און איידלקייט, וועגן דעם מאנגל אין אט-אזוינע קלייננאדן אין דער היינטוועלטיקער געזעלשאפט און ווי מ'האט ניט קיין דרך-ארץ פאר זיי און האט פאקטיש אין דער אדמה אזעלכע אוצרות. פון אונזערע שמועסן וועגן דער אלטער היים, וואס מיר האבן געפירט לעצטנס מיט יונגע לייט האט עס אונז געדעמערט, אז די וועלט, פון וועלכער מיר שטאמען איז געווען גאר אין גאנצן אנדערש פון דער היינטיקער. דער איצטיקער עולם איז כמעט ווי דער הפוך פון דער אלטער היים, וואו מיר זיינען געבוירן געווארן און אויסגעוואקסן. די מערסטע מענשן, וואס לעבן איצט האלטן, אז דאס איז גאר א משוגענע וועלט איבערפול מיט מאדנע און ווילדע פארשוינען, וואס האבן ניט קיין שום איידלקייט און גארניט קיין בושה. די וואס מיינען אזוי, זיינען פולשטענדיק גערעכט!
חולה-מסוכן איז די געזעלשאפט, וואס פאלט כורעים פאר א געמיינער קעגנקולטור. א געזעלשאפט, וואס איז פארקאכט אין כלערליי פארדארבענע פארוויילונגס-פארמען און אינעם ממון-קורח פארדינט ניט צו בלייבן לעבן. א קולטור, וואס האלט דזשונגל-מוזיק פאר א קונסט און באזינגט די כוליגאנעס און הולטייען ווי די ראפער, ראקער, ספארט-שפילער וכדומה דערטרינקט זיך אין א סכנת-נפשותדיקן ראסל. נאך ערעגער, פרייט זיך די היינטיקע קעגנקולטור מיט אזא מיאוסן און פינצטערן אונטערגאנג! א געזעלשאפט, וואס וויל זיך ניט ארויסשלעפן פון זומפ וועט לאנג ניט לעבן און וועט ענדלעך אומקומען פון דעם סם-המוות, וואס זי טרינקט אלס דערפרישונגס-מיטל און לאכט בשעת-מעשה ווי דער נאר שטופט זי.
* * *
דער תנ"ך פליסט-איבער מיט מעשיות וועגן פעלקער און פערזאנען, וואס זיינען פארדארבן און וואס פארטיליקן זיך צוזאמען מיט זייערע פריינט און שכנים צוליב א געמיינער מאראל און געוואלדיקער פארדארבנקייט! עם-ישראל איז, א דאנק דער תורה, געווען דאס ערשטע פאלק, וואס האט זיך פאראיידלט אין דער אנטיקענער וועלט. חברים, די איידלקייט איז ענג פארבונדן מיט דער גוטסקייט; דערין קאן קיינער ניט צווייפלען און דאס קאן מען לייקענען שטיין און ביין אבער דער אמת איז דאך פארט דער אמת.
| א פשוטער קאמענטאר | א פאר ווערטער |
| י דער היינטיקער וואל-סעזאן איז שוין זייער אינטערעסאנט ווי אויך גאר טשיקאווע. דער פארמעסט אין יעדער פארטיי צו געווינען די נאמינאציע אלס פרעזידענט-קאנדידאט האט געקאכט און געטומלט מיט כלערליי טעטיקייטן, איבערראשונגען און טשיקאוועטשן. 1 י א גישעכטלעכער פאקט: די גרינדער פון דער אמעריקאנישער דעמאקאטיע האבן געוואלט, אז די פאליטישע ארענע זאל ברענען מיט הייסע דיסקוסיעס און דעבאטעס. רבותי, געדענקט זשע און פארשטייט זשע נאר, אז די פאראייניקטע שטאטן איז געבוירן געווארן א דאנק הייסע וויכוחים אין פארלויף פון עטלעכע לאנגע חדשים אינעם צווייטן קאנגרעס. דער פאקט, וואס די פאליטישע ארענע וועלט טומלט איצט מיט ווילדקייט, ליידנשאפט אא"וו ווייזט, אז די דעמאקראטיע איז ניט אזוי קראנק ווי מ'האט געמיינט! 1 י די אפאטיע איז אפשר פאר א געזעלשאפט די געפערלעכסטע קרענק. אין א דעמאקראטיע איז ניט דא קיין ערגערס ווי די גלייכגילטיקייט. ווען איין צד הערט-אויף זיין ברוגז, זיגט דער שונאה!1 * * * י רבותי, גאר א טשיקאווע פראגע: וואו איז דער עולם געווען מיט 30 און 40 יאר צוריק ווען ס'האבן געהאלטן אין אויפגעקומען די אלע פראבלעמען, וואס בושעווען איצט אין לאנד? דעמאלט האט מען זעלטן געהערט א פיפס בשעת די ערשטע ארבעטס-שטעלעס זיינען געשיקט געווארן אין אויסלאנד? וואו איז די בירגערשאפט געווען, אז פרעזידענט קלינטאן האט אונטערגעשריבן ,נאפטא'? וואו איז די באפעלקערונג געווען, אז אונזערע פאליטיקער האבן געהעכערט ווידער און אבער די אלע שטייערן? וואו זיינען די אלע ברוגזע בירגער געווען מיט 30 און 40 יאר צוריק, איידער די דאמבע איז זיך פונאנדערגעפאלן? איצט קלאגט מען זיך ווען ס'איז שוין צו שפעט. דא ליגט דער הונט באגראבן און דערויך קלאגט דאך דער מקונן! 1 | י באוויינען נעכטיקע גלאריעס און אייערנעכטיקע געלעגנהייטן, וואס מיר האבן פארפעלט אויסצונוצן העלפט ווי א טויטן באנקעס און מאכט משוגע א מענש. א שכלדיקער, תכליתדיקער צוגאנג צו לייזן א פראבלעם מיט א גוטן רעזולטאט איז פארמולירן א פרישע לייזונג! דער היינטיקער וואל-סעזאן איז אינטערעסאנט, נאר ווייל ער קאכט און ברענט מיט צארן און פראטעסט. די פאפולערסטע קאנדידאטן באטן אבער ניט אן קיין גילטיקע אידייען און קיין נייע לייזונגען. 1 י אונזערע פאליטיקער דארפן פארברענגען פאר דער בירגערשאפט פרישע פארמולעס. ס'איז נויטווענדיק צו באמערקן און באטאנען, אז די היינטיקע עפאכע איז א פארוואנדלונגס-צייט ווען ס'קומען-אום א סך אלטע פארמען און ס'אנטשטייט א וועלט מיט נייע טעכנאלאגיעס צוזאמען מיט נייערליי ארבעטעס-שטעלעס. אונזער געזעלשאפט ענדערט זיך מיט א שנעלן טעמפא און ווערט מגולגל אין א נייער וועלט; אלזא, מוזן מיר מארשירן פארויס צוזאמען מיט דער צוקונפט. 1 י די היינטיקע קאנדידאטן צום פרעזידענט-אמט בלייבן צוזאמען מיטן אמעריקאנער פאלק שטעקן אין א טויט אמאל. זיי זאגן-צו צוריקצוברענגען פון אויסלאנד אלטערליי ארבעטס-שטעלעס, וואס איז א ריינער און גרויסער ליגן און העלפט ניט קיינעם. דער פאקט איז, אז ס'שטארבן-אויס אזוינע ארבעטס-שטעלעס אין די פאבריקן, וואו פשוטע ארבעטער האבן אמאל געמאכט פראדוקטן. די אויטאמאציע און טעכנאלאגיע פארבייט אזוינע פאבריק-ארבעטער מיט ראבאטן. 1 י דער עולם נויטיקט זיך אין פראגרעסיווע פירער מיט פארטגעשריטענע פלענער ווי אזוי אריינצופירן די מדינה אין א נייער צוקונפט און מאכן אזא צוקונפט פאר א ליכטיקער פאר דער מערהייט. ווער ס'וועט באקאנט מאכן אזוינע פרישע צוגענג און וואס פאר א פארמולעס דאס וועלן זיין בלייבן צו זען. 1 |
נייעס, באאפאכטונג און קאמענטאר
די צוויי וואל-קאנפערענצן
פ"ר ד"ר שמחה עקלשטיין, הילפס-רעדאקטאר
די צוויי וואל-קאנפערענצן
פ"ר ד"ר שמחה עקלשטיין, הילפס-רעדאקטאר
| י טראמפ איז טאקע פיפיק ווי א פוקס! איבערגעקליגלט און באזיגט האט ער האט שוין די גרעסטע און בעסטע פאליטיקער, מלוכה-לייט און סטראטעגן. דער ספריטנער און ספראוונער ביליאנטשיק האט ווי א פלינקער קאטער ניט געסטראטשעט קיין צייט און האט זיך צוזאמענגעשויסן הענדום-פענדום און שטראם-האלאוואי מיט זיינע אפאנענטן. דאס איז אודאי ניט קיין סטאטאטשנע קאמפאניע און די געוואלדיקע הצלחה, וואס טראמפ האט שוין ביז איצט געהאט איז טאקע מיט ממתקים דער רעזולטאט פון אזא אגרעסיווער קאמפאניע. דער שטיינרייכער כיטראק איז ניט קיין ספאקאינער מענש און צי ער איז א סאלידנע פערזאן בלייבט צו זען. 1 י הער טראמפ האט אויך געשלאגן קאפיטאל דורך באשולדיקן פרוי קלינטאן אין זיין א געוואלדיקע אפעריסטקע, וואס דארף געמשפט ווערן אין געריכט פאר די אלע שיקאנעס, וואס זי זאל האבן געפירט העכער 25 יאר. 1 * * * י פון דער דעמאקראטישער זייט: די קלינטאנס האבן זיך נאך ניט אריינגעקליבן אין ווייסן הויז און ארום זיי בושעוועט שוין איין סקאנדאל נאכן צווייטן. די שטיצער פון הערס סאנדערס זיינען אויפגעקאכט, דערפאר ווייל זיי דערפילן, אז דער סענאטאר פון ווערמאנט האט ניט געהאט קיין שאנס צו זיגן אינעם נאמינאציע-קאמף און אז זייער שטימע איז גרינגעשעצט געווארן. 1 י אזוי ווי דער עולם האט געהאט דערווארט, איז הילארי דערקלערט געווארן פאר דער אפיציעלער קאנדידאטין. פרעזידענט אבאמע און וויצע-פרעזידענט ביידען האבן צווישן אנדערע פראמינענטע מלוכה-לייט געהאלטן רעדעס לשבח פרוי קלינטאן און האבן אין די זעלבע רעדעס אטאקירט דאנאלד טראמפ. 1 * * * י אלגעמיינע באמערקונגען: די, וואס דערקלערן, אז די קאנדידאטן זאלן פירן אן איידעלע קאמפאניע און ריידן העפלעך זיינען נאראנים! אונזער געזעלשאפט איז שוין מער ניט קיין איידעלע און די מערסטע בירגער זיינען אומאיידל. דאס איז א קולטור, וואו די איידלקייט ווערט גרינגעשעצט און וואו פאר אזא אידעאל עקזיסטירט גארניט קיין הויכגעשעצונג. די, וואס ווילן, אז אונזערע פאליטיקער זאלן ריידן ווי פראנקלין רוזוועלט אדער דזשאן קענעדי דרייען זיך א נארישן ספאדעק! 1 י כדי מ'זאל וויסן און צו וועמען דאס איז שייך: די אגרעסיווסטע און מיאוססטע וואל-קאמפאניעס זיינען דורכגעפירט געווארן אין משך פונעם 19טן יארהונדערט, באזונדערש אין די יארן צווישן 1776 און 1860! די וואל-קאמפאניעס, וואס מ'פירט היינט-צו-טאג זיינען מילד אין פארגלייך מיט די אין פארלויף פון יענע יארן. 1 י וואס ס'איז גוט פארן ווייב איז אויך גוט פארן מאנסביל, אין דעם פאל פארן מאנס-פארשוין און א שטען האט צוויי עקן! 1 י הילארי קלינטאן האט דערקלערט בעת איינער פון אירע אטאקעס קעגן דאנאלד טראמפ: ,אויב ער וויל ווידער גרויס מאכן אמעריקע, דארף ער פארבריצירן זיינע סחורות אין אמעריקע!' 1 אויספיר 1 י ביידע קאנדידאטן זיינען שווערע פאסאזשירן, וואס שוינען ניט זייערע שוניאם קיין קלעפ. די קאמפאניע מצד יעדן קאנדידאט צום באזיגן דעם אנדערן וועט זיין אגרעסיוו, הייס און אינטערעסאנט! זיצט מיט באקוועמלעכקייט אין צושויער-זאל און קוקט מיט גרויס אויפמערקזאמקייט אויף דער דראמאטישער בינע-פיעסע. ס'וועט זיין זייער אינטערעסאנט צו זען, ווי אזוי די דראמע וועט זיך אויסשפילן! 1 | 1 נייעס י די גרויסע וואל-קאנפערענץ פון דער רופובליקאנער פארטיי האט זיך אנגעהויבן אין מיטן יולי אין קליוולאנד, אהייא מיט רופן פון א סך דעלעגאטן צו ענדערן די נאמינאציע-כללים, כדי אפצוזאגן דאנאלד טראמפ די נאמינאציע. דער טאראראם האט אבער לאנג ניט געדויערט און דער דאנאלד איז דערקלערט געווארן פארן אפיציעלן קאנדידאט. די צווייטע נאכט האט באצויבערט דעם עולם מיט א צאל חנעוודיקע רעדעס און עטלעכע הייסע אטאקעס קעגן הילארי קלינטאן. 1 די וואל-קאנפערענץ אין קליוולאנד איז געקומען די פירטע נאכט צו א סוף מיט א הייסער רעדע פון הער טראמפ. דער קאנדידאט האט צוגעזאגט צו פארשטארקן די פאראייניקטע שטאטן אין נאמען פונעם אמעריקאנישן פאלק און צוריקברענגען די אמעריקאנער גלאריע און פרעסטיזש. 1 י די גרויסע וואל-קאנפערענץ פון דער דעמאקראטישער פארטיי איז פארגעקומען סוף יולי אין פילאדעלפיע, פענסילוואניע. גלייך פאר דער דעמאקראטישער וואל-קאנפערענץ צום סוף יולי איז אנטשטאנען א טאראראם איבער א מבול מיט ע-בריוו פון דער פארזיצערין פון דער דעמאקראטישער פארטיי דעבי וואסערמאן-שולץ, אז ,די קאץ ליגט אין זאק' און הילארי וועט אומבאגינגט ווערן די פרעזידענט-קאנדידאטין פון דער פארטיי. אט-די אנטפעלקונג האט אויפגעקאכט סיי סענאטאר סאנדערס סיי זיינע שטיצער. טראץ די פארעפנטלעכונגען מכוח שולצעס ע-בריוו האט דער סענאטאר פון ווערמאנט פון-דעסט-וועגן דערקלערט בעת זיין רעדע אויף דער וואל-קאנפערענץ, אז פרוי קלינטאן וועט זיין א וואונדערבארע פרעזידענטין און זיינע ,חסידים' זאלן זי שטיצן. 1  באאפאכטונג 1 י איצט האט הער טראמפ באזיגט די בעסטע און גרעסטע מלוכה-לייט אין דער נאציע. ס'איז אפשר אוממעגלעך אפצושטעלן דעם לאקאמאטיוו, וואס יאגט זיך ווי א פלאם-פייערדיקער שרפה-באל פון גיהנום. 1 קאמענטאר 1 י פון דער רעפובליקאנער זייט: אז מ'לעבט, דערלעבט מען! דאס היינטיקע יאר איז שוין ביז אהער געווען איבערפול מיט טשיקאווע איבערראשונגען און ענדערונגען אין דער פאליטישער וועלט. ס'איז תמיד שווער פארויסצוזען די צוקונפט, דערפאר ווייל דער עתיד זיגזאגעוועט! 1 |
מיינונג און קעגנמיינונג
תכלית מיט שכל
שכלדיקע דיסקוסיעס וועגן תכליתדיקע ענינים
בערעקאש לעווינסאן, קארעספאנדענט, פילאדעלפיע
תכלית מיט שכל
שכלדיקע דיסקוסיעס וועגן תכליתדיקע ענינים
בערעקאש לעווינסאן, קארעספאנדענט, פילאדעלפיע
ראנאלד רעיגאן האט באוויזן, אז א גרויסע אידייע איז דאס בעסטע מיטל ווי אזוי צו בייטן די וועלט. דער רעפובליקאנער פרעזידענט האט געגלויבט אין א פאזיטיווער צוקונפט פאר די פאראייניקטע שטאטן. א שאד, וואס פאראן זיינען שוין מער ניט אזוינע איידעלע פאליטיקער מיט שכלדיקע, תכליתדיקע אידייען.
סיי דאנאלד טראמפ סיי הילארי קלינטאן שפייען-ארויס אנטיקענע פארמולעס, וואס זיינען פארשטויבט און פארשימלט. דערצו און נאך ערגער איז בערני סאנדערס, נעבעך, א פארברענטער קאמוניסט מיט אן אלטער, העסלעכער אידעאלאגיע, צוזאגנדיק צו שענקען די דלפנים נאך מער ממתקים פון דער מלוכה-קאסע און לערנען בלק מיט די פני מיט נאך העכערע שטייערן.
* * *
א בעל-שכל וואלט דערקלערט, אז די פראדוקטיווע בירגער, וואס פארדינען א פאר קאפקעס מיט הארעוואניע זאלן ניט געשטראפט ווערן מיט קיין העכערע שטייערן. די מערסטע מלוכה-לייט אין דער גאלדענער מדינה האבן שוין ווידער און אבער פארראטן דעם מיטל-קלאס. אונזערע פאליטיקער האלטן זיך פאר אזא מין בעלי-יושר, וואס שענקען די ארבעטסלאזע געלט פון דער מלוכה-קאסע אויפן חשבון פון די ארבעטער. וואו איז דער יושר? וואו איז דער שכל?
* * *
היינט-צו-טאג עקזיסטירט נאר א נישטיקער מיטל-קלאס, וואס איז בלויז א ווייכער שאטן פון דעם, וואס ער איז אמאל געווען; די ליבעראלע בעלי-יושר אין וואשינגטאן און איבער גאנץ אמעריקע האבן מיט כלערליי טאקטיקעס געמאכט קרעפל-פלייש פונעם מיטל-קלאס. איצט, אז ס'איז מער ניט דא קיין מיטל-קלאס, דארף דער שטאט זוכן נייע איינקונפטס-קוואלן, כדי צו שענקען ווייטער די ארעמע ממתקים און אונטערשטיצן די אלע מלוכה-צדקה-פראגראמען.
* * *
די ביוראקראטיע איז שוין א מיאוסע בעסטיע, א גרויס פארזעעניש, וואס איז שטענדיק הונגעריק ווי א חזיר. דאס לעצטע מאל, וואס דער אלגעמיינדער מלוכה-בודזשעט איז פארקלענערט געווארן איז געווען אין די 20ער יארן ווען קאלווין קולידזש איז געווען דער פרעזידענט. ס'איז שוין צייט דורכצושטעכן מיט א לאנצעט דעם אגרעסיוון קאלאס! וואשינגטאן מוז פארקלענערן דעם בודזשעט, כדי די ארבעטנדיקע פאלקס-מאסן זאלן האבן א פאר קאפקעס אין קעשענע.
סיי דאנאלד טראמפ סיי הילארי קלינטאן שפייען-ארויס אנטיקענע פארמולעס, וואס זיינען פארשטויבט און פארשימלט. דערצו און נאך ערגער איז בערני סאנדערס, נעבעך, א פארברענטער קאמוניסט מיט אן אלטער, העסלעכער אידעאלאגיע, צוזאגנדיק צו שענקען די דלפנים נאך מער ממתקים פון דער מלוכה-קאסע און לערנען בלק מיט די פני מיט נאך העכערע שטייערן.
* * *
א בעל-שכל וואלט דערקלערט, אז די פראדוקטיווע בירגער, וואס פארדינען א פאר קאפקעס מיט הארעוואניע זאלן ניט געשטראפט ווערן מיט קיין העכערע שטייערן. די מערסטע מלוכה-לייט אין דער גאלדענער מדינה האבן שוין ווידער און אבער פארראטן דעם מיטל-קלאס. אונזערע פאליטיקער האלטן זיך פאר אזא מין בעלי-יושר, וואס שענקען די ארבעטסלאזע געלט פון דער מלוכה-קאסע אויפן חשבון פון די ארבעטער. וואו איז דער יושר? וואו איז דער שכל?
* * *
היינט-צו-טאג עקזיסטירט נאר א נישטיקער מיטל-קלאס, וואס איז בלויז א ווייכער שאטן פון דעם, וואס ער איז אמאל געווען; די ליבעראלע בעלי-יושר אין וואשינגטאן און איבער גאנץ אמעריקע האבן מיט כלערליי טאקטיקעס געמאכט קרעפל-פלייש פונעם מיטל-קלאס. איצט, אז ס'איז מער ניט דא קיין מיטל-קלאס, דארף דער שטאט זוכן נייע איינקונפטס-קוואלן, כדי צו שענקען ווייטער די ארעמע ממתקים און אונטערשטיצן די אלע מלוכה-צדקה-פראגראמען.
* * *
די ביוראקראטיע איז שוין א מיאוסע בעסטיע, א גרויס פארזעעניש, וואס איז שטענדיק הונגעריק ווי א חזיר. דאס לעצטע מאל, וואס דער אלגעמיינדער מלוכה-בודזשעט איז פארקלענערט געווארן איז געווען אין די 20ער יארן ווען קאלווין קולידזש איז געווען דער פרעזידענט. ס'איז שוין צייט דורכצושטעכן מיט א לאנצעט דעם אגרעסיוון קאלאס! וואשינגטאן מוז פארקלענערן דעם בודזשעט, כדי די ארבעטנדיקע פאלקס-מאסן זאלן האבן א פאר קאפקעס אין קעשענע.
חשוב, וויכטיק און וואזשנע
דער פיינשמעקער-סינדראם
אן אויספירלעכע אנאליז וועגן א גאלדענער קרענק
ד"ר שמחה עקלשטיין, הילפס-רעדאקטאר
דער פיינשמעקער-סינדראם
אן אויספירלעכע אנאליז וועגן א גאלדענער קרענק
ד"ר שמחה עקלשטיין, הילפס-רעדאקטאר
ס'איז גאר א טשיקאווע און א גאנץ-אינטערעסאנטע וועלט! אויף חשיבות שטייט די וועלט. דא אויפן עולם-השקר ווייסט מען ווי חשוב געוויסע לייטן זיינען, דערפאר ווייל אזעלכע וואזשנע פארשוינען באראבאניעווען תמיד מיט זייער חשיבות!
ריידנדיק וועגן דער הויכגעשטעלטקייט! דער פיינשמעקער-סינדראם* איז לעצטנס פארעפנטלעכט געווארן אין א צאל צייטונגען. דער סינדראם איז א פסיכישע קראנקהייט, פון וועלכער ס'ליידן גאר א סך קינא-, בינע-, מוזיק- און ספארט-שטערן. דזשאן ריווערס ע"ה, פרינץ ע"ה און מייקל דזשאקסאן ע"ה האבן אלע געהאט די בידנע קרענק, וואס האט זיי סוף-כל-סוף אפגעפגרט. די מחלה איז געוויינלעך ניט קיין סכנת-נפשותדיקע.
די, וואס זיינען אנגעשטעקט מיט אט-אזא סינדראם האלטן זיך פאר געוואלדיקע פיינשמעקער, וואס מוזן שטענדיק האבן דאס אויבערשטע פון שטויסל און רייבן זיך בלויז ארום די גרעסטע יאטעביעדאמען, שישקעס און קנאקער. אזוינע פארשוינען ווילן, אז אלע זאלן זיי באהאנדלען מיטן גרעסטן דרך-ארץ און זיי גלעטן מיט זיידענע הענטשקעס, גלייך ווי מ'זאל שטיין פארן קייסער אין פאלאץ. יא, חברים, דאס זיינען צעבאלעוועטע, נארישע פארשוינען, וואס רעכענען, אז זיי זיינען פריצים און מיינען, אז זיי זיינען בעסער פון אלעמען.
בשעת די וועלט ווערט וואס אמאל מער משוגע און דער עולם ווערט וואס אמאל גולמדיקער, אנשטייען נייע פסיכישע קרענק און סינדראמען. אזא מין נעווראזע איז ניט צום גלויבן און אויך ניט צום פארטראגן. אזוינע יאלדן מוזן וואוינען אין מיוחסים-לאנד, וואו ס'לעבן בלויז נאר רייכע אריסטאקראטן (ניט קיין ארעמע אדל-לייט!). אזוינע געוואלדיקע ,עושרים' חזרן אומאויפהערבאר איבער די מאנטרע ,איך מוז האבן און איך פארדין דאס אויבערשטע פון שטויסל; דער עולם דארף מיר אלץ שענקען'. אזא משוגענער, וואס קרענקט אויפן פיינשמעקער-סינדראם גלויבט, אז אלע זאלן זיך צולאנטשען צו אים און אים שענקען א גאלדענעם טואלעט-זיץ פאר זיין חשובן הינטן.
*VIP Syndrome
ריידנדיק וועגן דער הויכגעשטעלטקייט! דער פיינשמעקער-סינדראם* איז לעצטנס פארעפנטלעכט געווארן אין א צאל צייטונגען. דער סינדראם איז א פסיכישע קראנקהייט, פון וועלכער ס'ליידן גאר א סך קינא-, בינע-, מוזיק- און ספארט-שטערן. דזשאן ריווערס ע"ה, פרינץ ע"ה און מייקל דזשאקסאן ע"ה האבן אלע געהאט די בידנע קרענק, וואס האט זיי סוף-כל-סוף אפגעפגרט. די מחלה איז געוויינלעך ניט קיין סכנת-נפשותדיקע.
די, וואס זיינען אנגעשטעקט מיט אט-אזא סינדראם האלטן זיך פאר געוואלדיקע פיינשמעקער, וואס מוזן שטענדיק האבן דאס אויבערשטע פון שטויסל און רייבן זיך בלויז ארום די גרעסטע יאטעביעדאמען, שישקעס און קנאקער. אזוינע פארשוינען ווילן, אז אלע זאלן זיי באהאנדלען מיטן גרעסטן דרך-ארץ און זיי גלעטן מיט זיידענע הענטשקעס, גלייך ווי מ'זאל שטיין פארן קייסער אין פאלאץ. יא, חברים, דאס זיינען צעבאלעוועטע, נארישע פארשוינען, וואס רעכענען, אז זיי זיינען פריצים און מיינען, אז זיי זיינען בעסער פון אלעמען.
בשעת די וועלט ווערט וואס אמאל מער משוגע און דער עולם ווערט וואס אמאל גולמדיקער, אנשטייען נייע פסיכישע קרענק און סינדראמען. אזא מין נעווראזע איז ניט צום גלויבן און אויך ניט צום פארטראגן. אזוינע יאלדן מוזן וואוינען אין מיוחסים-לאנד, וואו ס'לעבן בלויז נאר רייכע אריסטאקראטן (ניט קיין ארעמע אדל-לייט!). אזוינע געוואלדיקע ,עושרים' חזרן אומאויפהערבאר איבער די מאנטרע ,איך מוז האבן און איך פארדין דאס אויבערשטע פון שטויסל; דער עולם דארף מיר אלץ שענקען'. אזא משוגענער, וואס קרענקט אויפן פיינשמעקער-סינדראם גלויבט, אז אלע זאלן זיך צולאנטשען צו אים און אים שענקען א גאלדענעם טואלעט-זיץ פאר זיין חשובן הינטן.
*VIP Syndrome
בושות, חרפות
און חוצפות
אן א מאס און אן א שיעור
ד"ר שמחה עקלשטיין, רעדאקציע-סעקרעטאר
רבותי, לאמיר ריידן תכלית! דא האנדלט מען בלויז נאר מיט ריינע פאקטן. דאס איז דער אמת מיט אן אלף פאר אן עולם, וואס וויל זיין בלינד און טויב. די וועלט דארף ניט אננעמען די ווירקלעכקייט אבער דאס איז טאקע באמת די רעאליטעט!
אין אייגענעם חזיר-שמאלץ זאל זיך פרעגלען מערב-אייראפע, ווייל די אייראפעער האבן זיך אנגעמאכט די אלע צרות און יסורים, וואס בושעווען אין זייערע מדינות דורך אריינלאזן ביי די פאריקע 40 יאר א מבול מיט אימיגראנטן פון דער אראבישער וועלט. איצט לעבן די אייראפעאישע לענדער איבער די דעם אראבישן טעראריזם, פון וועלכן ישראל האט שוין העכער 50 יאר צו זינגען און צו זאגן. אפשר וועט אייראפע ענדלעך קומען צום שכל און פארשטיין די נאטור פון דער אראבישער וועלט!
אין אייגענעם חזיר-שמאלץ זאל זיך פרעגלען מערב-אייראפע, ווייל די אייראפעער האבן זיך אנגעמאכט די אלע צרות און יסורים, וואס בושעווען אין זייערע מדינות דורך אריינלאזן ביי די פאריקע 40 יאר א מבול מיט אימיגראנטן פון דער אראבישער וועלט. איצט לעבן די אייראפעאישע לענדער איבער די דעם אראבישן טעראריזם, פון וועלכן ישראל האט שוין העכער 50 יאר צו זינגען און צו זאגן. אפשר וועט אייראפע ענדלעך קומען צום שכל און פארשטיין די נאטור פון דער אראבישער וועלט!
 |  |
ס'קומט דער יידישער מדינה א סך קרעדיט צוליב איר לאנגיאריקער אנטשלאסנקייט אליין צו באקעמפן דעם אראבישן טעראראיזם. די ישראלים ווייסן שוין א לאנגע צייט, וואס פאר א גרויסע געפאר די קאמפנאניע מצד די זשיהאדיסטן איז. אז ס'האט געבושעוועט די אינטיפאדע אין ישראל, האט דאס געארט ווי א פאר-א-יאריקער שניי די גויאישע וועלט, וואס האט ווידער און אבער פארגעווארפן ישראל דעם גאנצן באלאגאן. איצט, אז אייראפע און אמעריקע מוזן באהאנדלען אן אייגענע אינטיפאדע, א וועלט-זשיהאד סיי מצד די זוניטן סיי מצד די שיאיטן, פארשטייען זיי שוין ענדלעך די רעאליטעט און באנעמען, וואס ישראל פארשטייט שוין יארן לאנג. די וועסטלעכע וועלט איז סוף-כל-סוף געקומען צום שכל און פארשטייט, אז ס'איז ניט דא קיין פארנונפטיקער אופן ווי אזוי צו האנדלען מיט אזוינע אוממענשן. דער גויאישער עולם כאפט ענדלעך דעם עיקר!
 |  |
דער אמת מיט אן אלף פאר ליבעראלע נאראנים
,דארט וואו מען פארברענט ביכער, פארברענט מען ענדלעך אויך מענשן', האט היינריך היינע דערקלערט. די ווערטער פון דעם אפגעשמדטן פילאזאף זיינען מקוים געווארן בשעת דער נאצישער עפאכע. דערצו... דארט וואו מען פארפאלגט די יידן, רודפט מען סוף-כל-סוף אויך אנדערע מענשן און ראסעס. די יידן זיינען דער קאנאריק אין קוילן-גרוב! אין פראנקרייך פירן די אראבער שוין עטלעכע יאר אויס אטאקעס אויף יידן, וואס האבן מורא צו טראגן עפנטלעך א מגן-דוד. דערצו און נאך ערגער, האט דער הויפט-ראבינער זאכס פון בריטאניע דערקלערט פאר-א-יארן, אז די יידן אין ענגלאנד האבן נאר צוויי אויסוואלן: שווייגן אדער אימיגרירן.
אין פאריז זיינען פאראן עטלעכע אראבישע געגנטן, וואו ס'איז געפערלעך א פראנצויז צו גיין שפאצירן; אין לאנדאן זיינען דא אראבישע געגנטן, וואו ס'שטייען גאסן-שילדן: ,אכטונג, דא הערשט די שאריע*'. דאס זיינען די שרייענדיקע נייעס? דאס איז ניט קיין נאווינע! אויב די אויבן-דערמאנטע פאקטן זיינען ניט קיין אויפרעגנדיקע אנטפלעקונג און ניט קיין גרויסע דערשיטערונג, דא האט מען א שטיקל נייעס צום שאקירן די אלע ליבעראלן, וואס האבן רחמנות אויף די אימיגראנטן פון סיריע און מיינען, אז אמעריקע זאל אריינלאזן א מבול מיט פליטים, וואס אנטלויפן פון דער אראבישער וועלט. דא אין די פאראייניקטע שטאטן פארעפנטלעכט די פרעסע קיינמאל ניט, וואס אלע ווייסן שוין אין פאריז, ווייל דאס שטעלט די אראבער אין א פארלעגנהייט; איצט איז געפערלעך פאר האמאסעקסואלן אין דער פראנצויזישער הויפטשטאט צו גיין געארעמט און ארויסווייזן ליבעס-געפילן פאר זייערע חברים אין דער עפנטלעכקייט, מחמת דאס באליידיקט די מוסלמענער.
ס'איז געווען א בושה און א חרפה, אז די אמעריקאנער רעגירונג האט פארזוכט פארדעקן דעם אמת, אז דער מטורף, וואס האט לעצטנס דערשאסן 50 פערזאן אין א נאכט-לאקאל פאר האמאסעקסואלן אין פלארידע איז געווען א מוסלמאן, וואס האט געהאלטן דעם האמאסעקסואליזם פאר א באליידיקונג פארן איסלאם. היתכן, אז אין די אלע מדינות דערלויבט מען צו בושעווען אזא שינאה?
דער עולם איז קאפויער און די האר שטעלן זיך קאפויער, ווען א מדינה ווי, למשל, פראנקרייך, ענגלאנד, אמעריקע וכדומה בוקט זיך פאר פארברעכערישע, טעראריסטישע עלעמענטן אין דער באפעלקערונג, ווייל זי וויל זיי ניט באליידיקן און שעצט-גרינג די פרידלעכע, טרייע בירגער ווי, צום ביישפיל, די יידן, קריסטן, האמאסעקסואלן אא"וו. דא ליגט דער הונט באגראבן און דערויף קלאגט דאך דער מקונן!
*שאריע = דאס איסלאמישע רעכט
,דארט וואו מען פארברענט ביכער, פארברענט מען ענדלעך אויך מענשן', האט היינריך היינע דערקלערט. די ווערטער פון דעם אפגעשמדטן פילאזאף זיינען מקוים געווארן בשעת דער נאצישער עפאכע. דערצו... דארט וואו מען פארפאלגט די יידן, רודפט מען סוף-כל-סוף אויך אנדערע מענשן און ראסעס. די יידן זיינען דער קאנאריק אין קוילן-גרוב! אין פראנקרייך פירן די אראבער שוין עטלעכע יאר אויס אטאקעס אויף יידן, וואס האבן מורא צו טראגן עפנטלעך א מגן-דוד. דערצו און נאך ערגער, האט דער הויפט-ראבינער זאכס פון בריטאניע דערקלערט פאר-א-יארן, אז די יידן אין ענגלאנד האבן נאר צוויי אויסוואלן: שווייגן אדער אימיגרירן.
אין פאריז זיינען פאראן עטלעכע אראבישע געגנטן, וואו ס'איז געפערלעך א פראנצויז צו גיין שפאצירן; אין לאנדאן זיינען דא אראבישע געגנטן, וואו ס'שטייען גאסן-שילדן: ,אכטונג, דא הערשט די שאריע*'. דאס זיינען די שרייענדיקע נייעס? דאס איז ניט קיין נאווינע! אויב די אויבן-דערמאנטע פאקטן זיינען ניט קיין אויפרעגנדיקע אנטפלעקונג און ניט קיין גרויסע דערשיטערונג, דא האט מען א שטיקל נייעס צום שאקירן די אלע ליבעראלן, וואס האבן רחמנות אויף די אימיגראנטן פון סיריע און מיינען, אז אמעריקע זאל אריינלאזן א מבול מיט פליטים, וואס אנטלויפן פון דער אראבישער וועלט. דא אין די פאראייניקטע שטאטן פארעפנטלעכט די פרעסע קיינמאל ניט, וואס אלע ווייסן שוין אין פאריז, ווייל דאס שטעלט די אראבער אין א פארלעגנהייט; איצט איז געפערלעך פאר האמאסעקסואלן אין דער פראנצויזישער הויפטשטאט צו גיין געארעמט און ארויסווייזן ליבעס-געפילן פאר זייערע חברים אין דער עפנטלעכקייט, מחמת דאס באליידיקט די מוסלמענער.
ס'איז געווען א בושה און א חרפה, אז די אמעריקאנער רעגירונג האט פארזוכט פארדעקן דעם אמת, אז דער מטורף, וואס האט לעצטנס דערשאסן 50 פערזאן אין א נאכט-לאקאל פאר האמאסעקסואלן אין פלארידע איז געווען א מוסלמאן, וואס האט געהאלטן דעם האמאסעקסואליזם פאר א באליידיקונג פארן איסלאם. היתכן, אז אין די אלע מדינות דערלויבט מען צו בושעווען אזא שינאה?
דער עולם איז קאפויער און די האר שטעלן זיך קאפויער, ווען א מדינה ווי, למשל, פראנקרייך, ענגלאנד, אמעריקע וכדומה בוקט זיך פאר פארברעכערישע, טעראריסטישע עלעמענטן אין דער באפעלקערונג, ווייל זי וויל זיי ניט באליידיקן און שעצט-גרינג די פרידלעכע, טרייע בירגער ווי, צום ביישפיל, די יידן, קריסטן, האמאסעקסואלן אא"וו. דא ליגט דער הונט באגראבן און דערויף קלאגט דאך דער מקונן!
*שאריע = דאס איסלאמישע רעכט
 |  |
תכלית מיט שכל! אויף די אויבערשטע פאטאס זעט מען פרעזידענט אבאמע, א געפערלעכער פארשוין, וואס איז פארליבט אין דער איסלאמיסטישער רעוואלוציע. דער היינטיקער אמעריקאנער פרעזידענט אנטזאגט זיך צו פארדאמען די פיינט פון די פאראייניקטע שטאטן און האט ליב אטאקירן אונזערע פריינט.
אויב די סיטואציע זאל ניט זיין שלעכט גענוג, וואלט זי געווארן נאך ערגער, אז בערני סאנדערס, א יידישער זעלבסטהאסער און שונא-ישראל, זאל ווערן דער פרעזידענט. ר' בערני טאדלט גאנץ אפט ישראל אבער ביז אהער האט ער קיינמאל ניט קריטיקירט די פאלעסטינער!
* * *
ריידנדיק וועגן די פאלעסטינער! לאמיר ריידן תכלית און זאגן דעם אמת מיט אן אלף! פארוואס האבן די פאלעסטינער ניט געפאדערט קיין אייגענע מדינה, אז עגיפטן און יארדאניע האבן געהערשט איבער יהודה, שומרון, עזה און אלט-ירושלים? דער ענטפער איז נאך קלערער ווי קלאר!
אויב די סיטואציע זאל ניט זיין שלעכט גענוג, וואלט זי געווארן נאך ערגער, אז בערני סאנדערס, א יידישער זעלבסטהאסער און שונא-ישראל, זאל ווערן דער פרעזידענט. ר' בערני טאדלט גאנץ אפט ישראל אבער ביז אהער האט ער קיינמאל ניט קריטיקירט די פאלעסטינער!
* * *
ריידנדיק וועגן די פאלעסטינער! לאמיר ריידן תכלית און זאגן דעם אמת מיט אן אלף! פארוואס האבן די פאלעסטינער ניט געפאדערט קיין אייגענע מדינה, אז עגיפטן און יארדאניע האבן געהערשט איבער יהודה, שומרון, עזה און אלט-ירושלים? דער ענטפער איז נאך קלערער ווי קלאר!
דו ביסט טאקע משוגע, נאר רעד ווייטער, ביטע שקרים,
גוזמות און
צביעות
א גאנצע רובריק פאר ברוגזע משוגעים
מיט לעגיטימע און גאר גרויסע טענות
עושר שטיינרייך, כל-בוניק און ראסקאלניק, בויבעריק
גוזמות און
צביעות
א גאנצע רובריק פאר ברוגזע משוגעים
מיט לעגיטימע און גאר גרויסע טענות
עושר שטיינרייך, כל-בוניק און ראסקאלניק, בויבעריק
כ'בין מלא-רציחה און דאס וועל איך שוין מער ניט ליידן!י מ'קאן ניט בלויז באקעמפן, נאר מ'קאן אויך באזיגן דאס ראט-הויז! מ'קאן ניט באזיגן דאס ראט-הויז איז אן אלט, פאפולער זאגעכץ ביי אמעריקאנער. דער אויסדרוק שטאמט פון די יארן ווען די פאליטישע ארגאניזאציע ,טאמעני האל'* האט געהערשט איבער דער פאליטיק אין דער שטאט ניו-יארק.
,טאמעני' איז געווען זייער א קארומפירטע ארגאניזאציע, וואס איז געווארן פארדרייט און פארמישט אין גנבות אן שום מאס און אן קיין שיעור. די גאנצע שטאט, באמת גאנץ אמעריקע, האט געוואוסט, אז ,טאמעני' איז א געוואלדיקער גולם, וואס איז כמעט ווי אממעגלעך צו באזיגן. די פאלקס-מאסן זיינען זיינען געפאלן כורעים פאר ,טאמעני' און אוועקגעמאכט מיט דער האנט זיין געוואלדיקע פארדארבנקייט, מחמת זיי האבן דערפילט, אז די פארטיי פארטרעט זייערע אינטערעסן און גיט אויף זיי אכטונג. די שטאט ניו-יארק איז געווען גרעסער און בעסער פון די אלע אנדערע שטעט אין דער נאציע; אלזא, איז די קארופציע מצד די פאליטיקער אויך געווען א סך גרעסער ווי אין די אלע אנדערע שטעט!
* * *
איצט איז גאר שטארק טשיקאווע און אינטערעסאנט, אז די צוויי הויפט-קאנדידאטן הילארי קלינטאן און דאנדאלד טראמפ זאגן-צו צו קעמפן קעגן דער נאטשאלסטווע און אפפגרן די פארדארבנקייט אין דער אלגעמיינער פאליטיק! ביידע קאנדידאטן זיינען הויכשטאפלער, וואס זיינען גאר אין גאנצן קארומפירט און וואלטן קיינמאל ניט געוואוסט, וואס דער אמת איז, ווען אפילו דער אמת זאל זיי טרעפן ווי א שרפה-באל הארט צווישן די אויגן!
*Tammany Hall
,טאמעני' איז געווען זייער א קארומפירטע ארגאניזאציע, וואס איז געווארן פארדרייט און פארמישט אין גנבות אן שום מאס און אן קיין שיעור. די גאנצע שטאט, באמת גאנץ אמעריקע, האט געוואוסט, אז ,טאמעני' איז א געוואלדיקער גולם, וואס איז כמעט ווי אממעגלעך צו באזיגן. די פאלקס-מאסן זיינען זיינען געפאלן כורעים פאר ,טאמעני' און אוועקגעמאכט מיט דער האנט זיין געוואלדיקע פארדארבנקייט, מחמת זיי האבן דערפילט, אז די פארטיי פארטרעט זייערע אינטערעסן און גיט אויף זיי אכטונג. די שטאט ניו-יארק איז געווען גרעסער און בעסער פון די אלע אנדערע שטעט אין דער נאציע; אלזא, איז די קארופציע מצד די פאליטיקער אויך געווען א סך גרעסער ווי אין די אלע אנדערע שטעט!
* * *
איצט איז גאר שטארק טשיקאווע און אינטערעסאנט, אז די צוויי הויפט-קאנדידאטן הילארי קלינטאן און דאנדאלד טראמפ זאגן-צו צו קעמפן קעגן דער נאטשאלסטווע און אפפגרן די פארדארבנקייט אין דער אלגעמיינער פאליטיק! ביידע קאנדידאטן זיינען הויכשטאפלער, וואס זיינען גאר אין גאנצן קארומפירט און וואלטן קיינמאל ניט געוואוסט, וואס דער אמת איז, ווען אפילו דער אמת זאל זיי טרעפן ווי א שרפה-באל הארט צווישן די אויגן!
*Tammany Hall
וועלט-שמערץ און שאדן-פרייד
גרים-צארן קעגן דער מאשין
שטעלט-אפ די אויטאמאציע! נידער מיט די ראבאטן!
גרים-צארן קעגן דער מאשין
שטעלט-אפ די אויטאמאציע! נידער מיט די ראבאטן!
,קיינע מענשן דארפן זיך ניט אנבאטן צו אט-דער שטעלע'* איז אן אינטערנעטישער פילם-באריכט, וואס זאל דערשיטערן און צערודערן יעדע פערזאן, וואס זעט אים! דער 15-מינוטיקער פילם שילדערט פאר דער מענשהייט א פינצטערע צוקונפט און זאגט-פארויס, אז דאס רוב מענשן וועט שוין באלד זיין ארבעטסלאז א דאנק דער אויטאמאציע. לא עלינו! דער פילם באשרייבט די עוואלוציע פון א רעוואלוציע, טאקע באמת אן אויטאמאטישער און טאכנאלאגישער שרעק-חלום.
די ראבאטישע רעוואלוציע ווערט וואס אמאל שטארקער און זיין טעמפא וואס אמאל שנעלער. ראבאטן, אויטאמאטן און אפאראטן פארבייטן גאר א סך ארבעטער אין אלע פראפעסיעס. ס'וועט באלד קומען א צייט ווען די מערסטע ארבעטס-שטעלעס וועלן פארנומען ווערן פון מאשינען! ריידנדיק וועגן דעם וועלט-שמערץ און שאדן-פרייד. דער עולם איז ווי אלע מאל א גולם און שלאפט געזונט בשעת נאך א שווארצע כאלעריע ווערט וואס אמאל שטארקער שפעט ביי נאכט אין דער פינצטערניש, היינטיקס מאל בשעת די מאכערייקעס, דזשימדזשיקעס און קאקאמייקעס נעמען-איבער די וועלט.
די ראבאטישע רעוואלוציע ווערט וואס אמאל שטארקער און זיין טעמפא וואס אמאל שנעלער. ראבאטן, אויטאמאטן און אפאראטן פארבייטן גאר א סך ארבעטער אין אלע פראפעסיעס. ס'וועט באלד קומען א צייט ווען די מערסטע ארבעטס-שטעלעס וועלן פארנומען ווערן פון מאשינען! ריידנדיק וועגן דעם וועלט-שמערץ און שאדן-פרייד. דער עולם איז ווי אלע מאל א גולם און שלאפט געזונט בשעת נאך א שווארצע כאלעריע ווערט וואס אמאל שטארקער שפעט ביי נאכט אין דער פינצטערניש, היינטיקס מאל בשעת די מאכערייקעס, דזשימדזשיקעס און קאקאמייקעס נעמען-איבער די וועלט.
ס'וועט קומען א פרימארגן ווען די באפעלקערונג וועט זיך ארויסשאקלען פון שלאף און איינזען, אז די ראבאטן האבן אלץ איבערגענומען, אריינגערעכנט די רעאליטעט! איצט איז די צייט צו פרעגן פראגעס, ווערן ברוגז, פראטעסטירן און נעמען שריט אפצושטעלן די קאמפאניע, ניט ווען ס'וועט שוין זיין צו שפעט; אט-איצט איז די צייט צום ארויסאווייזן א שוימענדיקן גרים-צארן קעגן דער מאשין!
די מענשהייט ווייסט אבער ניט פונעם מיטל-וועג און פון קיין משקולות. דער מענש, מ'שטיינס געזאגט, איז א מאדנע באשעפעניש, וואס איז צופרידן נאר ווען ער לערנט א לעקציע אויף א פיינלעכן אופן. דאס האט גארניט קיין טעם און ס'קלעפט זיך אודאי ווי אן ארבעס צו דער וואנט, נאר אזוי איז דאס. דא ליגט דער הונט באגראבן! ניט היינט געדאכט! און דערויף קלאגט דאך דער מקונן.
*https://www.youtube.com/watch?v=7Pq-S557XQU - Humans Need Not Apply
די מענשהייט ווייסט אבער ניט פונעם מיטל-וועג און פון קיין משקולות. דער מענש, מ'שטיינס געזאגט, איז א מאדנע באשעפעניש, וואס איז צופרידן נאר ווען ער לערנט א לעקציע אויף א פיינלעכן אופן. דאס האט גארניט קיין טעם און ס'קלעפט זיך אודאי ווי אן ארבעס צו דער וואנט, נאר אזוי איז דאס. דא ליגט דער הונט באגראבן! ניט היינט געדאכט! און דערויף קלאגט דאך דער מקונן.
*https://www.youtube.com/watch?v=7Pq-S557XQU - Humans Need Not Apply
א חוצפהדיקע מיינונג
אן קיין שום אנטשולדיקונגען
חנא בעלסקי, קארעספאנדענט, יוסטן, טעקסאס
א ריי שכלדיקע און תכליתדיקע אורזאכן פארוואס
טראמפ דארף ווערן דער נייער פרעזידענט
רבותי, הערט זיך צו און הערט זיך איין! לאמיר ריידן תכלית. די רעבובליקאנער פארטיי האט לעצטנס געפרעגט ביי א סך שטיצער אירע ,וואס האט איר געטאן פאר דער פארטיי?', דערפאר ווייל זי נויטיקט זיך אין געלט. כ'פרעג זיך אבער אן ביי דער פארטיי-פירערשאפט: ,וואס האט די רעפובליקאנער פארטיי לעצטנס געטאן פארן אמעריקאנער פאלק?' די פארטיי וועט מיר אודאי ניט ענטפערן אויף דער פראגע און האלט מסתמא, אז זי האט ניט געטאן קיין שום שלעכטס. אלזא, ענטפער איך אט-דא און אט-איצט אויף דער אייגענער פראגע: מיר האבן אייך צוגעשטעלט א מערהייט אין ביידע לעגיסלאציע-קאמערן און ווי דעם קאטער האט איר אונז געהערט. איצט נויטיקט איר זיך ווידער אמאל אין אונזער געלט. איר דארפט זיך אינטערעסירן מיט אונזערע אינטערעסן, אויב איר ווילט, אז מיר זאלן אייך ווידער שיקן געלט.
געזעץ-געבער אין וואשינגטאן: איר זייט די נאטשאלסטווע, וואס מיינט, אז איר ווילט בלייבן ביי דער מאכט און און האלטן אין איין שטאפן די קעשענעס מיט ממתקים. האפנטלעך וועט דאס שוין מער ניט פארקומען. ריידנדיק וועגן משיח! דאנאלד טראמם האט נאך ביז איצט ניט געבעטן קיין קאפעק.
דאס רוב פאליטיקער און די אלע מבינים אין דער הויפטשטאט האלטן די אלע טראמפיסטן פאר נאראנים, ווייל יעדעס מאל, וואס הער טראמפ מאכט זיך אויף דעם פיסק, מאכט ער זיך, לויט זייער מיינונג, נאריש און שטערט זיינע אויסזיכטן אפצוהאלטן אין נאוועמבער א וואל-נצחון. איר מיינט, אז בלויז א נאר קאן שטיצן אזא קאנדידאט. פארגעסט אין די אלע שטותים אין וואשינגטאן און שענקט די פאלקס-מאסן א קאפעטשקע אויפמערקזאמקייט! דער ביליאנטשיק פון ניו-יארק איז טאקע א חוצפהדיקער פארשוין אבער דאס קימערט מיך גאר אין גאנצן ניט. דאס גאנצע לאנד ליגט אין א קאכיקן ראסל, מחמת אונזערע פאליטיקער שטינקען ווי דער אייערנעכטיקער מיסט און זיינען ווערט דער באבעס ירושה. די רעפובליקאנער פארטיי איז אן אויסגעלאסענע כאליאסטריע אנגעפאקט מיט צוויי-פנימדיקע פחדנים, וואס האבן מורא צו פארמאכן די גרענעצן. טראמפ האט צוגעזאגט צורעכט צו מאכן די אלע סיטואציעס, אויף וועלכע איר פארמאכט די אויגן און מאכט דעם אנשטעל, אז זיי עקזיסטירן ניט.
די פאראייניקטע שטאטן איז איצט שוואך און באנקראט א דאנק אייער פאליטיק. אונזערע שונאים לאכן פון אונז און א מבול מיט אימיגראנטן גנבעט כסדר די גרענעץ. אמעריקע איז געווארן א נאציע איבערפול מיט קרבנות און געקריוודעטע, וואס זיינען ביי דער מיינונג, אז די געזעלשאפט איז קעגן אלע מענשן, וואס זיינען ניט קיין ווייסע מענער און די רעגירונג איז זיי שולדיק אלצדינג צוליב אזא אומגערעכטיקייט. דערצו איז טראמפ דער איינציקער קאנדידאט, וואס פארשטייט און הערט דאס פראטעסט-געשריי פון די פשוטע בירגער. די פאלקס-מאסן זיינען נאמס געווארן די מלוכה-לייט אין ביידע פארטייען צוזאמען מיט די אלע אימיגראנטן, וואס גנבענען די גרענעץ. ס'איז שוין גענוג און איבערגענוג! טראמפ איז דער איינציקער אויסוואל, וואס האט א טעם.
א תכליתדיקער און שכלדיקער געדאנק
חברים, הערט מיטן קאפ! קיין שום לאנד קאן ניט אונטערשטיצן מער ווי א קליינע צאל בירגער, וואס זיינען ניט פראדוקטיוו. די גרויסע מערהייט מוז ארבעטן און דארף זיך זעלבסט געבן ברויט. ניט קיין גרענעצן, ניט קיין לאנד-שפראך און ניט קיין קולטור = ניט קיין שום מדינה! צו בארשט דארף מען ניט האבן קיין ציין. איינס מיט איינס איז נאך אלץ צוויי, אויך אפילו אין דער היינטיקער, משוגענער וועלט!
געזעץ-געבער אין וואשינגטאן: איר זייט די נאטשאלסטווע, וואס מיינט, אז איר ווילט בלייבן ביי דער מאכט און און האלטן אין איין שטאפן די קעשענעס מיט ממתקים. האפנטלעך וועט דאס שוין מער ניט פארקומען. ריידנדיק וועגן משיח! דאנאלד טראמם האט נאך ביז איצט ניט געבעטן קיין קאפעק.
דאס רוב פאליטיקער און די אלע מבינים אין דער הויפטשטאט האלטן די אלע טראמפיסטן פאר נאראנים, ווייל יעדעס מאל, וואס הער טראמפ מאכט זיך אויף דעם פיסק, מאכט ער זיך, לויט זייער מיינונג, נאריש און שטערט זיינע אויסזיכטן אפצוהאלטן אין נאוועמבער א וואל-נצחון. איר מיינט, אז בלויז א נאר קאן שטיצן אזא קאנדידאט. פארגעסט אין די אלע שטותים אין וואשינגטאן און שענקט די פאלקס-מאסן א קאפעטשקע אויפמערקזאמקייט! דער ביליאנטשיק פון ניו-יארק איז טאקע א חוצפהדיקער פארשוין אבער דאס קימערט מיך גאר אין גאנצן ניט. דאס גאנצע לאנד ליגט אין א קאכיקן ראסל, מחמת אונזערע פאליטיקער שטינקען ווי דער אייערנעכטיקער מיסט און זיינען ווערט דער באבעס ירושה. די רעפובליקאנער פארטיי איז אן אויסגעלאסענע כאליאסטריע אנגעפאקט מיט צוויי-פנימדיקע פחדנים, וואס האבן מורא צו פארמאכן די גרענעצן. טראמפ האט צוגעזאגט צורעכט צו מאכן די אלע סיטואציעס, אויף וועלכע איר פארמאכט די אויגן און מאכט דעם אנשטעל, אז זיי עקזיסטירן ניט.
די פאראייניקטע שטאטן איז איצט שוואך און באנקראט א דאנק אייער פאליטיק. אונזערע שונאים לאכן פון אונז און א מבול מיט אימיגראנטן גנבעט כסדר די גרענעץ. אמעריקע איז געווארן א נאציע איבערפול מיט קרבנות און געקריוודעטע, וואס זיינען ביי דער מיינונג, אז די געזעלשאפט איז קעגן אלע מענשן, וואס זיינען ניט קיין ווייסע מענער און די רעגירונג איז זיי שולדיק אלצדינג צוליב אזא אומגערעכטיקייט. דערצו איז טראמפ דער איינציקער קאנדידאט, וואס פארשטייט און הערט דאס פראטעסט-געשריי פון די פשוטע בירגער. די פאלקס-מאסן זיינען נאמס געווארן די מלוכה-לייט אין ביידע פארטייען צוזאמען מיט די אלע אימיגראנטן, וואס גנבענען די גרענעץ. ס'איז שוין גענוג און איבערגענוג! טראמפ איז דער איינציקער אויסוואל, וואס האט א טעם.
א תכליתדיקער און שכלדיקער געדאנק
חברים, הערט מיטן קאפ! קיין שום לאנד קאן ניט אונטערשטיצן מער ווי א קליינע צאל בירגער, וואס זיינען ניט פראדוקטיוו. די גרויסע מערהייט מוז ארבעטן און דארף זיך זעלבסט געבן ברויט. ניט קיין גרענעצן, ניט קיין לאנד-שפראך און ניט קיין קולטור = ניט קיין שום מדינה! צו בארשט דארף מען ניט האבן קיין ציין. איינס מיט איינס איז נאך אלץ צוויי, אויך אפילו אין דער היינטיקער, משוגענער וועלט!
קוקאראטשקעס און לאטרינען
א תכליתדיקער שכל פאר א גולמדיקן עולם
לאווע גאווארטשיק, רעדאקציע-מיטארבעטער
א תכליתדיקער שכל פאר א גולמדיקן עולם
לאווע גאווארטשיק, רעדאקציע-מיטארבעטער
,קוקאראטשקעס און לאטרינען' מיינט ווארט אין ווארט ,פרוסאקעס אין פריוועט', ,טאראקאנעס און טואלעטן' און ,אטכאזשעס מיט פרייסן' אא"וו. די פראזע באדייט פילאזאפיש פארריקטע פארשוינען אין משוגענע מצבים. דערצו און דעריבער, אויב די סיטואציע איז אזוי אויסטערליש, זאל מען מסתמא האבן אין אזא מצב אויך א קאפעטשקע הומאר!
צו דער זאך!
איין בחור האט זיך געקלאגט אויף דער געבורטסטאג-פייערונג פון ד"ר נאמאסט, אז ער האט ניט קיין פריינט און ער גייט זעלטן אויף א אינטטערעסאנטן ארט. אונזער חשובער פרעזידענט, ר' אוצר, איז ארויסגעגאנגען פון די כלים, פרעגננדיק: ,צי איז מיין שולד, אז איר געהערט צו א דור אידיאטן און נאראנים, וואס רעכענען פאר דער ווירקלעכקייט ,טעקסטינג' און ,פעיסבוק' און האבן ניט קיין חשק צו האבן א קאנטאקט מיט אנדערע לייטן?'
אמתע פערזאנען און אמתע פארשוינען
איינער א יונגער זעצער/קארעקטאר אונזערער האט דערציילט לעצטנס, אז ער טרעפט זיך אפט מאל אן אויף א טשיקאווען מענש אדער אן אינטערעסאנטן לייט, מיט וועלכן ער וויל פארפירן א פריינטשאפט און גיט אים א געשעפטס-קארטל מיט א טעלעפאן-נומער און אדרעס מיט דער האפענונג, אז די פערזאן וועט אים טעלעפאנירן און באזוכן. עטלעכע נודניקעס האבן געקלונגען צו אים נאר צו זאגן, אז זיי ווילן אים ניט קענען, ווייל ער האט ניט קיין זייט אין ,פעיסבוק' און זיי קאנען אים ניט געפינען אין ,גוגל'; זיי דערקלערן, אז ער איז ניט קיין אמתע פערזאן און אז ער עקזיסטירט ניט!
ער ענטפערט די עם-הארצים מיט דער דערקלערונג: ,כ'בין יא אן אמתע פערזאן און דו בוסט טאקע אן אמתער פארשוין און א נודניק!'
פארקאכט אין ,טעקסטינג'
ווער זאגט, אז די יינגערע דורות ווייסן ניט ווי אזוי צו שמועסן? אודאי ווייסן די יונגע לייט ווי אזוי צו האבן א פארקער!... כל-זמן זיי טוען דאס מיט א טעלעפאן אדער א קאמפוטער אין א קורצן אנזאג מיט ווייניקער פון 140 בוכשטאבן! דערמיט צייכענען זיי זיך אויס!
וואו זיינען די באווייזן?
מיר זוכן א מענש, וואס קאן אונז באווייזן, אז ס'איז ניט קיין משוגענע וועלט און דער עולם איז ניט קיין גולם. דער וואס האט אזוינע באווייזן, ביטע, קלינגט תיכף-ומיד צו אונז אין רעדאקציע מיט די שרייענדיקע נייעס!
צו דער זאך!
איין בחור האט זיך געקלאגט אויף דער געבורטסטאג-פייערונג פון ד"ר נאמאסט, אז ער האט ניט קיין פריינט און ער גייט זעלטן אויף א אינטטערעסאנטן ארט. אונזער חשובער פרעזידענט, ר' אוצר, איז ארויסגעגאנגען פון די כלים, פרעגננדיק: ,צי איז מיין שולד, אז איר געהערט צו א דור אידיאטן און נאראנים, וואס רעכענען פאר דער ווירקלעכקייט ,טעקסטינג' און ,פעיסבוק' און האבן ניט קיין חשק צו האבן א קאנטאקט מיט אנדערע לייטן?'
אמתע פערזאנען און אמתע פארשוינען
איינער א יונגער זעצער/קארעקטאר אונזערער האט דערציילט לעצטנס, אז ער טרעפט זיך אפט מאל אן אויף א טשיקאווען מענש אדער אן אינטערעסאנטן לייט, מיט וועלכן ער וויל פארפירן א פריינטשאפט און גיט אים א געשעפטס-קארטל מיט א טעלעפאן-נומער און אדרעס מיט דער האפענונג, אז די פערזאן וועט אים טעלעפאנירן און באזוכן. עטלעכע נודניקעס האבן געקלונגען צו אים נאר צו זאגן, אז זיי ווילן אים ניט קענען, ווייל ער האט ניט קיין זייט אין ,פעיסבוק' און זיי קאנען אים ניט געפינען אין ,גוגל'; זיי דערקלערן, אז ער איז ניט קיין אמתע פערזאן און אז ער עקזיסטירט ניט!
ער ענטפערט די עם-הארצים מיט דער דערקלערונג: ,כ'בין יא אן אמתע פערזאן און דו בוסט טאקע אן אמתער פארשוין און א נודניק!'
פארקאכט אין ,טעקסטינג'
ווער זאגט, אז די יינגערע דורות ווייסן ניט ווי אזוי צו שמועסן? אודאי ווייסן די יונגע לייט ווי אזוי צו האבן א פארקער!... כל-זמן זיי טוען דאס מיט א טעלעפאן אדער א קאמפוטער אין א קורצן אנזאג מיט ווייניקער פון 140 בוכשטאבן! דערמיט צייכענען זיי זיך אויס!
וואו זיינען די באווייזן?
מיר זוכן א מענש, וואס קאן אונז באווייזן, אז ס'איז ניט קיין משוגענע וועלט און דער עולם איז ניט קיין גולם. דער וואס האט אזוינע באווייזן, ביטע, קלינגט תיכף-ומיד צו אונז אין רעדאקציע מיט די שרייענדיקע נייעס!
בהלות מיט יללות
דער ריינער אמת מיט א חוצפהדיקן אלף!
אויספירלעכע אנאליזן וועגן כלערליי טענות-ומענות
פראפעסאר ד"ר ד"ר חיים בן-ציון אסטראווסקי, רעדאקציע-מיטארבעטער
דער ריינער אמת מיט א חוצפהדיקן אלף!
אויספירלעכע אנאליזן וועגן כלערליי טענות-ומענות
פראפעסאר ד"ר ד"ר חיים בן-ציון אסטראווסקי, רעדאקציע-מיטארבעטער
באמערקונג פון רעדאקציע:
הארט אונטערן דאזיקן ארטיקל לייענט דעם העכסט-אינטערעסאנטן ארטיקל וועגן דעם וויקטאריאנישן ענטפער אויף דער דלות-פראגע.
די מלוכה-קאסע איז פוסט און לער. די רעגירונג איז פארענגט אין געלט, נאר זי האלט אין איין אויסגעבן געלט און שענקען קבצנים ממתקים פון דער מלוכה-קאסע אויפן חשבון פון די פראדוקטיווע בירגער. דער גרעסטער טאבו איז דערקלערן, אז די רעגירונג זאל ניט צושטעלן קיין טשעקן די ארעמע, וואס ארבעטן ניט. ווען מ'זעט און פארשטייט, וויפל געלט די רעגירונג גיט-אויס פאר אזא צוועק, הלשט מען גלייכצייטיק אויפן סאמע ארט, וואו מ'שטייט! ס'איז כדאי צו דערקלערן, אז די רעגירונג מוז פארקלענערן איר אלגעמיינעם בודזשעט, וואס ווערט שטענדיק וואס אמאל גרעסער! די אויסגאבן פארן מיליטער ווי אויך פאר דער סאציאלער הילפס-פראגראם פרעסן א געוואלדיקן פראצענט פונעם אלגעמיינעם בודזשעט. ס'איז נויטווענדיק צו האבן א שטארקע ארמיי און ים-פלאט צום באשוצן די מדינה. ס'איז אבער גאר אין גאנצן ניט נויטיק צו שענקען קיין געוואלדיקע סומעס די, וואס אנטזאגן זיך צו ארבעטן.
ס'איז שוין צייט צו שטראפן די ניט-פראדוקטיווע און באלוינען די וואס ארבעטן שווער! שוין יארן לאנג און לאנגע יארן גיט די אמעריקאנער רעגירונג ,קעסט' די, וואס ארבעטן ניט און שטראפט מיט הויכע שטייערן די, וואס הארעווען מיט לייב און לעבן, כדי צו געבן דעם ווייב און קינדער ברויט מיט א דאך. אמעריקע מוז צוזאמען מיט די אנדערע סאציאליסטישע לענדער אין אייראפע ענדערן איר פאליטיק און ארויסווארפן פון די הויכע פענסטער דעם בידנעם, פארפלוכטן סאציאליזם, וואס פרעסט זיי ווי א געוואלדיקער קאנסער פרעסט זיין קרבן! די לאסט פון א ריזיקן און אייביק-וואקסנדיקן סאציאליזם איז ניט צום פארטראגן און קיין שום מדינה קאן ניט איבערלעבן אזא קרענק! דאס איז די סיבה פארוואס אזוי פיל אייראפעאישע לענדער זיינען באנקראט, האבן גארניט אין דער מלוכה-קאסע און האבן א לאנדס-ווירטשאפט, וואס שלעפט זיך קיינמאל ניט ארויס פון זומפ.
ס'מוז עקזיסטירן א באלאנס; דער מיטל-וועג מוז זיין דער הערשער! אין די פאראייניקטע שטאטן איז שוין מער ניט דא קיין מיטל-וועג. אמעריקע איז א לאנד, וואס ווערט געפלאגט און דערטרינקט זיך אין א ים מיט עקסטרעמיטעטן. די ביוראקראטיע איז שוין לאנג צוריק געווארן א גולם, וואס ווערט וואס אמאל גרעסער. די רעגירונג איז א חזיר, וואס ווערט וואס אמאל הונגעריקער און דיקער און כרוקעט שטענדיק, אז מ'זאל אים פאשען. די פאטער פון אונזער דעמאקראטיע האבן זיך באמיט צו פארהיטן, אז די רעגירונג זאל זיך פארגרעסערן כפל-כפלים און ווערן א הונגעריק פארזעעניש. די פאטער פון די פאראייניקטע שטאטן האבן געוואוסט, אז יעדע רעגירונג האט א נויגונג צו ווערן מיט דער צייט וואס אמאל גרעסער און הונגעריקער און זיך ענדלעך פארווארפן אין א געפערלעכן גולם, וואס טוט וואס נאר ער וויל. אונזער רעגירונג איז שוין א גולם! צי מ'קאן איינהאלטן און דערהרגענען סוף-כל-סוף דעם מאנסטער איז א שרייענדיקע פראגע און בלייבט צו זען. עס טוט זיך ניט ווי עס רעדט זיך!
היסטאריע מיט היסטעריע
ווירדיקע און אומווירדיקע קבצנים
בצלאל בן-ציון בריקמאן (קארעספאנדענט, באלטימאר)
ווירדיקע און אומווירדיקע קבצנים
בצלאל בן-ציון בריקמאן (קארעספאנדענט, באלטימאר)
דער אמאליקער הקדש אין פולוואוד, ענגלאנד
דער עס-זאל אין א בריטישן ארבעטס-הויז צי דארף די רעגירונג צוריקברענגען דעם הקדש? אין דער וויקאטאריאנישער עפאכע איז דאס ,ארבעטס-הויז' געווען דער מקום-מקלט פאר דלפנים, וואס האבן זיך געוואלגערט אויף די גאסן און זיינען געגאנגען איבער די הייזער. אין מזרח-אייראפע איז דער הקדש געווען דער מקום-מקלט פאר ארעמע יידן אן קיין ארבעט אבער דאס איז פאר זיך אן ארטיקל.
פארוואס ברענגט מען איצט ארויס אזא טעמע? דער ענטפער איז קלאר ווי דער העלער טאג! די אומרוען אין משך פון די לעצטע יארן האבן באוויזן דעם ארגומענט פון די וויקטאריאנער. יעדער מענש, וואס לעבט פון ממתקים פון דער מלוכה-קאסע מוז ארבעטן און טאר ניט האבן קיין קינדער בשעת די רעגירונג שענקט אים ,קעסט'. אמעריקע האט צוגעזען ווידער אמאל, וואס ס'קומט-פאר ווען דער אונטערקלאס לעבט א גוטן און א משוגענעם טאג אויפן חשבון פון דער רעגירונג.
די וויקטאריאנער זיינען געווען ארדענונגס-ליבנדיקע מענשן, וואס האבן אונטערגעשטראכן, אז ס'מוז הערשן ארדענונג אין דער געזעלשאפט. דער צייט-גייסט האט דיקטירט, אז מ'טאר ניט דערלויבן די קפצנים זיך ארומצושפילן אויף די גאסן און ברענגען כאאס. די דעמאלטיקע בריטישע געזעלשאפט האט געוואוסט גוט און קלאר, אז מ'קאן ניט דערלויבן, אז די ארעמע זאלן וואוינען אויף די גאסן, וואו זיי וועלן זיך טשעפען צו די ערלעכע, הערלעכע בירגער.
אין די בריטישע הקדשים זיינען די מענער אפגעטיילט געווארן פון די פרויען, כדי זיי זאלן ניט האבן קיין באציאונגען און האבן קינדער אויף דער רעכענונג פון דער מלוכה. די זקנים האבן געוואוינט אין א באזונדערער פאלאטע, ווייל די קולטור האט זיי באצייכנט ווי די ווירדיקע קפצנים אין קעגנזאץ צו די יונגע פרויען און מענער, די אומווירדיקע דלפנים, וואס זיינען געצוואונגען געווארן צו ארבעטן און האבן זיך געמוזט אויפפירן אויף אן איידעלן שטייגער אין אויסטויש פאר נאכטלעגער מיט ברויט. אין די ארבעטס-הייזער אין ענגלאנד איז גאר אפט באטאנט געווארן פאר די תושבים, אז זיי האבן מזל און דארפן זיין דאנקבאר, וואס זיי האבן וואו צו וואוינען און וואס צו עסן. וואו איז איצט די דאנקבארקייט צווישן די היינטיקע ,הקדשניקעס', וועלכע די רעגירונג שענקט אלצדינג? אין די היינטיקע דלות-קווארטאלן קאן מען קיין טענות ניט האבן; פון דער רעגירונג באקומט מען אומזיסט א בונט מתנות און מ'מוז ניט ארבעטן אין אויסטויש אויף אזא ברייטהארציקער צדקה! אמעריקע גנב!
די וואס האבן די מאה האבן די דעה... און ניט פונקט פארקערט! די וויקטאריאנישע וועלט, וואס איז געווען א געזונטע געזעלשאפט, האט געוואוסט גוט און קלאר צו דעם, וואס א דפלן איז מסוגל, נוטה און בכוח ווען ער מוז ניט ארבעטן און האט צו פיל פרייע צייט! ליידיק-גייער, וואס וואלגערן זיך אלע טאג און אלע נאכט אויף די גאסן זיינען גענויגט צו הוליען מיט אלקאהאל און זיך צו פארמישן אין מעשים-רעים. היינט-צו-טאג זיינען די יונגאטשן אין אזוינע געגנטן גענויגט צו פארקויפן נארקאטיקעס און ווערן נארקאמאנען ווי אויך אטאקירן און בארויבן זייערע שכנים; אזוי ארום און אט-אזוי פארוואנדלען זיך הויכע געביידעס מיט מאדערנע דירות אין כאאטישע, געפערלעכע מיסט-בערג, וואו יונגע באנדיטן טעראריזירן אלעמען. די וויקטאריאנישע געזעלשאפט איז געווען א סך קליגער פון דער היינטיקער, וואס קויפט-אונטער דעם אונטערקלאס מיט ממתקים פון דער מלוכה-קאסע. דער היינטיקער אונטערקלאס באקומט בחנם א דירה צוזאמען מיט שפייז-קופאנען, מעדיצינישער באהאנדלונג, א מלוכה-שול-בילדונג פאר זייערע קינדער אא"וו, כדי זיי זאלן ווערן גזלנים און מאכן א תל פון גאנצע שכונות בפרט און פון דער גאנצער געזעלשאפט בכלל. פון דעם אלץ האבן די וויקטאריאנער געוואוסט און דערמיט האבן זיי געהאט געמאכט א סוף, אום צו פארהיטן, אז ס'זאל אנטשטיין די מגפה, וואס בושעוועט היינט-צו-טאג אין דער אמעריקאנער געזעלשאפט.
מיט 50 יאר צוריק האט גאנץ אמעריקע צוגעזען ווי גאנצע שטאטישע געגנטן זיינען אונטערגעצונדן געווארן פון די אפרא-אמעריקאנישע דלפנים אין משך פון די ראסן-האס-אומרוען. מיר האבן שוין איין מאל געזען ווי גאנצע שטעט ווי ניוארק, דעטראיט, באלטימאר אא"וו זיינען חרוב געווארן אין גאר א קורצער צייט, ברענגענדיק די מיטל- און אויבערקלאסן צו אנטלויפן פון די שטעט.
און איצט, שפעטער מיט 50 יאר, קומען ווידער פאר נייע ,פראטעסט-סומאטאכעס' ווען אלע זיינען ביז די לעצטע חדשים געווען פעסט איבערצייגט, אז צו דער פארגאנגענהייט געהערט אזא העסלעכער וואנדאליזם מצד פינצטערע גזלנים און גראביאנעס. אונזער געזעלשאפט האט זיך גארניט אפגעלערנט פון די שטאטישע מהומות אין די 1960ער. די אמעריקאנער רעגירונג קאן זיך אראפנעמען א מוסר פון דער וויקטאריאנישער געזעלשאפט מכוח איר באהאנדלונג און לייזונג פון אן אייביק פראבלעם. אלע שרעקן זיך אבער ארומצוריידן די כאלעריע, וואס פרעסט ווי א קאנסער גאנצע געגנטן אין די שטעט. דערוועגן קאנען קיינע רייד ניט זיין, מחמת דאס איז א פארבאטענע טעמע.
פארוואס ברענגט מען איצט ארויס אזא טעמע? דער ענטפער איז קלאר ווי דער העלער טאג! די אומרוען אין משך פון די לעצטע יארן האבן באוויזן דעם ארגומענט פון די וויקטאריאנער. יעדער מענש, וואס לעבט פון ממתקים פון דער מלוכה-קאסע מוז ארבעטן און טאר ניט האבן קיין קינדער בשעת די רעגירונג שענקט אים ,קעסט'. אמעריקע האט צוגעזען ווידער אמאל, וואס ס'קומט-פאר ווען דער אונטערקלאס לעבט א גוטן און א משוגענעם טאג אויפן חשבון פון דער רעגירונג.
די וויקטאריאנער זיינען געווען ארדענונגס-ליבנדיקע מענשן, וואס האבן אונטערגעשטראכן, אז ס'מוז הערשן ארדענונג אין דער געזעלשאפט. דער צייט-גייסט האט דיקטירט, אז מ'טאר ניט דערלויבן די קפצנים זיך ארומצושפילן אויף די גאסן און ברענגען כאאס. די דעמאלטיקע בריטישע געזעלשאפט האט געוואוסט גוט און קלאר, אז מ'קאן ניט דערלויבן, אז די ארעמע זאלן וואוינען אויף די גאסן, וואו זיי וועלן זיך טשעפען צו די ערלעכע, הערלעכע בירגער.
אין די בריטישע הקדשים זיינען די מענער אפגעטיילט געווארן פון די פרויען, כדי זיי זאלן ניט האבן קיין באציאונגען און האבן קינדער אויף דער רעכענונג פון דער מלוכה. די זקנים האבן געוואוינט אין א באזונדערער פאלאטע, ווייל די קולטור האט זיי באצייכנט ווי די ווירדיקע קפצנים אין קעגנזאץ צו די יונגע פרויען און מענער, די אומווירדיקע דלפנים, וואס זיינען געצוואונגען געווארן צו ארבעטן און האבן זיך געמוזט אויפפירן אויף אן איידעלן שטייגער אין אויסטויש פאר נאכטלעגער מיט ברויט. אין די ארבעטס-הייזער אין ענגלאנד איז גאר אפט באטאנט געווארן פאר די תושבים, אז זיי האבן מזל און דארפן זיין דאנקבאר, וואס זיי האבן וואו צו וואוינען און וואס צו עסן. וואו איז איצט די דאנקבארקייט צווישן די היינטיקע ,הקדשניקעס', וועלכע די רעגירונג שענקט אלצדינג? אין די היינטיקע דלות-קווארטאלן קאן מען קיין טענות ניט האבן; פון דער רעגירונג באקומט מען אומזיסט א בונט מתנות און מ'מוז ניט ארבעטן אין אויסטויש אויף אזא ברייטהארציקער צדקה! אמעריקע גנב!
די וואס האבן די מאה האבן די דעה... און ניט פונקט פארקערט! די וויקטאריאנישע וועלט, וואס איז געווען א געזונטע געזעלשאפט, האט געוואוסט גוט און קלאר צו דעם, וואס א דפלן איז מסוגל, נוטה און בכוח ווען ער מוז ניט ארבעטן און האט צו פיל פרייע צייט! ליידיק-גייער, וואס וואלגערן זיך אלע טאג און אלע נאכט אויף די גאסן זיינען גענויגט צו הוליען מיט אלקאהאל און זיך צו פארמישן אין מעשים-רעים. היינט-צו-טאג זיינען די יונגאטשן אין אזוינע געגנטן גענויגט צו פארקויפן נארקאטיקעס און ווערן נארקאמאנען ווי אויך אטאקירן און בארויבן זייערע שכנים; אזוי ארום און אט-אזוי פארוואנדלען זיך הויכע געביידעס מיט מאדערנע דירות אין כאאטישע, געפערלעכע מיסט-בערג, וואו יונגע באנדיטן טעראריזירן אלעמען. די וויקטאריאנישע געזעלשאפט איז געווען א סך קליגער פון דער היינטיקער, וואס קויפט-אונטער דעם אונטערקלאס מיט ממתקים פון דער מלוכה-קאסע. דער היינטיקער אונטערקלאס באקומט בחנם א דירה צוזאמען מיט שפייז-קופאנען, מעדיצינישער באהאנדלונג, א מלוכה-שול-בילדונג פאר זייערע קינדער אא"וו, כדי זיי זאלן ווערן גזלנים און מאכן א תל פון גאנצע שכונות בפרט און פון דער גאנצער געזעלשאפט בכלל. פון דעם אלץ האבן די וויקטאריאנער געוואוסט און דערמיט האבן זיי געהאט געמאכט א סוף, אום צו פארהיטן, אז ס'זאל אנטשטיין די מגפה, וואס בושעוועט היינט-צו-טאג אין דער אמעריקאנער געזעלשאפט.
מיט 50 יאר צוריק האט גאנץ אמעריקע צוגעזען ווי גאנצע שטאטישע געגנטן זיינען אונטערגעצונדן געווארן פון די אפרא-אמעריקאנישע דלפנים אין משך פון די ראסן-האס-אומרוען. מיר האבן שוין איין מאל געזען ווי גאנצע שטעט ווי ניוארק, דעטראיט, באלטימאר אא"וו זיינען חרוב געווארן אין גאר א קורצער צייט, ברענגענדיק די מיטל- און אויבערקלאסן צו אנטלויפן פון די שטעט.
און איצט, שפעטער מיט 50 יאר, קומען ווידער פאר נייע ,פראטעסט-סומאטאכעס' ווען אלע זיינען ביז די לעצטע חדשים געווען פעסט איבערצייגט, אז צו דער פארגאנגענהייט געהערט אזא העסלעכער וואנדאליזם מצד פינצטערע גזלנים און גראביאנעס. אונזער געזעלשאפט האט זיך גארניט אפגעלערנט פון די שטאטישע מהומות אין די 1960ער. די אמעריקאנער רעגירונג קאן זיך אראפנעמען א מוסר פון דער וויקטאריאנישער געזעלשאפט מכוח איר באהאנדלונג און לייזונג פון אן אייביק פראבלעם. אלע שרעקן זיך אבער ארומצוריידן די כאלעריע, וואס פרעסט ווי א קאנסער גאנצע געגנטן אין די שטעט. דערוועגן קאנען קיינע רייד ניט זיין, מחמת דאס איז א פארבאטענע טעמע.
פעליעטאן
די צען תשובה-טעג אין א קליין שטעטל
חיים קעמלמאכער, קארעספאנדענט, ניו-יארק
די צען תשובה-טעג אין א קליין שטעטל
חיים קעמלמאכער, קארעספאנדענט, ניו-יארק
אין מיין שטעטל מאניעוויטש איז ניט געווען קיין למד-ואוניק בין איך זיכער. די מערהייט יידן אין דעם שטעטל זיינען ניט געווען פרום; יעדן שבת זיינען זיי ניט געגאנגען אין שול און האבן ניט אנגעטאן יעדן אינדערפרי דעם טלית מיט תפילין, זאגנדיק: ,אתה בחרתנו'. אפשר זאל איך דאס ניט דערמאנען, ווייל איינער פון די בייזע מלאכים וועט דאס אפשר הערן און דאס איבערזאגן דעם אויבערשטן. דאס רוב יידן אין שטעטל האט ניט אפגעהיט קיין כשרות; זיי האבן, צום צער, געגעסן כלערליי טריפע וואורשטן ווי אויך שינקע, וועלכע זיי האבן געקויפט ביי גערשקע'ן אין שפייז-קראם.
די מאניעוויטשער יידן זיינען געווארן א ביסל פרימער ראש-השנה-צייט, ווען דער אויבערשטער איז גרייט צו עפענען דעם ספר-הזכרונות מיט די שווערע, זילבערנע טאוולען, צוגעקאוועט מיט א זילבערנער קייט צום רונדן, זילבערנעם טיש אין זיבנטן הימל. זיי האבן געוואוסט, אז דער בורא-עולם לייענט-איבער יעדן נאמען און באשטימט, צי דער יעניקער פארדינט צו לעבן נאך א יאר אויף דער וועלט.
אלע יידן אין מאניעוויטש האבן, צום ביישפיל, געוואוסט, אז מרדכי ליפע, שרה חיהס זיידע, וועט אומבאדינגט קריגן א גוט קוויטל און וועט לעבן נאך א יאר. ס'וועט ניט זיין קיין שום פראגע ,פארוואס'? מרדכי ליפע האט שטענדיק אפגעהיט די תרי"ג-מצוות. ווען ס'איז אבער געקומען צו ,פאדקאנאי'ן' דער שוסטער האט מען תמיד געשטעלט זיין נאמען אונטער א גרויסן פראגע-צייכן. דער שוסטער האט תמיד מחלל-שבת געווען און האט קיינמאל ניט גערוט אזוי ווי דער אויבערשטער האט גערוט נאכן באשאפן דעם עולם. דער ייד האט געגעסן אלערליי טרייפע מאכלים. אין קורצן האט ער ניט געהאט ווי מרדכי ליפע קיין הודה-לדרך.
איז פארוואס זשע זאל אים דער אויבערשטער לאזן לעבן נאך א יאר? אפשר וועט ער האבן מזל און דער מלאך גבריאל וועט זיך אריינמישן און זאגן פאר אים א גוט ווארט. אפשר וועט ער בעטן דעם דערבארעמדיקן רבונו-של-עולם, אז ער זאל אים שענקען נאך א יאר, ווייל ער האט דריי קינדער, וואס זאלן חס-חלילה ניט ווערן יתומים.
נו, דער אויבערשטער האט געשאנקען די מאניעוויטשער יידן א געלעגנהייט צו טאן תשובה און זיך אומקערן צו אים בשעת די עשרת-ימי-תשובה. דעמאלט זיינען יידן טאקע פרום געווארן! זיי האבן געזאגט סליחות, בעטנדיק ביים בורא-עולם סליחה-ומחילה. ראש-השנה ביי נאכט זיינען די אלטע און נייע שולן תמיד אנגעפאקט געווארן מיט מתפללים און ,בעלי-תשובה'. אלע האבן געדאוונט מיט גרויס כונה און זיך געהאלטן אין איין שאקלען, בשעת זיי זיינען געשטאנען צו שמונה-עשרה. די צען תשובה-טעג האט מען ניט געגעסן קיין טרפות און דעמאלט איז מען אויך געווארן א שומר-שבת.
אלע יידן האבן גענומען פאסטן פריצייטיק פאר דער שקיעה, כדי זיי זאלן, חס-ושלום, זיך ניט פארשפעטיקן צו כל-נדרי. זיי האבן געגלויבט, אז אפילו די פיש ציטערן אין די ימען, ווען דער חזן זאגט דריי מאל כל-נדרי. פאראן אזעלכע, וואס האבן אפילו אויך געזאגט, אז די פיש הערן זיך צו און ציטערן! אלע זיינען געלאפן אין שול אריין, טראגנדיק שטאפענע שיך. אנדערע האבן געטראגן קעסטעלעך מיט זאמד און ליכט. דער אלטער סטעפאנקע, וועלכער האט חזקה געהאט, האט אנגעצונדן די ליכט אין איין ווינקל שול און דער ריח פון די ברענענדיקע ליכט איז דערגאנגען ביז דער סטעליע.
דארט האט זיך דער רויך אפגעשטעלט, כדי צו געפינען דעם נעענסטן וועג צום רבונו-של-עולם אין זיבנטן הימל. דער עולם האט געבעטן, אז הית"ך זאל פארגעבן זייערע זינד. דאס גאנצע שטעטל האט געפאסט און געדאוונט דעם גאנצן יום-כיפור. זיי זענען געווען איינגעוויקלט אין טליתים און אויסגעגלאצט די אויגן, צוקוקנדיק זיך צו דער סטעליע, דער נעענסטער ארט צום באשעפער.
די יידן אין מאניעוויטש זיינען געווען זיכער, אז זיי האבן אויסגעבעטן א גוט יאר און זיי וועלן זיין נאך א יאר אויף דער וועלט. א סך האבן, ווי געוויינלעך, זיך אומגעקערט צו זייערע אלטע ,מעשים' און טועכצן. זיי זענען שוין איבערצייגט געווארן, אז דער אויבערשטער וועט ניט בייטן זיין באשלאס. דאס וואלט ניט געפאסט פאר אים. די יידן האבן זיך ניט געדארפט דאגהן ביזן קומענדיקן ראש-השנה.
די מאניעוויטשער יידן זיינען געווארן א ביסל פרימער ראש-השנה-צייט, ווען דער אויבערשטער איז גרייט צו עפענען דעם ספר-הזכרונות מיט די שווערע, זילבערנע טאוולען, צוגעקאוועט מיט א זילבערנער קייט צום רונדן, זילבערנעם טיש אין זיבנטן הימל. זיי האבן געוואוסט, אז דער בורא-עולם לייענט-איבער יעדן נאמען און באשטימט, צי דער יעניקער פארדינט צו לעבן נאך א יאר אויף דער וועלט.
אלע יידן אין מאניעוויטש האבן, צום ביישפיל, געוואוסט, אז מרדכי ליפע, שרה חיהס זיידע, וועט אומבאדינגט קריגן א גוט קוויטל און וועט לעבן נאך א יאר. ס'וועט ניט זיין קיין שום פראגע ,פארוואס'? מרדכי ליפע האט שטענדיק אפגעהיט די תרי"ג-מצוות. ווען ס'איז אבער געקומען צו ,פאדקאנאי'ן' דער שוסטער האט מען תמיד געשטעלט זיין נאמען אונטער א גרויסן פראגע-צייכן. דער שוסטער האט תמיד מחלל-שבת געווען און האט קיינמאל ניט גערוט אזוי ווי דער אויבערשטער האט גערוט נאכן באשאפן דעם עולם. דער ייד האט געגעסן אלערליי טרייפע מאכלים. אין קורצן האט ער ניט געהאט ווי מרדכי ליפע קיין הודה-לדרך.
איז פארוואס זשע זאל אים דער אויבערשטער לאזן לעבן נאך א יאר? אפשר וועט ער האבן מזל און דער מלאך גבריאל וועט זיך אריינמישן און זאגן פאר אים א גוט ווארט. אפשר וועט ער בעטן דעם דערבארעמדיקן רבונו-של-עולם, אז ער זאל אים שענקען נאך א יאר, ווייל ער האט דריי קינדער, וואס זאלן חס-חלילה ניט ווערן יתומים.
נו, דער אויבערשטער האט געשאנקען די מאניעוויטשער יידן א געלעגנהייט צו טאן תשובה און זיך אומקערן צו אים בשעת די עשרת-ימי-תשובה. דעמאלט זיינען יידן טאקע פרום געווארן! זיי האבן געזאגט סליחות, בעטנדיק ביים בורא-עולם סליחה-ומחילה. ראש-השנה ביי נאכט זיינען די אלטע און נייע שולן תמיד אנגעפאקט געווארן מיט מתפללים און ,בעלי-תשובה'. אלע האבן געדאוונט מיט גרויס כונה און זיך געהאלטן אין איין שאקלען, בשעת זיי זיינען געשטאנען צו שמונה-עשרה. די צען תשובה-טעג האט מען ניט געגעסן קיין טרפות און דעמאלט איז מען אויך געווארן א שומר-שבת.
אלע יידן האבן גענומען פאסטן פריצייטיק פאר דער שקיעה, כדי זיי זאלן, חס-ושלום, זיך ניט פארשפעטיקן צו כל-נדרי. זיי האבן געגלויבט, אז אפילו די פיש ציטערן אין די ימען, ווען דער חזן זאגט דריי מאל כל-נדרי. פאראן אזעלכע, וואס האבן אפילו אויך געזאגט, אז די פיש הערן זיך צו און ציטערן! אלע זיינען געלאפן אין שול אריין, טראגנדיק שטאפענע שיך. אנדערע האבן געטראגן קעסטעלעך מיט זאמד און ליכט. דער אלטער סטעפאנקע, וועלכער האט חזקה געהאט, האט אנגעצונדן די ליכט אין איין ווינקל שול און דער ריח פון די ברענענדיקע ליכט איז דערגאנגען ביז דער סטעליע.
דארט האט זיך דער רויך אפגעשטעלט, כדי צו געפינען דעם נעענסטן וועג צום רבונו-של-עולם אין זיבנטן הימל. דער עולם האט געבעטן, אז הית"ך זאל פארגעבן זייערע זינד. דאס גאנצע שטעטל האט געפאסט און געדאוונט דעם גאנצן יום-כיפור. זיי זענען געווען איינגעוויקלט אין טליתים און אויסגעגלאצט די אויגן, צוקוקנדיק זיך צו דער סטעליע, דער נעענסטער ארט צום באשעפער.
די יידן אין מאניעוויטש זיינען געווען זיכער, אז זיי האבן אויסגעבעטן א גוט יאר און זיי וועלן זיין נאך א יאר אויף דער וועלט. א סך האבן, ווי געוויינלעך, זיך אומגעקערט צו זייערע אלטע ,מעשים' און טועכצן. זיי זענען שוין איבערצייגט געווארן, אז דער אויבערשטער וועט ניט בייטן זיין באשלאס. דאס וואלט ניט געפאסט פאר אים. די יידן האבן זיך ניט געדארפט דאגהן ביזן קומענדיקן ראש-השנה.
די ניסימדיקע נסיעה פון א יידישן בחור
א ווייטער מהלך: פון רוסלאנד ביז אינדיע און פון רביים ביז גורוס
יעקב קארנפעלד, הויפט-רעדאקטאר
א ווייטער מהלך: פון רוסלאנד ביז אינדיע און פון רביים ביז גורוס
יעקב קארנפעלד, הויפט-רעדאקטאר
בראשית
הערט א מעשה, וואס איז געשען טאקע מיט ממתקים.על-אמונתי איז דאס דער אמת מיט אן אלף! דאס איז א מעשה וועגן א נסיעה מיט פילערליי יסורים און מיט כלערליי ניסים. אונזערער א חשובער קארעספאנדענט שטאמט פון ריבניצע, רומעניע, וואו ער האט געקענט דעם חסידישן צדיק חיים זאנוויל אבראמאוויטש זצ"ל. אין יענע יארן איז ר' חיים נאך דעמאלט ניט באקאנט געווארן ווי דער ריבניצער רבי, א כבוד-טיטל, וואס ער האט באקומען מיט א סך יארן שפעטער, נאכדעם ווי ער איז געווען געקומען קיין אמעריקע. אין ריבניצע האט דער פשוטער רב און בעל-מופת געשמט מיט זיין צדקות און עניוות.
בשעת דער בחור האט זיך געגרייט צו פארן קיין מאסקווע, האט דער חסידישער רב פארויסגעזען, אז זיין באליבסטער תלמיד וועט ענדלעך לעבן מעבר-לים, אז די רייזע פון זיין יונגן פריינט וועט זיך ניט ענדיקן אין דער סאוועטישער הויפטשטאט. ,דו מאכסט א לאנגע, שווערע רייזע מיט א סך סכנות אבער דארפסט זיך גארניט זארגן, מחמת דו וועסט אלץ איבערלעבן! דו וועסט בלייבן לעבן טראץ דעם, וואס ס'וועט געשען. געדענק זשע דאס! צוזאמען מיט ר' חיים האט ער געזאגט תפלת-הדרך און על-הניסים און סוף-כל-סוף געבענטשט גומל ניט קוקנדיק אויף דעם, וואס ער האט נאך ניט אונטרעגענומען די עקסקורסיע. זיי האבן געבענטשט גומל גלייך ווי די רייזע וואלט שוין געקומען צו א סוף און עלעהיי ער וואלט שוין אנגעקומען אויפן מקום-מקלט.
שפעטער מיט א פאר יאר
ס'זיינען געווען 20 מענשן אין דער גרופע, וואס איז געווען אנטשלאסן צו פארלאזן דעם ראטן-פארבאנד. די באנדע האט געהאט בדעה צו גנבענען שפעט ביי נאכט די גרענעץ און זיך אריינצוגליטשן קיין כינע. די אלע אנטלויפנדיקע האבן אבער ניט געהאט קיין שום אנונג, ווי שווער אוןלאנג די רייזע וועט טאקע ווערן און וואס ס'וועט טשאטעווען אויף זיי אויפן וועג!
הערט א מעשה, וואס איז געשען טאקע מיט ממתקים.על-אמונתי איז דאס דער אמת מיט אן אלף! דאס איז א מעשה וועגן א נסיעה מיט פילערליי יסורים און מיט כלערליי ניסים. אונזערער א חשובער קארעספאנדענט שטאמט פון ריבניצע, רומעניע, וואו ער האט געקענט דעם חסידישן צדיק חיים זאנוויל אבראמאוויטש זצ"ל. אין יענע יארן איז ר' חיים נאך דעמאלט ניט באקאנט געווארן ווי דער ריבניצער רבי, א כבוד-טיטל, וואס ער האט באקומען מיט א סך יארן שפעטער, נאכדעם ווי ער איז געווען געקומען קיין אמעריקע. אין ריבניצע האט דער פשוטער רב און בעל-מופת געשמט מיט זיין צדקות און עניוות.
בשעת דער בחור האט זיך געגרייט צו פארן קיין מאסקווע, האט דער חסידישער רב פארויסגעזען, אז זיין באליבסטער תלמיד וועט ענדלעך לעבן מעבר-לים, אז די רייזע פון זיין יונגן פריינט וועט זיך ניט ענדיקן אין דער סאוועטישער הויפטשטאט. ,דו מאכסט א לאנגע, שווערע רייזע מיט א סך סכנות אבער דארפסט זיך גארניט זארגן, מחמת דו וועסט אלץ איבערלעבן! דו וועסט בלייבן לעבן טראץ דעם, וואס ס'וועט געשען. געדענק זשע דאס! צוזאמען מיט ר' חיים האט ער געזאגט תפלת-הדרך און על-הניסים און סוף-כל-סוף געבענטשט גומל ניט קוקנדיק אויף דעם, וואס ער האט נאך ניט אונטרעגענומען די עקסקורסיע. זיי האבן געבענטשט גומל גלייך ווי די רייזע וואלט שוין געקומען צו א סוף און עלעהיי ער וואלט שוין אנגעקומען אויפן מקום-מקלט.
שפעטער מיט א פאר יאר
ס'זיינען געווען 20 מענשן אין דער גרופע, וואס איז געווען אנטשלאסן צו פארלאזן דעם ראטן-פארבאנד. די באנדע האט געהאט בדעה צו גנבענען שפעט ביי נאכט די גרענעץ און זיך אריינצוגליטשן קיין כינע. די אלע אנטלויפנדיקע האבן אבער ניט געהאט קיין שום אנונג, ווי שווער אוןלאנג די רייזע וועט טאקע ווערן און וואס ס'וועט טשאטעווען אויף זיי אויפן וועג!
אונטערוועגנס
צווישן די אלע פערזאנען, וואס האבן אונטערגענומען די רייזע אין ביראבידזשאן, איז דער תלמיד פון ריבניצע געווען דער איינציקער, וואס איז לעבן געבליבן. על-פי-נס האט ער איבערגעלעבט די נסיעה, וואס האט געדויערט העכער צוויי יאר. אן שום געלט און אן וואס צו עסן, און א פאר מאל אן קיין שיך, האט ער בכל מאמצי כח געגנבעט צוויי גרענעצן, די כינעזישע און די אינדישע, איז אריבערגעפארן כינע, איבערגעגאנגען בדליכא די הימאלייען, אריבערגעפארן אינדיע און סוף-כל-סוף איז ער דערגאנגען בכל-תפוצות-ישראל ביז ניי-דעלהי. דער יונגער רייזנדיקער איז געווארן א בעל-נסיעה. ביז וואס ווען דער יאט איז אנגעקומען אין דער קאכיקער שטאט, איז ער שוין אויסגעווען א וועלט און האט דורכגעמאכט אלצדינג! דער פארוואגלטער איז אפגעגאנגען די ווייטסטע מהלכים, דורכגייענדיק און דורכפארנדיק די מאדנעסטע, פארווארפנסטע און סכנתדיקסטע פלעצער.
אין דער אינדישער הויפטשטאט האט זיך געפונען די בריטישע אמבאסאדע, וואו ס'זאל ארבעטן א ווייטער קרוב, וואס זאל וויסן די נעמען פון זיינע זיידע-באבע און וואס וועט אים אפשר העלפן. אז ער איז ענדלעך אריינגעקראכן אין דער אמבאסאדע, האט ער געחלשט פאר דורשט, הונגער און אויסגעמאטערטקייט.
א מקום-מקלט-ומנוחה
דער יונגער מאן איז געווען אזוי אויסגעמאטערט און אויסגעדארט, אז זיין שוועסטערקינד, אן איידעלער ענגלענדער און א באאמטער אין דער אמבאסאדע, האט אים פארגעבראכט בהכרה פאר א הינדואיסטישן בעל-נס, וואס וועט אים, מירצעשעם*, בענטשן און שענקען א ביסל כח.
אז דער אויסגעמוטשעטער יאט האט זיך פארבויגט און אראפגעלאזט דעם קאפ, כדי דער הייליקער זאל אים אנרירן מיט זיינע פארכשופטע הענט, האט זיך דער גורו (בלא גוזמא!) באמערקט מיט דערשטוינונג און איינצייטיק געברוקעט ווי א טייבל: ,כ'זע, אז דו ביסט שוין איין מאל געבענטשט געווארן פון א גרויסן צדיק! דיין גאנצע וועזנהייט איז דורכגעווייקט מיטן הייליקן גייסט. א ווייס ליכט, א הייליק ליכט שטראלט דיר ארויס פון גאנצן יש; און אויפן שטערן ליגט דיר א קמיע!' דער גורו איז טאקע באמת געווען א הייליקער, וואס האט געזען, וואס קיינער האט ניט געקאנט זען, אז דער טויט-מידער רייזנדיקער איז מיט ניסים ניצול געווארן א דאנק די תפילות, ברכות און שתדלנות פון א נסתר אין א ווייטן מקום.
סוף-כל-סוף
דער רייזנדיקער איז געוואויער געווארן, אז זיינע זיידע-באבע לעבן נאך אין די פאראייניקטע שטאטן און זיי זיינען געזונט און שטארק. נאכדעם ווי דער יונגער מאן איז געווען געקומען צו זיך, אז ער האט זיך געפילט א סך בעסער, האט אים זיין קוזין צוגעשטעלט א בריטישן פאספארט, וואס האט אים דערלויבט צו פארן קיין ענגלאנד און שפעטער קיין אמעריקע.
און אחרון אחרון חביב
אין דער גאלדענער מדינה אין ניו-יארקער האפן אין 1952, ווען ער איז ערשט אראפגעשטיגן פון דער שיף, האבן אים זיין זיידע און באבע ארומגענומען און באגריסט. ביי זיי אין א פריצדיקער דירה אויף אן עלעגאנטן בולוואר אין קווינס האט ער געוואוינט א שיינע פאר יארן, ביז ער האט זיך צוגעאייגנט די ענגלישע שפראך און די אמעריקאנער קולטור. אזוי ארום איז דער יונגער פליט פון דער אלטער היים געווארן אן אמתער ,יאנקי'.
דאס איז א מעשה מיט א ניסימדיקן אנהייב און מיט א גליקלעכער ענדע.
*אם ירצה השם
א פאר באמערקונגען:
אונזער זייער געערטער קארעספאנדענט האט אונז דערלויבט צו פארעפנטלעכן די מעשה זיינע נאר בתנאי, אז מיר גיבן ניט אן זיין נאמען. קיינמאל פריער האט ער קיינעם ניט דערציילט די געשיכטע. צייטנוויז האט ער געהאט איבערגעגעבן א פאר פרטים; דאס איז אבער, וואונדער איבער וואונדער, דאס ערשטע מאל, וואס ער האט באקאנט געמאכט די גאנצע מעשה מיט אלע פיטשעווקעס און געגעבן זיין הסכמה זי צו דרוקן.
די גוטהארציקייט פון אונזער מעינער קארעספאנדענט שמעון סיימאנס האט ארויסגעבראכט די פול מיט ניסים מעשה און דערמוטיקט דעם פיינעם ייד צו דערציילן און באקאנט מאכן די געשיכטע. ר', שמעון, ס'קומט אייך א ישר-כח.
צווישן די אלע פערזאנען, וואס האבן אונטערגענומען די רייזע אין ביראבידזשאן, איז דער תלמיד פון ריבניצע געווען דער איינציקער, וואס איז לעבן געבליבן. על-פי-נס האט ער איבערגעלעבט די נסיעה, וואס האט געדויערט העכער צוויי יאר. אן שום געלט און אן וואס צו עסן, און א פאר מאל אן קיין שיך, האט ער בכל מאמצי כח געגנבעט צוויי גרענעצן, די כינעזישע און די אינדישע, איז אריבערגעפארן כינע, איבערגעגאנגען בדליכא די הימאלייען, אריבערגעפארן אינדיע און סוף-כל-סוף איז ער דערגאנגען בכל-תפוצות-ישראל ביז ניי-דעלהי. דער יונגער רייזנדיקער איז געווארן א בעל-נסיעה. ביז וואס ווען דער יאט איז אנגעקומען אין דער קאכיקער שטאט, איז ער שוין אויסגעווען א וועלט און האט דורכגעמאכט אלצדינג! דער פארוואגלטער איז אפגעגאנגען די ווייטסטע מהלכים, דורכגייענדיק און דורכפארנדיק די מאדנעסטע, פארווארפנסטע און סכנתדיקסטע פלעצער.
אין דער אינדישער הויפטשטאט האט זיך געפונען די בריטישע אמבאסאדע, וואו ס'זאל ארבעטן א ווייטער קרוב, וואס זאל וויסן די נעמען פון זיינע זיידע-באבע און וואס וועט אים אפשר העלפן. אז ער איז ענדלעך אריינגעקראכן אין דער אמבאסאדע, האט ער געחלשט פאר דורשט, הונגער און אויסגעמאטערטקייט.
א מקום-מקלט-ומנוחה
דער יונגער מאן איז געווען אזוי אויסגעמאטערט און אויסגעדארט, אז זיין שוועסטערקינד, אן איידעלער ענגלענדער און א באאמטער אין דער אמבאסאדע, האט אים פארגעבראכט בהכרה פאר א הינדואיסטישן בעל-נס, וואס וועט אים, מירצעשעם*, בענטשן און שענקען א ביסל כח.
אז דער אויסגעמוטשעטער יאט האט זיך פארבויגט און אראפגעלאזט דעם קאפ, כדי דער הייליקער זאל אים אנרירן מיט זיינע פארכשופטע הענט, האט זיך דער גורו (בלא גוזמא!) באמערקט מיט דערשטוינונג און איינצייטיק געברוקעט ווי א טייבל: ,כ'זע, אז דו ביסט שוין איין מאל געבענטשט געווארן פון א גרויסן צדיק! דיין גאנצע וועזנהייט איז דורכגעווייקט מיטן הייליקן גייסט. א ווייס ליכט, א הייליק ליכט שטראלט דיר ארויס פון גאנצן יש; און אויפן שטערן ליגט דיר א קמיע!' דער גורו איז טאקע באמת געווען א הייליקער, וואס האט געזען, וואס קיינער האט ניט געקאנט זען, אז דער טויט-מידער רייזנדיקער איז מיט ניסים ניצול געווארן א דאנק די תפילות, ברכות און שתדלנות פון א נסתר אין א ווייטן מקום.
סוף-כל-סוף
דער רייזנדיקער איז געוואויער געווארן, אז זיינע זיידע-באבע לעבן נאך אין די פאראייניקטע שטאטן און זיי זיינען געזונט און שטארק. נאכדעם ווי דער יונגער מאן איז געווען געקומען צו זיך, אז ער האט זיך געפילט א סך בעסער, האט אים זיין קוזין צוגעשטעלט א בריטישן פאספארט, וואס האט אים דערלויבט צו פארן קיין ענגלאנד און שפעטער קיין אמעריקע.
און אחרון אחרון חביב
אין דער גאלדענער מדינה אין ניו-יארקער האפן אין 1952, ווען ער איז ערשט אראפגעשטיגן פון דער שיף, האבן אים זיין זיידע און באבע ארומגענומען און באגריסט. ביי זיי אין א פריצדיקער דירה אויף אן עלעגאנטן בולוואר אין קווינס האט ער געוואוינט א שיינע פאר יארן, ביז ער האט זיך צוגעאייגנט די ענגלישע שפראך און די אמעריקאנער קולטור. אזוי ארום איז דער יונגער פליט פון דער אלטער היים געווארן אן אמתער ,יאנקי'.
דאס איז א מעשה מיט א ניסימדיקן אנהייב און מיט א גליקלעכער ענדע.
*אם ירצה השם
א פאר באמערקונגען:
אונזער זייער געערטער קארעספאנדענט האט אונז דערלויבט צו פארעפנטלעכן די מעשה זיינע נאר בתנאי, אז מיר גיבן ניט אן זיין נאמען. קיינמאל פריער האט ער קיינעם ניט דערציילט די געשיכטע. צייטנוויז האט ער געהאט איבערגעגעבן א פאר פרטים; דאס איז אבער, וואונדער איבער וואונדער, דאס ערשטע מאל, וואס ער האט באקאנט געמאכט די גאנצע מעשה מיט אלע פיטשעווקעס און געגעבן זיין הסכמה זי צו דרוקן.
די גוטהארציקייט פון אונזער מעינער קארעספאנדענט שמעון סיימאנס האט ארויסגעבראכט די פול מיט ניסים מעשה און דערמוטיקט דעם פיינעם ייד צו דערציילן און באקאנט מאכן די געשיכטע. ר', שמעון, ס'קומט אייך א ישר-כח.
די טרוימען-דימענסיע
חברים, ברוכים-הבאים אין דער טרוימען-דימענסיע! מיר באגריסן און באערן אייך, ווייל מ'מוז הארעווען ווי א מזיק (אפשר מוז מען זיין א מזיק) בכדי דורכצוגיין דעם צויבער-שפיגל, דער איינציקער אריינ- און ארויסגאנג פון דער טרוימען-דימענסיע. דאס איז א צויבערהאפטער עולם, וואו יעדער איינציקער געדאנק קאן זיך פארוואנדלען כהרף-עין אין דער ווירקלעכקייט! דא איז אלץ מעגלעך; דא קאן אלץ דאך פארקומען. רבותי, היט זיך אפ און פאסט זיך אויף, מחמת אין אט-דער פאנטאסטישער דימענסיע ווערט מען טראגן פון זאגן, קושן און נאגן!
אויף דעם דאזיקן עולם מוז מען הערשן איבער די געדאנקען מיט גרויס שטרענגקייט, א'ניט וועלן אייך די געדאנקען פארטיליקן. די טרוימען-דימענסיע איז סיי א וואונדערשיינער סיי א געפערלעכער ארט. דא ווענדט זיך די רעאליטעט אינעם געדאנקען-גאנג פון יעדן לייט, ווייל דא פארוואנדלט זיך יעדע מחשבה תיכף-ומיד און על-פי-כשוף אין דער רעאליטעט!
אונטן שרייבט מען וועגן צויבערהאפטע צוויי מקומות, ,אשען-פארקוועי', א לאנגער און ברייטער בולוואר אין ברוקלין, און ,מזל טוב 6', א פארשאלטענער פלאנעט אין א פארווארפענעם טייל פון אונזער גאלאקסיע. מיר רעדן-ארום אנדערע צוויי פלעצער, וואו ס'קומען-פאר פאנטאסטישע צוויי געשיכטעס: א מקום-מקלט פאר א חסידישער חברה אויף א פלאנעט ביים עק מילכוועג און אן אומזיכטבארער משיח אויף א לעבעדיקן בולוואר אין א יידישער געגנט אין ניו-יארק.
די צוויי מעשיות זיינען בעלעטריסטישע כתב-ידן, טאקע מייסטער-ווערק, פון אומבאקאנטע, פארשטארבענע שריפטשטעלער, וואס האבן איבערגעלעבט דעם חורבן און געוואוינט אין ברוקלין. דער גורל שטייט מצד דער יידישער ליטעראטור צוליב דעם, וואס ער האט פארזיכערט, אז די צוויי מאנוסקריפטן זאלן געפונען ווערן און מיט זיי זאל קלינגען די יידישע וועלט.
אויף דעם דאזיקן עולם מוז מען הערשן איבער די געדאנקען מיט גרויס שטרענגקייט, א'ניט וועלן אייך די געדאנקען פארטיליקן. די טרוימען-דימענסיע איז סיי א וואונדערשיינער סיי א געפערלעכער ארט. דא ווענדט זיך די רעאליטעט אינעם געדאנקען-גאנג פון יעדן לייט, ווייל דא פארוואנדלט זיך יעדע מחשבה תיכף-ומיד און על-פי-כשוף אין דער רעאליטעט!
אונטן שרייבט מען וועגן צויבערהאפטע צוויי מקומות, ,אשען-פארקוועי', א לאנגער און ברייטער בולוואר אין ברוקלין, און ,מזל טוב 6', א פארשאלטענער פלאנעט אין א פארווארפענעם טייל פון אונזער גאלאקסיע. מיר רעדן-ארום אנדערע צוויי פלעצער, וואו ס'קומען-פאר פאנטאסטישע צוויי געשיכטעס: א מקום-מקלט פאר א חסידישער חברה אויף א פלאנעט ביים עק מילכוועג און אן אומזיכטבארער משיח אויף א לעבעדיקן בולוואר אין א יידישער געגנט אין ניו-יארק.
די צוויי מעשיות זיינען בעלעטריסטישע כתב-ידן, טאקע מייסטער-ווערק, פון אומבאקאנטע, פארשטארבענע שריפטשטעלער, וואס האבן איבערגעלעבט דעם חורבן און געוואוינט אין ברוקלין. דער גורל שטייט מצד דער יידישער ליטעראטור צוליב דעם, וואס ער האט פארזיכערט, אז די צוויי מאנוסקריפטן זאלן געפונען ווערן און מיט זיי זאל קלינגען די יידישע וועלט.
פעליעטאן
פון ,אשען-פארקוועי' ביז ,מזל-טוב 6'
א פאנטאסטישע, אינטעלעקטועלע רייזע אין הויכן רוים
דינה דימענט, קארעספאנדענטין, וואשינגטאן
פון ,אשען-פארקוועי' ביז ,מזל-טוב 6'
א פאנטאסטישע, אינטעלעקטועלע רייזע אין הויכן רוים
דינה דימענט, קארעספאנדענטין, וואשינגטאן
כ'בין פארכאפט און פארקאכט אין מיסטעריעס און רעטענישן! ס'הייטערן מיך שטענדיק אויף צוזאמענרעכענען שפורן, פרעגן שרייענדיקע פראגעס און אויסרעכענען ענדלעך ווער ס'איז באגאנגען דאס פארברעכן!
וואס טוט מען אבער מיט א מיסטעריע, וואס אירע איינציקע שפורן ליגן אינעם נאמען פונעם סאמע רעטעניש? דא האנדלט זיך אין מיסטעריעס (אויב איר האט שוין פארגעסן!) דא זיינען פאראן צוויי רעטענישן. אפשר עקזיסטירט אן אנצוהערעניש, וואס וועט פארבינדן איין רעטעניש מיטן צווייטן! די מעגלעכקייט איז גאנץ אינטערעסאנט און גאר טשיקאווע! וואס אויף דער אלוועלט, אין דער ערד אדער אין גיהנום קאן פארבינדן א דיבוק אדער א קליפה מיט משיח'ן?! ווי קאן דאס זיין? תיקו.
כ'האב מורא, אז מיין ,רבי' וועט אפשר אריינפאלן אין א קאסמישן פאניק אדער אן אלוועלטלעך קדחות, ברעכנדיק זיך דעם מוח איבער דער דאזיקער פראגע! (אדער איז דאס א שאלה?) כ'בין פעסט איבערצייגט, אז קיינער וועט ניט אומקומען פון פסקענען אזא שאלה. שרייבן שרייב איך וועגן צוויי מעשיות: ,די קליפה פון מזל-טוב 6' און ,משיח פון אשען-פארקוועי'. אינטערעסאנטע צוויי לאקאלן, ניין?
אויף ,אשען-פארקוועי' האב איך פארבראכט גאר א סך צייט, אפשר צו פיל צייט. דאס איז טאקע א בולוואר! ס'איז א ברייטע, לאנגע אלייע, וואס טומלט זיך מיטן אויטא-פארקער און פירט זיך קיין ,קאני-איילאנד'. ,אשען-פארקוועי' איז אנגעפאקט מיט מענשן, געוועלבער און אויטאס. ס'טייטש, א קליינע וועלט פאר זיך אליין אין ברוקלין! נו, וואו דען? אויב אויף דער וועלט איז דא א געוויסער פלאץ, וואס נויטיקט זיך אין א וועלט-דערלייזער איז ברוקלין אומבאדינגט אזא ארט!
איבער דער לענג און ברייט פון דער וועלט בושעווען געוואלדיקע קריזיסן, סכסוכים און קאמפן. אזוי איז די וועלט! אפשר איז די וועלט תמיד געווען אזוי? פילייכט זיינען דא נייע סארטן צרות, אנגסטן און לעבנס-פראגן? צי זיינען אפשר פאראן פראבלעמען, וואס מיר האבן קיינמאל ביז אהער ניט באהאנדלט? ,איין חדש תחת השמש', זאגט איר? א שפאס! איר מיינט, אז איר שפילט זיך מיט באנטשע שווייג?
פילייכט איז די נייע מגפה א גלויבנס-קריזיס? אויף די 36 למד-ואוניקעס פארלאזן מיר זיך בשעת אלע דורות, ווען אפילו ס'דאכט זיך אלעמען, אז אומעטום טוט זיך חושך און איבער דער לענג און ברייט פונעם עולם-השקרים הערשט נאר דער תוהו-בוהו. וואו זיינען די היינטיקע צדיקים? זיינען זיי טאקע באמת נעלם געווארן? צי איז מעגלעך, אז א פשוטער מענש זאל געפינען אזעלכע צדיקים? איז משיח דער איינציקער, וואס איז זוכה צו וויסן, ווער און וואו זיי געפינען זיך?
אפשר טוט זיך עס טאקע אזוי ווי ס'רעדט זיך מכוחן דאזיקן פרט! פילייכט איז ניט אזוי שווער צו געפינען אזא צדיק?! אויב די שדים ווייסן, פארוואס קאן א מענש אויך ניט וויסן? איר ווייסט און פארשטייט, אז א קליפה מאכט שטענדיק אן צרות און גראטקשעס. צי דארפן מיר זיך אנפרעגן וועגן אזא ענין ביי א מקובל, וואס פארטרייבט דיבוקים, קליפות און שדים?
,מזל טוב 6' איז א פלאנעט, וואס ליגט העט ווייט פון אונזער טייערער ערד-קוגל! דער ווייטער און קאלטער פלאנעט געפינט זיך אין א שטערן-גרופע אין עק מילכוועג אין א פלאנעטן-סיסטעם, וואו מ'נויטיקט זיך אפשר אין א גואל-צדק, ווייל די ספערע איז אזוי פארווארפן און אין גאנצן וויסט און לער.
נאך אינטערעסאנטער און נאך מער טשיקאווע איז די שרייענדיקע קלאץ-קשיא: צי זיינען דא חסידים אויף אנדערע פלאנעטן? תיקו ותיקו.
וואס טוט מען אבער מיט א מיסטעריע, וואס אירע איינציקע שפורן ליגן אינעם נאמען פונעם סאמע רעטעניש? דא האנדלט זיך אין מיסטעריעס (אויב איר האט שוין פארגעסן!) דא זיינען פאראן צוויי רעטענישן. אפשר עקזיסטירט אן אנצוהערעניש, וואס וועט פארבינדן איין רעטעניש מיטן צווייטן! די מעגלעכקייט איז גאנץ אינטערעסאנט און גאר טשיקאווע! וואס אויף דער אלוועלט, אין דער ערד אדער אין גיהנום קאן פארבינדן א דיבוק אדער א קליפה מיט משיח'ן?! ווי קאן דאס זיין? תיקו.
כ'האב מורא, אז מיין ,רבי' וועט אפשר אריינפאלן אין א קאסמישן פאניק אדער אן אלוועלטלעך קדחות, ברעכנדיק זיך דעם מוח איבער דער דאזיקער פראגע! (אדער איז דאס א שאלה?) כ'בין פעסט איבערצייגט, אז קיינער וועט ניט אומקומען פון פסקענען אזא שאלה. שרייבן שרייב איך וועגן צוויי מעשיות: ,די קליפה פון מזל-טוב 6' און ,משיח פון אשען-פארקוועי'. אינטערעסאנטע צוויי לאקאלן, ניין?
אויף ,אשען-פארקוועי' האב איך פארבראכט גאר א סך צייט, אפשר צו פיל צייט. דאס איז טאקע א בולוואר! ס'איז א ברייטע, לאנגע אלייע, וואס טומלט זיך מיטן אויטא-פארקער און פירט זיך קיין ,קאני-איילאנד'. ,אשען-פארקוועי' איז אנגעפאקט מיט מענשן, געוועלבער און אויטאס. ס'טייטש, א קליינע וועלט פאר זיך אליין אין ברוקלין! נו, וואו דען? אויב אויף דער וועלט איז דא א געוויסער פלאץ, וואס נויטיקט זיך אין א וועלט-דערלייזער איז ברוקלין אומבאדינגט אזא ארט!
איבער דער לענג און ברייט פון דער וועלט בושעווען געוואלדיקע קריזיסן, סכסוכים און קאמפן. אזוי איז די וועלט! אפשר איז די וועלט תמיד געווען אזוי? פילייכט זיינען דא נייע סארטן צרות, אנגסטן און לעבנס-פראגן? צי זיינען אפשר פאראן פראבלעמען, וואס מיר האבן קיינמאל ביז אהער ניט באהאנדלט? ,איין חדש תחת השמש', זאגט איר? א שפאס! איר מיינט, אז איר שפילט זיך מיט באנטשע שווייג?
פילייכט איז די נייע מגפה א גלויבנס-קריזיס? אויף די 36 למד-ואוניקעס פארלאזן מיר זיך בשעת אלע דורות, ווען אפילו ס'דאכט זיך אלעמען, אז אומעטום טוט זיך חושך און איבער דער לענג און ברייט פונעם עולם-השקרים הערשט נאר דער תוהו-בוהו. וואו זיינען די היינטיקע צדיקים? זיינען זיי טאקע באמת נעלם געווארן? צי איז מעגלעך, אז א פשוטער מענש זאל געפינען אזעלכע צדיקים? איז משיח דער איינציקער, וואס איז זוכה צו וויסן, ווער און וואו זיי געפינען זיך?
אפשר טוט זיך עס טאקע אזוי ווי ס'רעדט זיך מכוחן דאזיקן פרט! פילייכט איז ניט אזוי שווער צו געפינען אזא צדיק?! אויב די שדים ווייסן, פארוואס קאן א מענש אויך ניט וויסן? איר ווייסט און פארשטייט, אז א קליפה מאכט שטענדיק אן צרות און גראטקשעס. צי דארפן מיר זיך אנפרעגן וועגן אזא ענין ביי א מקובל, וואס פארטרייבט דיבוקים, קליפות און שדים?
,מזל טוב 6' איז א פלאנעט, וואס ליגט העט ווייט פון אונזער טייערער ערד-קוגל! דער ווייטער און קאלטער פלאנעט געפינט זיך אין א שטערן-גרופע אין עק מילכוועג אין א פלאנעטן-סיסטעם, וואו מ'נויטיקט זיך אפשר אין א גואל-צדק, ווייל די ספערע איז אזוי פארווארפן און אין גאנצן וויסט און לער.
נאך אינטערעסאנטער און נאך מער טשיקאווע איז די שרייענדיקע קלאץ-קשיא: צי זיינען דא חסידים אויף אנדערע פלאנעטן? תיקו ותיקו.
| משיח פון אשען-פארקוועי א שפאציר מיטן גואל-צדיק בנימין עקלשטיין, רעדאקציע-סעקרעטאר  דער אמת מיט אן אלף 1 י משיח איז שוין דא און קיינער ווייסט ניט פון דעם! דערצו ווייסט דער מלך-המשיח אויך ניט, אז ער איז דער גואל-צדיק. דער עולם ליגט אין ראסל און נויטיקט זיך אט-איצט אין זיין צדקות און צדקה און קאן שוין מער ניט ווארטן. א פשוטער ייד, וואס האט גארניט קיין יחוס און ניט קיין שום מעלות זען-איין אין איין קאלטן פרימארגן, אז ער איז טאקע א מכשוף, ווען ער נעמט זיך אריין אין דער האנט דאס קאווע-טעפעלע, וואס ווערט כהרף-עין מגולגל אין גאלד! 1 י אין משך פונעם סאמע טאג מיט א פאר שעה שפעטער זיצט ער מיט א שמייכל אין אפטייק ביי דער ליאדע און שטעלט-צו די קונים זייערע מעדיקאמענטן. ער מאכט זיי א מי-שברך און זיי האבן תיכף-ומיד א רפואה-שלמה הארט אויפן סאמע ארט, וואו זיי שטייען. דער בעל-עניוות לייגט-אריין א האנט אין א פוסטער און לערער קעשענע, זוכנדיק אלס נדבה א פאר קאפקעס אלס נדבה און על-פי-כשוף נעמט ער ארויס א פאר דאלאר! 1 דער אויבערשטער איז א וויצלער! 1 י אין גאר אן אומבאקאנט, רואיק ווינקעלע, אפילו ניט אויף אשען-פארקוועי גופא, נאר אויף א הינטערגעסל ווייטער מיט א פאר גאסן אויף מערב פונעם גרויסן בולוואר, וואוינט גאר א פיינער און א פשוטער ייד, וואס הארעוועט ווי א מזיק און דאוונט ווי א צדיק. דער עניוותדיקער בן-ישראל לעבט מיט א תכלית און קיין טענות האט ער קיינמאל ניט, ניט צו זיינע ברידער און שוועסטער און אויך ניט צו דעם רבונו-של-עולם. אין גאנצן צופרידן איז ער פון זיין גורל און זיין האב-און-גוטס ניט קוקנדיק דערויף, וואס ער האט גארניט מיט גארניט. ווער איז א רייכער מענש?... דער וואס איז פרייט זיך מיט דעם, וואס ער פארמאגט! 1 י משיח איז טאקע באמת שוין דא. דער אויבערשטער איז אבער א וויצלער, א געוואלדיקער בדחן, וואס האט געמאכט אזוי, אז דער גואל-צדק זאל זיין אומזיכטבאר, אז קיינער זאל אים קיינמאל ניט באמערק. וואו איז דער שכל? וואס איז דער תכלית? פארוואס זאל השם ברענגען דערצו, אז קיינער זאל קיינמאל ניט דערקענען דעם וועלט-דערלייזער? אז מ'פרעגט א שאלה, ווערט זי טרייף! דער בורא-עולם פארמאגט אזא מין סארקאסטישן און איראנישן הומאר, מחמת ער האט אראפגעשיקט דעם מלך-המיש אויפן עולם-השקר, קיינער באמערקט אים קיינמאל ניט און דער וועלט-דערלייזער אליין האט אויך ניט קיין שום אנונג, אז ער איז משיח! דאס טויג אויף כפרות! ס'דערשיינען אויך קיינע סימנים, אז אט-אזא פשוטער ייד זאל אפשר זיין דער גואל-צדק. תיקו. 1  דער כאראקטער פון משיח 1 י אפילו דער מלך-משיח האט גארניט קיין אנונג, אז ער איז דער וועלט-דערלייזער... און אז ער קומט סוף-כל-סוף צום שכל און פארשטייט, אז ער איז דער גואל-צדק, קאן ער דאס אויך ניט גלויבן! 1 י דער פשוטער ייד איז א נביא, א נזיר און א בעל-מופת און, נאך אלע מעשיות, א נסתר. ער איז טאקע א היינטוועלטיקער באנטשע שווייג. פאראן ניט קיין סך אזוינע, וואס באמערקן אים און הערן זיין שטימע. דער בעל-עניוות איז א שווערער ארבעטער, גיט אפט צדקה, איז תמיד מתפלל און איז שטענדיק מלמד-זכות וועגן זיינע ברידער און שוועסטער. דער קליינער מענש איז א ייד פון א גאנץ יאר. דאס גאר קליינע הייפעלע בני-תורה, וואס זעען זיין גוטסקייט האט א חשד, אז דער פשוטער ייד איז א למד-ואוניק, נאר ס'קומט קיינעם קיינמאל ניט צו חלום, אז ער איז דער גואל-צדק. 1  גאט אין זיין משפט איז גערעכט 1 י דער וואוילטעטיקער מענש האט א גאלדענע נשמה און פרעגט זיך און גאט, פארוואס ער איז צווישן די אלע יהודים אויף דער וועלט אויסדערוויילט געווארן. ער האט גארניט קיין טענות און בעט קיינמאל ניט, אז דער רבונו-של-עולם זאל צונעמען ביי אים די קרוין אבער דער פשוטער זקן וואונדערט זיך, אז ער איז דער גואל-צדק. 1 א שמועס מיט אליהו'ן 1 י אין א ווארעמען פרימארגן גלייך פאר פסח האט זיך אוועקגעזעצט הארט ביי אונזער העלד אויף א גאסן-באנק א טשיקאווער, עקצענטרישער פארשוין, וואס האט ניט גערעדט נאר געזונגען; זיין קול איז געווען אזוי זיס און אזוי ווייך, אז ר' משיח האט ניט געוואוסט, צי ער איז א מענש אדער א מלאך! דער פרעמדער איז אנגעקומען גלייך נאכדעם ווי דער פשוטער ייד האט געהאט א שמועס מיטן אויבערשטן, פרעגנדיק ביים רבונו-של-עולם, פארוואס ער איז אויסדערוויילט געווארן צווישן די מיליאנען אנדערע יידן אויף דער וועלט. 1 י ,דו ביסט טאקע באמת און טאקע מיט ממתקים דער פאסיקסטער און בעסטער קאנדידאט', האט דער מאדנער פארשוין באמערקט, איבערראשנדיק און דערשטוינענדיק דעם איינזאמען ייד. ,דו ביסט פאקטיש דער איינציקער קאנדידאט פון די היינטיקע דורות צו אזא בכבודיקער ארבעט! השם האט דיך אויסדערוויילט צווישן די ביליאנען נפשות דא אויפן עולן-השקר, מחמת דו האסט א ריינע נשמה און דיין איינציקער וואונש איז, אז גאט זאל באוויליקן די וואונשן פון דיינע ברידער און שוועסטער און... ווען דו ביסט מתפלל, דאוונסט דו מיט אזא כונה און געפיל, אז די אלע זיבן הימלען ציטערן, דערפאר ווייל דיין אמונה, בטחון און אהבות-השם זיינען אזוי געוואלדיק!' האט דער פרעמדער דערקלערט. 1 י דער גואל-צדק האט ניט געקאנט לעזן די געדאנקען ביים פרעמדן אין מוח אזוי ווי ער קאן ביי די אלע אנדערע מענשן אויף דער ערד-קוגל. ,ווי הייסט איר?', האט דער מלך-משיח געפרעגט. ,כ'הייס אלי', האט דער פארשוין געענטפערט, צוגעבנדיק, ,נאר לאמיר זיך דוצן איינער מיטן צווייטן?' ביים הערן, אז דער זקן הייסט אלי, האט אונזער חבר רעאליזירט גלייכצייטיק, אז דער עקצענטרישער פארשוין איז אליהו הנביא! 1 י איר וווייסט שוין, ווער כ'בין! זייער פיין, ר'קרוב. דערצו, האסט דו יא געבעטן זיין דער גואל-צדק. ווען דו ביסט מתפלל, האסט דו תמיד אין הארצן איין בקשה און וואונש: אז די גאנצע מענשהייט זאל לעבן פריי און רואיק אויף דער וועלט, לעבן אן קיינע צרות און דער עולם זאל שוין מער ניט וויסן פון קיין טרויער! ס'קומט דיר קיינמאל ניט ארויס פון מויל קיין בייז ווארט. מלמד זכות ביסט דו שטענדיק אויף דיינע ברידער און שוועסטער און... ווען דו ביסט הונגעריק, זוכסט צו געבן עסן א דלפן, וואס איז נאך הונגעריקער וכדומה. אויפן עולם-האמת האסט דו א וואונדערשיינעם שם און מיט דיינע מעשים קלינגען די זיבן הימלען! דו טראכסט און טרוימסט תמיד צו העלפן דיינ ע ברידער און שוועסטער און פארלינדערן די געוואלדיקע לאסט, וואס די מענשהייט טראגט; מחמת דו פארטיפסט און פארטוסט זיך שטענדיק אין תפלה מיט צדקה, שטרעבנדיק צו מאכן דעם עולם-השקר פארן עולם-האמת! איצט ווייסט איר דעם אמת און דעם תכלית!' 1 די אמתע סחורה 1 י דער ראמאן ענדיקט זיך אויף אן אופן, וואס איז א ביסל טרויעריק. דער גואל-צדק ווערט קיינמאל ניט אנערקענט; די אלע נסים, וואס קומען-פאר א דאנק זיין נשמה-ריינקייט זיינען תמיד בסודיקע וואונדער-טאטן. בשעת דער עולם פאלט כורעים פאר רביים, וואס זיצן אויף א טראן און גיבן-ארויס דעקלערונגען, שענקט און פארשפרייט ער פרידן מיר פרייד, וואו נער ער גייט און שטייט. די פליכט פונעם מלך-משיח איז ניט אויסלייזן די וועלט פון אירע יסורים, נאר ווייזן דעם עולם, ווי אזוי זיך אליין צו באפרייען און לעבן אויף א גן-עדנדיקן אופן אויפן עולם-השקרים; די אמתע מיסיע פונעם גואל-צדק איז לערנען די מענשהייט פארוואנדלען דעם עולם-השקר אינעם עולם-האמת. 1 נאך אלע מעשיות 1 י דער אלטער ייד איז טאקע באמת משיח אבער קיינער זעט דאס קיינמאל ניט איין; דער עולם וויל דאס ניט זען. די אלע בני-ישראל ווילן און זוכן אן אנדער מין משיח, א גואל-צדק, וואס טוט פאר זיי די ארבעט, כדי זיי זאלן זיך ניט מוזן רירן קיין פינגער. 1 | די קליפה פון מזל טוב 6'י, א שרעק-רייזע ביים עק אלוועלט מאני בערנבוים, קארעספאנדענט, מיאמי  באמערקונג פון רעדאקציע: 1 י די דאזיקע נאוועלע איז א מייסטער-ווערק. אונזערע מיטארבעטער האלטן אין אויסבעסערן און זעצן אט-די מעשה פון בערל זעליגמאן ע"ה, וואס איז אונז צוגעשיקט געווארן מיט עטלעכע יארן צוריק פון זיין ווייב, וואס קען ניט קיין יידיש. ביי אונז אין רעדאקציע האט קיינער קיינמאל ניט געהערט פון דעם פען-מייסטער; דערצו קאנען מיר ניט געפינען קיינעם, וואס האט געהערט פון דעם ייד. דאס איז איינס פון פראזאאישע צוויי קונסט-ווערק, אויף וועלכע מיר האבן זיך אנגעשטויסן זינט דער געבורט פון אונזער צייטשריפט מיט פינף יאר צוריק. 1 א מעשה מיט א קשיא 1 י אויב איר האט זיך אמאל געפרעגט, צי אויף אנדערע פלאנעטן עקזיסטירן פארנונפטיקע באשעפענישן, דארפט איר לייענען די בעלעטריסטישע נאוועלע ,די קליפה פון מזל טוב 6' פון וועלוול קלאפמאן ע"ה. אין דער מעשה פליט א גרופע חסידים אין א ניט צו-ווייטער, קאשמארנער צוקונפט מיט א רוים-שיף קיין מזל טוב 6, א וועלט אין א גאנץ-ווייטן פלאנעטן-סיסטעם מיט צוויי זונען. 1 בראשית 1 י די מעשה הייבט זיך אן אויפן ערד-קוגל, וואו דער איבערבאפעלקערטער עולם איז פארטיפט אין צרות, פארענגט אין לעבנס-רוים און פארקלעמט אין זויערשטאף און וואסער. די נאטור-אומגעבונג איז אין גאנצן פאראומרייניקט. די מערסטע מענשן זיינען פארקאכט אין די לעצטע טעכנאלאגיעס און לעבן אויף א פסעוודא-רעאליטעט, דער געלט-דורשט איז געוואלדיק און דאס רוב פאלט כורעים פארן עגל-זהב, איינשליסנדיק די פרומע. ס'טוט זיך חושך-מצרים און די וועלט גייט זייער שנעל אונטער. די גרעסטע גבירים, די העכסטע פריצים און די קליגסטע וויסנשאפטלער האבן זיך פאראייניקט און אויפגעבויט פאר זיך אליין עטלעכע באדעקט מיט א קופאל שטעט מיט ריין וואסער, פרישער לופט און א סך לעבנס-רוים. די פאלקס-מאסן ווערן איבערגעלאזן אויף הפקר און מוזן וואוינען אין ענגשאפט אינעם אלגעמיינעם שמוץ און דרעק, וואו ס'בושעווען כלערליי קראנקהייטן צוזאמען מיט א גרויסער פארברעכערישקייט. 1 י די געזעלשאפט איז אויסגעלאסן און געמיין און איז זיך מחיה מיט כלערליי הבלים און חטים. די פעאיקסטע שקרנים און גזלנים ווערן געלויבט און געהאלטן פאר די פראמינענטסטע בירגער. די גרעסטע מזיקים און שטנים ווערן געקרוינט פאר די בכבודיקע פירער. ס'דאכט זיך אפילו דאס הייפל מענשן מיט תורה און שכל, אז לית דין ולית דיין, מחמת אין קול ואין עונה ווען. דאס איז א בייזע וועלט, וואס איז אפשר נאך מיאוסער פון נחס עולם פארן מבול. די אלע גלחים און רבנים האבן זיך אויך פארקויפט די נשמה און אוועקגעגעבן זייער עולם-הבא. 1 י אין דער שטאק-פינצטערניש איז דא א ליכט-שטראל און האפענונג! דער לעצטער אמתער מנהיג-רוחני, דער שאצקער רבי, באקאנט ווי ,דער גוטער רבי', איז א בעל-רוחניות, וואס עסט ניט און שלאפט ניט און פארטוט זיך תמיד אין תפלה און תשובה... חוץ ווען א חסיד זיינער אדער א פשוטער ייד דארף האבן זיין הילף אדער נויטיקט זיך אין א רבנישער עצה. לויטן באפעל פון דעם צדיק פעקלט זיך די גאנצע קהילה אריבער קיין אלאסקע, וואו זיי בויען פאר זיך א שיין שטעטעלע אין א פארווארפענעם ראיאן. די שאצקער זיינען באקאנט ווי די אייז-חסידים, ווייל זיי לעבן אין אן אייז-לאנד נעבן דעם אייז-קרייז. נאך אנדערע באצייכענען די חברה ווי ,די אייזערנע חסידים' צוליב זייער אמונה און כונה. רבי חיים בן-ציון צווייפלט, צי משיח וועט קומען. טראץ דעם, וואס עם-ישראל האט קיינמאל ניט געגלויבט, אז דער בורא-עולם האט פארשאלטן אלע דורות מחמתן חטא-עץ-הדעת, ווערט דער רבי מיט דער צייט פעסט איבערצייגט, אז די גאנצע מענשהייט איז אייביק פארשאלטן צוליבן חטא-הראשון. 1 י אפשר וועט משיח קומען אויף אן אנדער עולם, וואס איז ניט פארפלוכט און וואו אלץ, אריינגערעכנט די נשמה, איז ניט צום פארקויפן?! דער רבי וויילט-אויס די טרייסטע חסידים מיט דער גרעסטער אמונה און הייסט זיי מאכן רייזעס מיט פליענדיקע תבות אין הויכן רוים, בכדי צו געפינען ווי נח א נייע היים. אזוי ווי משה רבינו בלייבט דער אלטער בעל-תפלה מעבר-לירדן. פאראן זעקס גרופעס מיט א פאר הונדערט מענשן, וואס זיינען אנטשלאסן צו געפינען א נייע היים צווישן די שטערן. יעדע נייע קאלאניע וועט הייסן ,מזל טוב' מיט א פאלגנדיקן נומער: ,מזל טוב 1'; ,מזל טוב 2', וכדומה. די רייזנדיקע שבטימלעך האבן זיך אליין א נאמען געגעבן - ,די מזל-טוב'ער חסידים'. 1 די לאנדונג 1 י די זעקסטע תבה ווערט צעברענט אין דער אטמאספערע בשעת זי מאכט א געצוואונגענע לאנדונג. די באנדע געפינט א טויטע וועלט, וואו ס'שטייען בלויז נאר די חורבות פון א ציוויליזאציע, וואס איז אומגעקומען מיט מיליאנען יאר צוריק. פאראן איז אבער נאך איין לעבעדיקע בריאה אויף דעם פלאנעט, א קליפה! דאס איז דער רוח, וואס האט מכלה געמאכט די איידעלע ציוויליזאציע, וואס פלעג עקזיסטירן דא. 1 י מזל טוב 6 איז ניט קיין גן-עדן ווי די הייסע גאטס-פארכטיקע אסטראנאטן האבן זיך פארגעשטעלט! זיי האבן געמיינט, אז זיי וועלן זיך אנשלאגן אויף א מקום-מקלט-ומנוחה, וואו מ'קאן אנהייבן אויף ס'ניי און שאפן א נייע און בעסערע ציוויליזאציע ווי די, וואס זיי האבן פארלאזן אבער ס'טרעפט זיי בלויז נאר א וועלט מיט צרות. 1 נאך א וועלט מיט צרות! 1 י דער טייוול, וואס מ'קען איז אפט בעסער פונעם אומבאקאנטן שטן. ס'איז שוין צו שפעט צוריקצופליען צו דער אלטער היים! די רוים-שיף איז צעשטערט געווארן בשעת דער דרינגענדיקער לאנדונג. די קאסמאנאטן האבן מזל, וואס זיי זיינען ארויס פון דער שיף מיטן לעבן. די בני-ישראל בלייבן שטעקן אויף א ריזיקן בית-עולם, וואו זיי מוזן קעמפן מיט לונג און לעבער צו בלייבן לעבן און ברעכן זיך דעם מוח, כדי צו פארמולירן א פלאן ווי אזוי צו פארטרייבן די קליפה. 1 י דער רוח-רעה איז קלוג ווי די וועלט און איז פעאיק צו לייענען די געדאנקען פון א באשעפעניש. ער ווייסט, וואס מ'טראכט דעם סאמע מאמענט ווען מ'גיט א טראכט! ער האט שוין מיט מיליאנען יאר צוריק משוגע געמאכט און אויפגעפרעסן א גרויסארטיקע מיט ביליאנען נפשות ציוויליזאציע, וואס האט געהאט עקזיסטירט און אויפגעבליט מיליאנען יאר. וואס פאר א שאנס האבן די פשוטע חסידימלעך פון א קליינער חברה פון א צוריקגעשטאנענער וועלט, וואס איז זיך אנטשלאסן צו פארניכטן. 1 י די בני-תורה געפינען א צאל דענקמעלער און לוחות, וואס שטעלן זיי צו עטלעכע שפורן וועגן דעם בעל-זבוב, איינשליסנדיק זיין נאמען - עזאזל יש"ו. ביז וואס ווען די אוראיינוואוינער פון דעם פארשאלטענעם פלאנעט האבן ענדלעך געהאט אן אנונג מיט דעם, וואס זיי האנדלען און ווי אזוי צו באקעמפן די פארזעעניש, איז שוין געווען צו שפעט. די נייע קהילה דערווייסט זיך, אז די אמאליקע וויסנשאפטלער פון דעם עולם זיינען געווארן צו קלאג און חוצפהדיק און האבן געהאלטן, אז זיי קאנען הערשן איבער דער נאטור. ס'זיינען אויסגעפירט געווארן געפערלעכע עקספערימענטן, וואס האבן אויפגעמאכט די טיר פון א גיהנומדיקער דימענסיע, וואס האט אריינגעלאזן דעם מנוול. 1 די תשובה 1 י דער אויסטערלישער מצב שטעלט צו דער פראבע די אמונה פון די חלוצים. די באנדע פרומיאקעס מוז אויסטראכטן א פלאן ווי אזוי איבערצוקליגן די טייוולאנישע באשעפעניש, וואס האט ניט קיין פארמע. סוף-כל-סוף רעכנט-אויס דער תלמיד-חכם צווישן זיי, וואס לערנט זוהר, ווי אזוי אפצופגרן דעם בייזן גייסט. די לייזונג איז ניט קיין פיזישע נאר א קבלהדיקע! וואו געפינט מען אבער א מקובל אויף אן אומפלאץ צווישן די בלאנדזשענדיקע שטערן? 1 י צי מאכן די חסידים די זעלבע טעותים וואס די עם-הארצים אין דער אלטער היים ווען זיי באקעמפן דעם רוח-רעה? צי ארבעטן זיי צוזאמען, בכדי צו באזיגן דעם אומזיכטבארן מאנסטער? אדער... צי אמפערט און קריגט זיך איינער מיטן צווייטן אזוי ווי ס'איז דער שטייגער אויף דער וועלט, פון וועלכער זיי זיינען נאר-וואס אנטלאפן? דאס איז א מעשה מיט א קשיא, מיט עטלעכע קשיות, וואס ווייזט אונז, וואס מ'קאן דערגרייכן מיט צוזאמענארבעט און באטאנט אויך, וואס ס'קאן פארקומען, ווען יעדערער איז נאר פאר זיך אליין. 1 אזוי איז באשערט 1 י דאס איז א מעשה מיט א מוסר-השכל, וואס איר סוף וועט אייך איבערראשן, דערשטוינען און דערשיטערן! 1  |
א וועלט מיט
משיחים, גואלי-צדק און וועלט-דערלייזער
משיחים, גואלי-צדק און וועלט-דערלייזער
 משיח איז א גוי!? 1 י די פאנאטישע ווידער-געבוירענע קריסטן, וואס דרייען ווידער און אבער דעם עולם א ספאדעק מיט דער ,אנטציקונג', די געוואלדיקע יסורים-עפאכע פאר דער קריסטלעכער גאולה, פארשפרייטן דעם שענדלעכן שקר, אז הרב הצדיק המקובל יצחק קדורי זצ"ל האט דערקלערט קורץ פאר זיין פטירה, אז משיח קומט שוין באלד און דער מלך-המשיח איז ישו הנוצרי. רבותי, זארגט זיך ניט און שרעקט זיך ניט; דאס איז א גרויסער ליגן, וואס די קריסטן האבן אויסגעטראכט, בכדי צו באטאנען זייער סדר-היום! 1 י דער געוואלדיקער למדן קארל גאלופס איז א פראטעסטאנטישער גייסטלעכער ווי אויך א גרויסער און געפערלעכער ליגנער! הער גאלופס גיט-איבער אין זיין בוך, אז דער גואל-צדק האט זיך אנטפלעקט פאר הרב קדורי אין א פאטא-מארגאנע, צוגעבנדיק, אז דער אלטער רב האט שפעטער פארשריבן אויף א צעטל דעם שם פון משיח, יהושע. 1 די שרייענדיקע נייעס! 1 י הערט זיך צו און איין, ווייל דאס איז די לעצטע און ענדגילטיקע ווערסיע פון דער זיך אייביק-ענדערנדיקער מעשה פונעם קריסטלעכן וועלט-דערלייזער!... וואס איז ניט דער זעלבער וועלט-דערלייזער, אויף וועלכן די מאכמעדאנער, די פייער-דינער און די יידן וכדומה ווארטן! 1  די מעמוארן פון א וועלט-דערלייזערקע |  א כשרער חזיר? 1 י די פאנאטישע קריסטן, די ,ווידער-געבוירענע, וואס פייקלען שטענדיק, אז זיי און בלויז נאר זיי ווייסן דעם אמת מיט אן אלף, מאכן נייע קונצן און פארשפרייטן פרישע ליגנס, כדי צו פארפירן און אפנארן יידן אן שום תורה, נאאיווע מענשן און ניט-גלויביקע קריסטן! זיי וועלן שוין באלד באראבאניעווען מיט די שרייענדיקע נייעס, אז זיי האבן, וואונדער איבער וואונדער, שוין ענדלעך זיך אנגעשלאגן א כשרן חזיר, וואס איז גראד אזוי כשר ווי זייער גלויבן! 1 נאר די קריסטן... 1 י רבותי, נאר די קריסטן (און ניט אלע קריסטן), גלויבן, אז די גאנצע מענשהייט איז אייביק פארשאלטן און פארדאמט צוליב דעם, וואס אדם און חוה האט געגעסן דאס עפעלע אין גן-עדן און דער איינציקער אופן ווי א מענש קאן זיך ראטעווען איז צו גלויבן אינעם אותו-האיש און אננעמען ישו הנוצרי פארן מלך-משיח. 1 א רעליגיעזער שאוויניזם 1 י די גלויביקע פון יעדער רעליגיע דארפן זיין שטאלץ מיט זייער גלויבן און זיינע ווערטן. דערין זעען מיר גארניט קיין שלעכטס. אזא גלויבן ווערט מגולגל אין א קרענק, ווען א פראקציע האלט, אז בלויז נאר זי ווייסט דעם אמת און די גאנצע וועלט איז אומגערעכט! 1 1 א גלענצנדיקער אנעקדאט י א פשוטער קרעמער איז געוואויער געווארן, אז משיח איז ערשט איצט געקומען און אזוי ווי די אלע אנדערע יידן אין שטעטל דארף ער אריינלויפן אין בית-מדרש! דער ייד האט פארלאזן זיין קרעמל און הארט פאר זיין געוועלבל האט ער געזען א כעסן שמייסן א פערד. ער האט געוואוסט גלייכצייטיק, אז משיח איז נאך ניט געקומען און האט זיך צוריק אריינגעשאקלט צו זיך אין געשעפט. 1 די אידענטעט פון משיח 1 י עקסטרע! ספעציעל! דירעקט פון גן-עדן - די שרייענדיקע נייעס: דער גואל-צדק וועט זיין א משיחטע! 1 דער אומזיכטבארער דערלייזער 1 י שטעלט זיך פאר, אז משיח זאל זיין אומזיכטבאר! 1 |
ווי אזוי דער עולם-הזה ווערט מגולגל
אינעם עולם-הבא אויפן עולם-השקר
טשיקאווע און אינטערעסאנטע פרטים וועגן דעם רוחניות
אינעם עולם-הבא אויפן עולם-השקר
טשיקאווע און אינטערעסאנטע פרטים וועגן דעם רוחניות
| דער וואונדער-עולם א וועלט מיט נסים ד"ר אוצר נאמאסט, פרעזידענט/גרינדער | די געשיכטע פונעם וועלט-דערלייזער פסח גליקשטיין, געוו. הילפס-רעדאקטאר |
| י דא האנדלט מען מיט נסים. דא שרייבט מען וועגן בעלי-מופתים, וואס היילן די קראנקע, שטילן שטורעמס און ברענגען ווי אליהו הנביא און אלישע די טויטע צום אויפשטיין תחית-המתים. אין דעם ארטיקל ריידן מיר ארום די בעלי-הנסנים אין יעדער רעליגיע. 1 1 אלוועטלעכע מעשיות און משלים י יעדע רעליגיע איז א פארמאכטע חברה! ביי די קריסטן האט בלויז נאר זייער נביא געוואוסט און געקאנט! זייער ,רבי', דער אותו-האיש, איז געווען דער העכסטער און דער הייליקסטער אין דער וועלט-געשיכטע. די זעלבע קרענק בושעוועט ביי די מוסלמענער, וואס דערקלערן מאכמעד'ן פארן לעצטן און גרעסטן נביא. אזא מיינונג עקלט סיי פיל אויפגעקלערטע קריסטן סיי א סך מסכילים. אזוינע מענשן ווערן צערודערט און אויפגעקאכט, ווען זיי הערן, אז דער בודע איז אויך געגאנגען אויפן וואסער אזוי ווי יעזוס, אז דער גריכישער הייליקער פיטאגאראס האט ווי ישו הנוצרי און אליהו הנביא צוריקגעבראכט עטלעכע מתים פון קבר און אז זיי האבן אויסגעהיילט א סך חולים. די מאנאפאליסטן אין יעדער רעליגיע דערקלערן, אז נאר זייערע הייליקע זיינען הייליק און זייערע בעלי-מופתים זיינען גרעסער פון די בעלי-הנסים אין די אלע אנדערע רעגליגיעס. אזעלכע שאוויניסטן און עקשנים האלטן, אז אויב ס'זיינען געווען בעלי-הנסים אין אנדערע רעליגיעס, וואס האבן געבראכט נסים-ונפלאות, איז דאס מבטל די וואונדער, וואס זייערע בעלי-מופתים האבן געטאן! 1 י ס'קאן דאך זיין, אז אין יעדער רעליגיע און אין א סך עפאכעס זיינען דא בעלי-הנסים, וואס זייער איינציקער געדאנק איז אויסצולייזן די מענשהייט פון ליידן. פראפעסאר יאסעף קאמפבעל, דער גרעסטער מומחה אין רעליגיע און די אלע שייכותדיקע מיטאסן און דער מחבר פון א סך ביכער אויף דער טעמע, האט דערקלערט ווידער און אבער אין זיינע ווערק, אז דער מהות פון יעדער רעליגיע איז תפלה מיט צדקה און אלע רעליגיעס טיילן זיך מיט די זעלבע מיטאסן און מעשיות מיט נסים. פאר אזא טעזע האבן די קריסטן, יידן און מאכמעדאנער פארשאלטן קאמפבעל'ן דאס געביין. פונקט ווי די מוסלמענער און יידן דערקלערן און באטאנען די קריסטן, אז בלויז נאר זייערע סאנקטן זיינען הייליק און בלויז נאר זייערע הייליקע האבן אויפגעטאן נסים-ונפלאות. 1 תחית-המתים 1 י אליהו און אלישע אזוי ווי פיטאגאראס און דער אותו-האיש האבן אלע צוריקגעבראכט עטלעכע מתים פון קבר. 1 י די קריסטן זיינען פעסט איבערצייגט, אז ישו הנוצרי האט ארויסגערופן אלעזר'ן פון קבר. די מערהייט מענשן, אריינגערעכנט דאס רוב בני-ישראל, גיבן זיך אפ גארניט קיין חשבון, אז אליהו הנביא און זיין תלמיד אלישע ווי אויך דער גריכישער הייליקער פיטאגאראס האבן אויך געהייסן ווידער אויפלעבן עטלעכע מתים, וואס זיינען אויפגעשטאנען תחית-המתים! די וועלט האט שוין פארגעסן, אז פיטאגאראס איז ניט בלויז געווען א באקאנטער מאטעמאטיקער, נאר ביי די גריכישע געצן-דינער איז ער אויך געווען א הייליקער און א בעל-מופת. 1 1 פיש מיט ברויט פון זאק י איינער פון די אפענע נסים פון ישו הנוצרי איז געווען ארויסנעמען פון א פוסטן און לערן זאק פיש מיט ברויט פאר די הונגעריקע דלפנים, וואס זיינען געקומען הערן זיין דרשה. די מעשה דערציילט זיך, אז דער אותו-האיש האט געשאנקען 5,000 מענשן פיש מיט ברויט פון איין פוסטן זאק. ס'איז אינטערעסאנט, אז ס'קורסירט א בודיסטישע לעגענדע, אז דער הייליקער בודע האט אריינגעלייגט א האנט אין זיין ליידיקן זאק און האט ארויסגענומען על-פי-נס קיכעלעך מיט געטרענק פאר די דלפנים, אויף וועלכע ער האט זיך אנגעטראפן אויפן וועג. דער בודע האט אזוי ווי יעזוס געשטילט קפצנים דעם הונגער און דורשט מיט געבעקסעלעך און משקות פון א פוסטן בעטלער-זאק. 1 שטילן א שטורעם, גיין אויפן וואסער 1 י דער אותו-האיש שטילט א שטורעם אבער דער זעלבער וואונדער איז פארגעקומען פריער מיט 500 יאר א דאנק דעם בודע גויטאמע. דער הייליקער בודע איז, נאכן שטילן א שטורעם, געגאנגען איבערן וואסער אזוי ווי ישו הנוצרי, כדי צו ווייזן זיינע נאכפאלגער, אז זיי דארפן קיין מורא ניט האבן. ס'איז כדאי צו דערמאנען, אז געוויסע עקספערטן אין רעליגיע דערקלערן אין זייערע כתבים דעם קריעת-ים-סוף פארן זעלבן נס! 1 היילן די קראנקע 1 י אליהו הנביא זצ"ל און אלישע זצ"ל אזוי ווי דער ריבניצער רבי זצ"ל, ישו הנוצרי, בודע, קרישנע, פיטאגאראס וכדומה זיינען אלע באוואוסט מיט היילן די קראנקע און ברענגען דערצו, אז די בלינדע זאלן זען. 1 1 די רוח-הקודש-תקופה י דער קאטוילישער סטיגמאטיסט סאנקט פראנציס פון אסיסי האט פארויסגעזאגט, אז די גאנצע וועלט וועט ענדלעך ווערן איין גרויסע מאנאסטעריע, וואו די אלע נשמות וועלן לערנען זייערע לעקציעס מיט רוחניות און דער עולם וועט זיך מער ניט נויטיקן אין קיין בתי-תפלות. די צעלעסטינער נבואה האט אויך פארויסגעזען אזא עפאכע. עטלעכע מקובלים האבן דערקלערט לעצטנס, אז דאס איז די שכינה-תקופה, א נייע רוחניות-עפאכע, ווען דאס בית-המקדש וועט צוריק אויפגעבויט ווערן, ניט אויפן הר-הבית נאר ביי יעדן ייד אין הארצן. פאראן בעלי-רוחניות, וואס דערקלערן, אז דער תנ"ך איז געווען די פאטער-תקופה, דער ברית-חדשא איז געווען די מוטער-עפאכע און דער היינטיקער רוחניות-פעריאד, אנגעפאנגען דעם 24סטן דעצעמבער 2012, א נייע עפאכע, ווען די גאנצע וועלט איז א מאנאסטעריע און א סינטעזע פון די פריערדיקע צוויי תקופות מיט א נייטראלער ענערגיע, וואס איז ניט קיין מענלעכע און אויך ניט קיין ווייבלעכע און איינצייטיק ביידע. 1 |  י די בענקשאפט נאך א בעסערער וועלט אדער נאך איין מענש, וואס וועט אויסלייזן די וועלט פון אלע יסורים איז ניט קיין שלעכטער גלויבן. א דערלייזער, וואס וועט קומען און צוריקברענגען דעם גן-עדן איז אבער ניט קיין יידישער באגריף. די, וואס זיינען באזעסן מיטן מלך-המשיח זיינען ענלעך צו די, וואס זיינען פארכאפט אין באשעפענישן אויף אנדערע פלאנעטן. דאס מיינט, אז זיי זיינען אומצופרידן פון דער קעגנווארט בפרט און פון דער וועלט בכלל. 1 י נאך ערגער ווילן אזעלכע גלויביקע ניט הארעווען, בכדי צו פארבעסערן און פארשענערן דעם עול-השקר. אזוינע פארשוינען דארפן ניט רירן קיין פינגער, דערפאר ווייל משיח וועט אלץ טאן! דער דערלייזער וועט לייזן אלע פראבלעמען און צושטעלן תשובות אויף אלע שאלות. 1 י דער באגריף פון אזא וועלט-דערלייזער שטאמט פונעם זאראאסטריאניזם. שוישיאנט איז דער וועלט-דערלייזער פון די פייער-דינער אין שושן און בבל. די בני-ישראל זיינען האבן זיך אנגעשטעקט מיט אזא טריפהנעם בארגריף אין משך פון גלות-בבל. 1 י דער באגריף פון משיח קומט פון ישעיהו אין תנ"ך. משיח זאל זיין א מלך, אן אפשטאמיקער פון דוד-המלך, וואס זאל צוריק אויפבויען דאס בית-המקדש און באזיגן די אלע שונאי-ישראל. אלזא וועט ער זיין א לייט, און ניט קיין איבערמענש, וואס וועט טאן אויסערגעוויינלעכע מעשים. דער מלך-המשיח וועט זיין א מענש און בלויז נאר א מענש! נארט זיך ניט אפ מיט קיין באבע-מעשיות פון די גויים אין שושן, בבל און שומר! משיח וועט ניט זיין קיין בעל-מופת אדער בעל-הנס, וואס זיין הערשאפט וועט דערקלערט ווערן, ווען די וועלט וועט קלינגען מיטן שופר און די אלע טויטע פון אלע דורות וועלן אויפשטיין תחית-מתים. דאס איז א לעגענדע ביי די פייער-דינער. דער באגריף פון משיח-ישראל אלס וועלט-דערלייזער שטאמט פון די גללים (די חסידים פונעם אותו-האיש). דאס איז דער גלויבן אינעם ,כריסטאס'*. אזא דערלייזער זאל געבוירן ווערן פון א בתולה, באפרוכטעט דורך א גאט, און זאל דעריבער זיין א האלבער מענש און האלבער גאט, וואס איז א ריינע עבודה-זרע! די געצן-דינער גלויבן, אז א גאט קאן האבן באציאונגען מיט א מויד. דער מיטאס פון א גאט, וואס קאן ניט ביישטיין דעם נסיון צו האבן תשמית-המיטה מיט א יונגער, שיינער בתולה און זי באפרוכטבערן מיט זיין מהות איז אן איבערחזרונג פון אן אוראלטן, אלוועלטלעכן, געצן-דינערישן פאבל. 1 י יעדער קעניג אין דער ,אנטיקענער' וועלט האט געשאפן א גענעאלאגיע, בכדי צו ווייזן, אז ער שטאמט-אפ פון אזא מין איבערמענשלעך קינד, געבוירן ביי א בתולה, וואס דער קעניג איבער די געטער האט שוואנגער געמאכט. אין מצרים האט יעדער פרעה דערקלערט, אז ער שטאמט-אפ פון הארוס'ן, דער זון פון איזיס'ן און אסירוס'ן. אין גריכנלאנד האט יעדער קעניג פראקלאמירט, אז ער איז אן אפשטאמיקער פון הערקולעס'ן, דער זון פון אלצמענע'ן און זעווס'ן. אזא מעשה איז פרעמד און מאדנע ביי יידן און איז ניט צו גאט, ניט צו לייט, ניט צו תורה און ניט צו סחורה! 1 * * * י ס'איז טשיקאווע, אז אין משך פון די יארן נאכן צווייטן וועלט-קריג איז איינצייטיק אנטשטאנען א פאנאטיזם אין די דריי מערב-רעליגיעס. אין די פאנאטישע שיכטן פון איסלאם, קריסטנטום און יודאאיזם לעכצט מען איצט אפשר נאך שטארקער ווי שטענדיק נאך א וועלט-דערלייזער, וואס וועט ליקווידירן די צייט און פארוואנדלען דעם עולם אין גן-עדן. אזא פילאסאפיע ווייזט, אז די היינטיקע פרומיאקעס פון די וועסטלעכע גלויבנס זיינען אומצופרידן פון דער מאדערנער וועלט און פילן זיך ניט באקוועם אין איר. 1 * * * י ריידנדיק וועגן משיח! די, וואס ווארטן אויף אזא דערלייזער, וועלן, צום צער, ווארטן אומזיסט און אומנישט אויף אייביק. אזא באגריף איז בלויז נאר א געצן-דינערישער מיטאס. די, וואס שמאכטן נאך א וועלט-דערלייזער פארגעסן אדער גרינגשעצן דעם פאקט, אז תיקון-עולם איז די פליכט פון יעדן מענש. משיח איז יעדע פערזאן. דער שטערן פון יעדן נפש איז באשמירט מיטן הייליקן אייל אין די אויגן פונעם רבונו-של-עולם. תיקו. 1 י*,כריסטאס' איז א ריינע איבערזעצונג אויף אלט-גריכיש פון משיח, דער באשמירטער (מיט בוימל). ל י א חכם א צדיק האט אמאל באמערקט: אויב יעדער מענש זאל זיך האלטן פאר משיח און זאל זיך פארנעמען מיט תיקון-עולם, וואלט זיך די וועלט שוין מער ניט גענויטיקט אין קיין וועלט-דערלייזער, דערפאר ווייל די מענשהייט וואלט שוין אליין פארוואנדלט דעם עולם-השקר אין גן-עדן! תיקו. אז יעדער ייד זאל שטרעבן מיט גאט אין הארצן צו פארוואנדלען די וואכעדיקייט אין דער שבתדיקייט, וואלט דער עולם-שקר תיכף-ומיד מגלגול געווארן אינעם עולם-האמת! מאי קא משמע לן? 1  |
יידישע מאטיוון
דא באגריסט מען תמיד
א יידיש ווארט
יידישע חלומות אין דער מאדערנער וועלט
יעקב קארנפעלד, הויפט-רעדאקטאר
יעקב קארנפעלד, הויפט-רעדאקטאר
דא אטכאיעט און פאסמאקעוועט מען זיך מיט א יידיש ווארט, וואס איז ביי אונז דער געשמאקסטער מאכל ווי אויך די גרעסטע מחיה אויף דער וועלט. אין רעדאקציע גרייט מען זיך שוין איצט צו פראווען אין דעצעמבער דעם געבורטסטאג פון אונזער טייערער צייטשריפט. מיט זיבן יאר צוריק איז ,דער מאמענט' געשאפן געווארן על-רגל-אחת מיט א תפלה מיט כונה, א זשמעניע זאלץ און א הייפעלע שמאלץ. אונזער פובליקאציע איז געבוירן געווארן אין א צייט ווען ס'זאלן שוין מער ניט עקזיסטירן קיינע יידישע צייטשריפטן.
ליבע לאנדסלייט, יידישלאנד לעבט, בליט און גליט ווידער אמאל א דאנק ,דער מאמענט' און די לוסטיקע זקנימלעך, וואס האבן אים געשאפן. אונזער צייטשריפט שימערט און גלימערט מיט אן איידעלער, געמיטלעכער אלטמאדישקייט בשעת זי שענקט דעם קאסמאפאליטישן עולם אן עכט-שטעטלדיקן יידיש.
דא אין רעדאקציע, ווען מ'נעמט זיך אריין אין דער האנט די פעדער און ס'פערלען דעם שרייבער פון דער פענע כלערליי געדאנקען און אידייען אויף מאמע-לשון, לעבן ווידער אויף בערדיטשעוו, מעזעריטש און בעלז, ווערט ווידער באלעבט די אלטע וועלט, וואו אונזערע טאטעס און זיידעס האבן געדאוונט אין בית-מדרש און, אחרון אחרון חביב, שטייט תחית המתים די קיך, וואו אונזערע מאמעס און באבעס האבן געבאקן כלערליי כשרע מאכלימלעך פאר זייערע פאמיליעס אין די רואיקע דערפלעך און שטעטלעך, וואו שבת איז תמיד געווען שבת און יום-טוב און שטענדיק געווען יום-טוב!
ווען מ'הייבט-אן שמירן דאס פאפיר מיט פרישן טינט פון א כשרער פעדער, פארוואנדלען זיך די העברעאישע אותיות אין א צויבער-רויך, אין א פארכשופטן טומאן און הארט פאר די אויגן שפרינגט-ארויס פונעם נעפל די אמאליקע וועלט; פונעם זיסן אמאל טרעטן-ארויס כלערליי אינטערעסאנטע טיפן און טשיקאווע פארשוינען און מ'דערשמעקט דעם געשמאקן דופט פון דער קיך. שפעט ביי נאכט ווען אונזערע זקנימלעך פארפאסן זייערע באריכטן, ארטיקלען און מעשיות מיט יידישן טינט, ווערן וואס אמאל שטארקער די זכרונות, ביז זיי ווערן סוף-כל-סוף מגולגל אין אמתע קעגנשטאנדן און פערזאנען און די אלטע וועלט טאנצט מיט פרייד און פריילעכקייט ארום דעם מחבר, שימערנדיק און גלימערנדיק מיטן יידישן חן און טעם. די יידישע פענע איז טאקע באמת א צייט-מאשין!
ליבע לאנדסלייט, יידישלאנד לעבט, בליט און גליט ווידער אמאל א דאנק ,דער מאמענט' און די לוסטיקע זקנימלעך, וואס האבן אים געשאפן. אונזער צייטשריפט שימערט און גלימערט מיט אן איידעלער, געמיטלעכער אלטמאדישקייט בשעת זי שענקט דעם קאסמאפאליטישן עולם אן עכט-שטעטלדיקן יידיש.
דא אין רעדאקציע, ווען מ'נעמט זיך אריין אין דער האנט די פעדער און ס'פערלען דעם שרייבער פון דער פענע כלערליי געדאנקען און אידייען אויף מאמע-לשון, לעבן ווידער אויף בערדיטשעוו, מעזעריטש און בעלז, ווערט ווידער באלעבט די אלטע וועלט, וואו אונזערע טאטעס און זיידעס האבן געדאוונט אין בית-מדרש און, אחרון אחרון חביב, שטייט תחית המתים די קיך, וואו אונזערע מאמעס און באבעס האבן געבאקן כלערליי כשרע מאכלימלעך פאר זייערע פאמיליעס אין די רואיקע דערפלעך און שטעטלעך, וואו שבת איז תמיד געווען שבת און יום-טוב און שטענדיק געווען יום-טוב!
ווען מ'הייבט-אן שמירן דאס פאפיר מיט פרישן טינט פון א כשרער פעדער, פארוואנדלען זיך די העברעאישע אותיות אין א צויבער-רויך, אין א פארכשופטן טומאן און הארט פאר די אויגן שפרינגט-ארויס פונעם נעפל די אמאליקע וועלט; פונעם זיסן אמאל טרעטן-ארויס כלערליי אינטערעסאנטע טיפן און טשיקאווע פארשוינען און מ'דערשמעקט דעם געשמאקן דופט פון דער קיך. שפעט ביי נאכט ווען אונזערע זקנימלעך פארפאסן זייערע באריכטן, ארטיקלען און מעשיות מיט יידישן טינט, ווערן וואס אמאל שטארקער די זכרונות, ביז זיי ווערן סוף-כל-סוף מגולגל אין אמתע קעגנשטאנדן און פערזאנען און די אלטע וועלט טאנצט מיט פרייד און פריילעכקייט ארום דעם מחבר, שימערנדיק און גלימערנדיק מיטן יידישן חן און טעם. די יידישע פענע איז טאקע באמת א צייט-מאשין!
 א פרישער ווינט י דער מאמענט' וועט אין א פאר חדשים ארום פראווען זיין זיבנטן געבורטס-טאג! מיט קנאפע זיבן יאר צוריק, ווען אונזער צייטשריפט איז געשאפן געווארן על-רגל-אחת מיט א תפלה מיט כונה, א זשמעניע זאלץ און א הייפעלע שמאלץ, האט זיך קיינער קיינמאל ניט פארגעשטעלט, אז ,דער מאמענט' זאל האבן אזא דערפאלג! 1 י מ'קאן ניט גיין ווייט מיט שרייבן שטענדיק וועגן די זעלבע טעמעס ווי דער חורבן, שלום עליכמס מעשהלעך, פושקינס יידישער אפשטאמונג און נאך אנדערע פארשטויבטע און פארשימלטע ענינים. דא שרייבט מען איצט וועגן דער קליינער צאל נעבעכדיקע ארגאניזאציעס מיט א נישטיקער מיטגלידערשאפט ווי אויך א דרעק-צייטונג מיט א ניט-עקזיסטירנדיקן טיראזש, וואו מ'שרייבט אויף א וואונדערבארן טערקיש און מאכט שבת פאר זיך בחצות אויף אן אלט, פארווארפן בית-עולם. דא האנדלט זיך עס אין א קליין הייפעלע לאבוסעס, די פאטשטאטנע 20 פאטריאטן פאר יידיש, וואס דערקלערן, אז זיי דערהאלטן אליין די יידישע קולטור. א שפאס און א געלעכטער! 1 י אנשטאט צו פרעגן פארוואס שלום עליכם האט ניט גערעדט קיין יידיש אין שטוב, איידער זיך צו גריבלען אין פושקינס יידישער אפשטאמונג און אנשטאט צו אנאליזירן די נפקא-מינא צווישן ווייזן און צייגן און כשוף און צויבער, זאלן, דארפן און מוזן מיר שאפן א נייע קולטור מיט א נייער פרעסע, וואס זיינען נאך שענער און גרעסער פון דעם, וואס איז אמאל געווען. דאס האט אונזער רעדאקציע-קאלעגיום געטאן מיט זיבן יאר צוריק; אונזער ,מאמענט' שטעלט-פאר מיט זיך א פרישן אנהייב אין א נייער עפאכע. מיר האבן געמאכט א נייעם און אייגענעם וועג, וואס מיר האבן אויסברוקירט מיט פרישע אידייען און גאלדענע אידעאלן! 1  | ווען אלע מענשן זאלן ציען אויף איין זייט,וואלט זיך די וועלט איבערגעקערט!1 י דאס אויבערשטע אונטער-קעפל איז אן אלט שפריכווארט וואס מיינט, אויב אלע זאלן זיך פאראייניקן און הארעווען מיטן זעלבן ציל, וואלט מען געענדערט צום גוטן דעם עולם אויף א געוואלדיקן אופן! 1 י ריידנדיק וועגן דערגרייכן פאנטאסטישע רעזולטאטן! אונזער זשורנאל איז געשאפן געווארן אין א תקופה ווען ס'זאלן שוין מער ניט עקזיסטירן אזעלכע צייטשריפטן, אין אן עפאכע ווען די יידישע פרעסע איז שוין געווען געשטארבן און ס'זיינען מער ניט דא קיין יידישע זשורנאליסטן, שריפטשטעלער און ראמאניסטן. מילא! דא האט זיך קיינער קיינמאל ניט באקלאגט און באוויינט דאס גלארייכע אמאל, וואס איז מער ניט דא און זיך געפרעגט פארוואס דאס עקזיסטירט שוין מער ניט. דא האט מען געטרוימט פון פאנטאסטישע זאכן, וואס האבן קיינמאל ביז אהער ניט געהאט עקזיסטירט און זיך געפרעגט, פארוואס ס'קאנען ניט עקזיסטירן אזוינע זאכן! אמן ומאן! 1 י אלץ הייבט זיך אן מיט א טרוים. דער עולם קאן ניט עקזיסטירטן אן קיינע בעלי-חלומות! ד"ר נאמאסט האט פארווירקלעכט זיין טרוים על-רגל-אחד מיט א תפילה מיט כוונה, א זשמעניע זאלץ און א הייפעלע שמאלץ. פונעם סאמע אנהייב, אן קיין שום הילף און אן קיינע רעקלאמעס האט זיך ,דער מאמענט' דערשלאגן ביז בריליאנטענע רעזולטאטן און איז גלייכצייטיק געווארן אן עפידעמיע אין אינטערנעט, צוציענדיק צו זיך צענדליקער טויזנטער לייענער. א געוואלדיקע דערגרייכונג אין יעדער צייט, און באזונדערש אין אט-אזא עפאכע! 1 י אין משך פון איין יאר איז אונזער טעגלעכער טיראזש דערשטיגן ביז 100,000 לייענער. ,דער מאמענט' האט צוגעצויגן צענדליקער פאטראנען, שטיצער און בעלי-טובות. אונזער ,גויאישער' טיראזש באטרעפט העכער 3,000 לייענער, וואס איז גרעסער ווי דער גאנצער טיראזש פון די לעצטע צוויי יידישע צייטונגען! די לייענערשאפט ווערט נשתומם, אז דא דרוקט מען אויף יידיש די אלע רעקלאמעס! אונזערע ,אנטיקענע' לעזער פון די חורב-געווארענע קהילות אין מזרח-אייראפע באמערקן אפט, אז דאס לעצטע מאל וואס זיי האבן געזען צייטונגס-רעקלאמעס אויף יידיש איז געווען פארן חורבן. י דער מאמענט' איז בייגעקומען מיט גרינגקייט אלע שטערונגען און אויפגעטאן פיתם און רעמסס מכוח, לכבוד און לשבחן יידישן לשון. אונזער גאלדענע הצלחה האבן מיר צו פארדאנקען ד"ר אוצר נאמאסט, אונזער גרינדער און בעל-טובה. זיין נאמען אליין ,אוצר' באדייט דערפאלג און גאלד. ביי אים אין קאפ עקזיסטירן ניט קיין נעגאטיווע געדאנקען. דער חשובער דאקטאר רעדט נאר פון מעגלעכקייטן, לייזונגען און גאלדענע געלעגנהייטן. 1 י אין 2017 האפן מיר זיך צו דערשלאגן ביז א נייעם הויכפונקט. מיר וועלן פראווען חנוכה מיט גרויס התלהבות און א פעסטער איבערצייגונג, אז אינעם נייעם קאלענדער-יאר וועלן געשען נאך מער נסים פאר ,דער מאמענט'. 1 |
אן אינטענסיווע פוס-נאטע
מנוחה קעלערמאן, קארעספאנדענטין, ירושלים
מנוחה קעלערמאן, קארעספאנדענטין, ירושלים
כדי מ'זאל וויסן און צו וועמען דאס איז שייך:
דא ביי די הויכע פענסטער לאכט מען ווי דער נאר שטופט אים, ווען נאר מ'בלעטערט-דורך איינע פון די לעצטע יידישע צייטשריפטן אויף דער וועלט. דאס לשון אין יעדער פובליקאציע איז ניט בלויז ארעם און גראמאטיש שלעכט, נאר די מערסטע זאצן זיינען אויך ריינע איבערזעצונגען (ווארט אין ווארט) פון ,גויאיש'.
געוויסע פארשוינען פרעגן זיך אן, פארוואס מיר דרוקן ניט די זשורנאליסטישע און ליטערארישע ווערק פון די ,יידישיסטן', די, וואס זיינען פארבונדן מיט ,אויפן שוועל', ,דער פארווערטס' אא"וו. וואס איז צום דרוקן? פאראן איז נאר א הייפעלע פארשוינען, וואס קענען ניט די שפראך און פארפאסן שמוץ און דרעק אויף א געוואלדיקן קוידער-וועלש! אז ,דער מאמענט' זאל פארעפנטלעכן זייערע ווערק, וואלט ,דער מאמענט' אויך ניט געהאט קיינע לעזער!
* * *
די נייע הויפט-רעדאקטארין פון ,דער פארווערטס' פארברענגט גאנצע טעג און נעכט אין ,פעיסבוק', פארנודיענדיק דעם עולם מיט אירע באמערקונגען און קאמענטארן וועגן זאבאבאנעס! דא שטעלט מען זיך פאר, אז א שעף-רעדאקטאר זאל ניט האבן ווען צו שרייבן אין ,פעיסבוק', ווייל ער איז פארטיפט און פארטאן מיט מאכן א צייטונג.
ס'שטעלט זיך די געוואלדיקע קלאץ-קשיא: ,ווער איז נאך אומפעאיקער - שרה רחל שעכטער אדער באריס סאנדלער?' א לדמן וואלט זיך געבראכן דעם מוח איבער אזא קאמפליצירטער פראגע!
אונזערע רעדאקציע-מיטארבעטער ווילן ניט זיין באקאנט ווי א גרופע גראבע ניט-פארגינער; דעריבער, לאמיר זאגן א גוט ווארט אויף שרה רחל שעכטער. צרות-רחמנות געלעכטער שרייבט אויף א וואונדערבארן טערקיש!
* * *
רבותי, אונטן ליגט די אפטיילונג ,מיר געפינען זיך שוין מער ניט אין שטעטל', וואו מ'פארגלייכט די נייע היים מיט דער אלטער וועלט מיט כלערליי געשמאקע, בונטע באשרייבונגען און באמערקונגען, באשאטן מיט אלערליי מליצות. א באקאנטע נודניצע אין ,די אנדערע רעדאקציע' שרייבט אפט אויך, אז ,מיר געפינען זיך שוין מער ניט אין שטעטל'. די גרויסע מבינטע דערקלערט אפט, אז די יידישע שפראך נויטיקט זיך אין נייע טערמינען, דערפאר ווייל די שטעטלדיקע וועלט איז שוין לאנג פארביי און פאריבער און דאס איז א מעטראפאליטישער, קאסמאפאליטישער עולם.
אזוי ווי מ'שרייבט אפט דא אין ,דער מאמענט', איז די טעזע פון דער וואזשנער ,למדנטע' פאלש מיט 90%. די הויפט-רעדאקטארין וויל דערפינדן פון ס'ניי דאס ראד, ווען מ'דארף טאקע באמת ניט איבערמאכן דאס ראד. די מערסטע ווערטער, וואס זי וויל אויסטראכטן מכוח היינטוועלטיקע זאכן האבן געהאט עקזיסטירט שוין פארן חורבן. דא אין ,דער מאמענט' האט מען שוין גאר א סך מאל געשריבן וועגן ,די נייע טערמינען', וואס די עם-הארצים פון ,יונג בראנסק'* טראכטן אומנישט אויס און האבן גארניט קיין טעם.
אויף יידיש עקזיסטירן שוין טערמינען צום באשרייבן די מערסטע היינטוועלטיקע באגריפן. דאס יידישע לשון נויטיקט זיך באמת ניט אין אזוינע ניימאדישע ווערטער. דערצו, ווען אונזער מוטער-שפראך דארף האבן אזעלכע ווערטער, זיינען די ,מומחים' אין ,די אנדערע רעדאקציע' ניט די פעאיקע קאנדידאטן צו פארמולירן אט-די טערמינען. דאס רוב ניימאדישע טערמינען, וואס די ,יידישיסטן' טראכטן-אויס האט דער באבעס טעם און דעם זעלבן ווערט וואס דער באבעס ירושה.
*,יונג בראנסק' איז א ווערטער-שפיל אויף ,יונג ווילנע' און א חוזק-נאמען פאר ,דער יונגט-רוף'.
דא ביי די הויכע פענסטער לאכט מען ווי דער נאר שטופט אים, ווען נאר מ'בלעטערט-דורך איינע פון די לעצטע יידישע צייטשריפטן אויף דער וועלט. דאס לשון אין יעדער פובליקאציע איז ניט בלויז ארעם און גראמאטיש שלעכט, נאר די מערסטע זאצן זיינען אויך ריינע איבערזעצונגען (ווארט אין ווארט) פון ,גויאיש'.
געוויסע פארשוינען פרעגן זיך אן, פארוואס מיר דרוקן ניט די זשורנאליסטישע און ליטערארישע ווערק פון די ,יידישיסטן', די, וואס זיינען פארבונדן מיט ,אויפן שוועל', ,דער פארווערטס' אא"וו. וואס איז צום דרוקן? פאראן איז נאר א הייפעלע פארשוינען, וואס קענען ניט די שפראך און פארפאסן שמוץ און דרעק אויף א געוואלדיקן קוידער-וועלש! אז ,דער מאמענט' זאל פארעפנטלעכן זייערע ווערק, וואלט ,דער מאמענט' אויך ניט געהאט קיינע לעזער!
* * *
די נייע הויפט-רעדאקטארין פון ,דער פארווערטס' פארברענגט גאנצע טעג און נעכט אין ,פעיסבוק', פארנודיענדיק דעם עולם מיט אירע באמערקונגען און קאמענטארן וועגן זאבאבאנעס! דא שטעלט מען זיך פאר, אז א שעף-רעדאקטאר זאל ניט האבן ווען צו שרייבן אין ,פעיסבוק', ווייל ער איז פארטיפט און פארטאן מיט מאכן א צייטונג.
ס'שטעלט זיך די געוואלדיקע קלאץ-קשיא: ,ווער איז נאך אומפעאיקער - שרה רחל שעכטער אדער באריס סאנדלער?' א לדמן וואלט זיך געבראכן דעם מוח איבער אזא קאמפליצירטער פראגע!
אונזערע רעדאקציע-מיטארבעטער ווילן ניט זיין באקאנט ווי א גרופע גראבע ניט-פארגינער; דעריבער, לאמיר זאגן א גוט ווארט אויף שרה רחל שעכטער. צרות-רחמנות געלעכטער שרייבט אויף א וואונדערבארן טערקיש!
* * *
רבותי, אונטן ליגט די אפטיילונג ,מיר געפינען זיך שוין מער ניט אין שטעטל', וואו מ'פארגלייכט די נייע היים מיט דער אלטער וועלט מיט כלערליי געשמאקע, בונטע באשרייבונגען און באמערקונגען, באשאטן מיט אלערליי מליצות. א באקאנטע נודניצע אין ,די אנדערע רעדאקציע' שרייבט אפט אויך, אז ,מיר געפינען זיך שוין מער ניט אין שטעטל'. די גרויסע מבינטע דערקלערט אפט, אז די יידישע שפראך נויטיקט זיך אין נייע טערמינען, דערפאר ווייל די שטעטלדיקע וועלט איז שוין לאנג פארביי און פאריבער און דאס איז א מעטראפאליטישער, קאסמאפאליטישער עולם.
אזוי ווי מ'שרייבט אפט דא אין ,דער מאמענט', איז די טעזע פון דער וואזשנער ,למדנטע' פאלש מיט 90%. די הויפט-רעדאקטארין וויל דערפינדן פון ס'ניי דאס ראד, ווען מ'דארף טאקע באמת ניט איבערמאכן דאס ראד. די מערסטע ווערטער, וואס זי וויל אויסטראכטן מכוח היינטוועלטיקע זאכן האבן געהאט עקזיסטירט שוין פארן חורבן. דא אין ,דער מאמענט' האט מען שוין גאר א סך מאל געשריבן וועגן ,די נייע טערמינען', וואס די עם-הארצים פון ,יונג בראנסק'* טראכטן אומנישט אויס און האבן גארניט קיין טעם.
אויף יידיש עקזיסטירן שוין טערמינען צום באשרייבן די מערסטע היינטוועלטיקע באגריפן. דאס יידישע לשון נויטיקט זיך באמת ניט אין אזוינע ניימאדישע ווערטער. דערצו, ווען אונזער מוטער-שפראך דארף האבן אזעלכע ווערטער, זיינען די ,מומחים' אין ,די אנדערע רעדאקציע' ניט די פעאיקע קאנדידאטן צו פארמולירן אט-די טערמינען. דאס רוב ניימאדישע טערמינען, וואס די ,יידישיסטן' טראכטן-אויס האט דער באבעס טעם און דעם זעלבן ווערט וואס דער באבעס ירושה.
*,יונג בראנסק' איז א ווערטער-שפיל אויף ,יונג ווילנע' און א חוזק-נאמען פאר ,דער יונגט-רוף'.
 י,דער פארווערטס'1 |  י,דער מאמענט'1 |
אן אוואנגארדיסטישע צייטשריפט
פארגלייכן ,דער מאמענט' מיט ,דער פארווערטס' איז ווי פארגלייכן א נייעם ,ראלס-ראיס', וואס פארט אויפן שנעל-שטעג פון דער אויטא-באן מיט א פופציק-יעריקן, פארשלאגענעם ,פאלקס-וואגן', וואס בלייבט שטעקן אין א פארבלאטיקטן ראוו אויפן ברעג שאסיי!
א טשיקאווע און פיל-זאנדיקע באגעגעניש
מיט עטלעכע יארן צוריק האט זיך איינער פון די יונגטרופניקעס געוואנדן צו אונזער פרעזידענט ד"ר אוצר נאמאסט ביים זוכן זקנים, וואס רעדן א היימישן יידיש. ס'איז טשיקאווע און פיל-זאנגנדיק, אז נפתלי איידלמאן, דער זון פון דער שעף-רעדאקטארין פון ,דער פארווערטס' שרה רחל שעכטער, האט געבעטן, אז ר' אוצר זאל אים באקענען מיט אונזערע אלטע מיטארבעטער און קארעספאנדענטן, ווייל ער קען ניט קיין אלטע יידן פון דער אלטער היים און רעדט יידיש נאר מיט די, וואס שטאמען פון א אמעריקע. א געלעכטער? א שפאס? ניין, ס'איז דער ריינער און ביטערער אמת!
אז א גראבער יונג פון ,דער יוגנט-רוף' דארף אנקומען צו אונזער ,מאמענט', כדי צו געפינען היימישע יידיש-ריידנדיקע פון מזרח-אייראפע, מיט וועלכע ער קאן ריידן יידיש און אזוי ארום זיך בארייכערן דאס לשון איז אין גאנצן גלויבלעך. דער בחור האט זיך פארטרויט פאר ד"ר נאמאסט, אז די יונגאטשן אין זיין חברה רעדן ניט אזוי גלענצנדיק און ער דארף האבן מיט וועמען צו ריידן פון דער אלטער היים, בכדי צו הערן די אלע היימישע נואנסן, מליצות וכדומה.
פארגלייכן ,דער מאמענט' מיט ,דער פארווערטס' איז ווי פארגלייכן א נייעם ,ראלס-ראיס', וואס פארט אויפן שנעל-שטעג פון דער אויטא-באן מיט א פופציק-יעריקן, פארשלאגענעם ,פאלקס-וואגן', וואס בלייבט שטעקן אין א פארבלאטיקטן ראוו אויפן ברעג שאסיי!
א טשיקאווע און פיל-זאנדיקע באגעגעניש
מיט עטלעכע יארן צוריק האט זיך איינער פון די יונגטרופניקעס געוואנדן צו אונזער פרעזידענט ד"ר אוצר נאמאסט ביים זוכן זקנים, וואס רעדן א היימישן יידיש. ס'איז טשיקאווע און פיל-זאנגנדיק, אז נפתלי איידלמאן, דער זון פון דער שעף-רעדאקטארין פון ,דער פארווערטס' שרה רחל שעכטער, האט געבעטן, אז ר' אוצר זאל אים באקענען מיט אונזערע אלטע מיטארבעטער און קארעספאנדענטן, ווייל ער קען ניט קיין אלטע יידן פון דער אלטער היים און רעדט יידיש נאר מיט די, וואס שטאמען פון א אמעריקע. א געלעכטער? א שפאס? ניין, ס'איז דער ריינער און ביטערער אמת!
אז א גראבער יונג פון ,דער יוגנט-רוף' דארף אנקומען צו אונזער ,מאמענט', כדי צו געפינען היימישע יידיש-ריידנדיקע פון מזרח-אייראפע, מיט וועלכע ער קאן ריידן יידיש און אזוי ארום זיך בארייכערן דאס לשון איז אין גאנצן גלויבלעך. דער בחור האט זיך פארטרויט פאר ד"ר נאמאסט, אז די יונגאטשן אין זיין חברה רעדן ניט אזוי גלענצנדיק און ער דארף האבן מיט וועמען צו ריידן פון דער אלטער היים, בכדי צו הערן די אלע היימישע נואנסן, מליצות וכדומה.
די עפיטאפיע פון שלום עליכם
דא ליגט א ייד א פשוטער
געשריבן יידיש-טייטש פאר ווייבער
און פארן פראסטן פאלק האט ער
געווען א הומאריסט, א שרייבער.
דאס גאנצע לעבן אויסגעלאכט
געשלאגן מיט דער וועלט כפרות
די גאנצע וועלט האט גוט געמאכט
און ער – אוי וויי געווען אויף צרות.
און דוקא דעמאלט ווען דער עולם האט געלאכט, געקלאטשט און פלעג זיך פרייען
האט ער געקרענקט – דאס ווייסט נאר גאט בסוד, אז קיינער זאל ניט זען.
דא ליגט א ייד א פשוטער
געשריבן יידיש-טייטש פאר ווייבער
און פארן פראסטן פאלק האט ער
געווען א הומאריסט, א שרייבער.
דאס גאנצע לעבן אויסגעלאכט
געשלאגן מיט דער וועלט כפרות
די גאנצע וועלט האט גוט געמאכט
און ער – אוי וויי געווען אויף צרות.
און דוקא דעמאלט ווען דער עולם האט געלאכט, געקלאטשט און פלעג זיך פרייען
האט ער געקרענקט – דאס ווייסט נאר גאט בסוד, אז קיינער זאל ניט זען.
לזכרון, לכבוד און לשבח
מיר געדענקען און באערן...
צוזאמענגעשטעלט און רעדאגיט פון פ"ר ד"ר שמחה עקלשטיין, הילפס-רעדאקטאר
מיר געדענקען און באערן...
צוזאמענגעשטעלט און רעדאגיט פון פ"ר ד"ר שמחה עקלשטיין, הילפס-רעדאקטאר
מיר געדענקען מיט גרויס דרך-ארץ און אפשיי עטלעכע אימפאזאנטע פערזענלעכקייטן, וואס האבן בארייכערט די יידישע קולטור מיט זייער אינטעלעקט און טאלאנט. זאל די וועלט קלינגען ווידער אמאל מיט זייערע נעמען.
 1 שמעון וועבער י שמעון וועבער (1911-1988, געב. אין שטאשאוו, פוילן) איז געווען פון 1964-1988 דער הויפט-רעדטאקטאר פון ,דער פארווערטס'. נאך איידער ער האט פארטראטן הלל ראגאוו אלס הויפט-רעדאקטאר האט ער געהאט געארבעט יארן לאנג אלס נייעס-רעדאקטאר. וועבער איז געווען דער פעאיקסטער רעדאקטאר, וואס די צייטונג האט ווען געהאט. 1 י ר' שמעון האט אמאל געהאט קאמוניסטישע אנשויאונגען און איז שפעטער געווארן א פארברענטער אנטי-קאמוניסט צולויב סטאלינס אנטיסעמיטישע ליקווידאציעס אין די 30ער יארן אין ראטן-פארבאנד. ער האט געשריבן פאר ,די מארגן-פרייהייט' איידער ער איז געווארן א מיטארבעטער אין ,דער פארווערטס'. וועבער איז געווען א באגאבטער צייטונגס-מאן, אן אויסגעצייכנטער זשורנאליסט און זייער א שטארקער רעדאקטאר. 1 י פריינט וועבער איז געווען נאענט-באפריינדט מיטן שרייבער י. ב. זינגער און האט אים אויסגעבעסערט און רעדאגירט די ווערק. ס'קורסירן קלאנגען, אז וועבער איז געווען ,דער זשעני הינטער די קוליסן' מכוח זינגערס טאלאנט און הצלחה. פאראן אזעלכע וואס דערציילן, אז וועבער האט ניט בלויז אויסגעבעסערט נאר אויך איבערגעשריבן אויף אן עלעגאנטן אופן די ווערק פון זינגער'ן, ווייל באשעוועסיסעס לשון איז געווען אזוי פראסט. וועבער האט אפט באמערקט, אז גראדע איז געווען א בעסערער שרייבער ווי זינגער. ר' שמעון האט באגלייט זינגער'ן קיין שטאכאלם, אז זינגער איז דארט אהינגעפארן, כדי באלוינט צו ווערן מיטן פריז נאבעל. 1 י דער פעאיקער רעדאקטאר האט זיך אפט געקלאגט אין די 08ער יארן, אז ס'ווערט וואס אמאל שווערער צו געפינען שרייבער און ארויסגעבן א צייטונג. ער האט געליטן פון הארץ-ווייטיק, אז זיין ,פארווערטס' איז געווארן א וועכנטלעכע צייטונג. 1 י וועבער איז געווען א קליינער, אימפאזאנטער מענש מיט א פלאם-פייערדיקן טעמפעראמענט. זיין גאנץ וועזן האט שטענדיק געברענט מיט כח, פייער און ליידנשאפט. 1 די אויבערשטע פאטא האט אונז צוגעשטעלט ליליאן סילווער, די טאכטער פון שמעון וועבער. 1  גרשון יעקבסאן 1 י גרשון יעקבסאן (1934-2005, געב. אין מאסקווע) איז געווען דער גרינדער און הויפט-רעדאקטאר פון "דער אלגעמיינער זשורנאל". ער איז אויסגעוואקסן אין דער אונטערערדישער ליובאוויטשער קהילה אין ראטן-פארבאנד. 1 י ר' גרשון איז געווען א טאלאנטפולער זשורנאליסט און דער נייעס-רעדאקטאר אין "דער טאג-מארגן-זשורנאל". ווען די צייטונג האט אויפגעהערט דערשיינען, האט ער אליין געשאפן אין 1972 אן אייגענע צייטונג "דער אלגעמיינער זשורנאל". זיין צייטונג האט זיך קאנצענטרירט אויף רעליגיעזע ענינים און זיין לייענערשאפט איז בכלל געווען א פרומע. 1 י יעקבסאן איז געווען א פעאיקער זשורנאליסט, שרייבער און אן אויסגעצייכנטער רעדאקטאר. ער האט געשאפן מיט גרויס דערפאלג א יידישע צייטונג אין אן עפאכע, ווען די יידישע פרעסע האט געהאלטן אין אונטערגיין. ער איז געווען אן עקצענטרישער, אינטעליגענטער חסיד, וואס האט געהאט א חוש פאר די נייעס. חבר יעקבסאן איז געווען אן אינטער-עסאנטער מענש, וואס האט דערציילט קאמישע מעשיות און אנעקדאטן וועגן זיין יוגנט אין רוסלאנד און וועגן קליין-שטעטלדיקע טיפן און פארשוינען הן אין די אייראפעאישע קהילות הן אין די אמעריקאנער. ער איז אויך געווען א בקי אין לשון-קודש און עברית. 1  ד"ר רחמיאל פישביין 1 י ד"ר רחמיל פישביין (1954 - , געב. אין ניו-יארק*) איז געווען דער אומאפיציעלער הילפס-רעדאקטאר אין ,דער אלגעמיינער זשורנאל' (1999-2002) און א נייעס-שרייבער אין ,דער פארווערטס' (1996-1998) אונטערן פסעוודאנים "ד"ר בן-פסח. רחמיאל פישביין איז אויך א פען-נאמען. די יידישע זשורנאליסטיק איז שולדיק ד"ר פישביין א סך קרעדיט. ער איז געווען דער ערשטער מיטארבעטער, וואס ,דער פארווערטס' האט אריינגענומען אין 30 יאר! צוזאמען מיטן הויפט-רעדאקטאר מרדכי שטריגלער האט פישביין פארפאסט מער ווי א העלט פון דער צייטונג, שטריגלער מכוח די ארטיקלען און בן-פסח אין שייכות מיט די נייעס-באריכטן. 1 י ד"ר פישביין איז געווען נאענט באפריינדט סיי מיט מרדכי שטריגלער סיי מיט גרשון יעקבסאן אין משך פון דער דעמערונג פון דער יידישער פרעסע. א יאר שפעטער נאכדעם ווי ער איז געווען אפגעטראטן פון אמט אין ,דער פארווערטס', איז ער אנגאזשירט געווארן אין ,דער אלגעמיינער זשורנאל', וואו ער איז געווארן פאני-בראט מיטן הויפט-רעדאקטאר. אין פארלויף פון די דריי יאר, וואס ער האט געארבעט ביי יעקבסאנען אין רעדאקציע, האט ער געשפילט א סך ראלעס! פישביין איז געווען איינצייטיק א הילפס-רעדאקטאר, שרייבער, נייעס-איבערזעצער און קארעקטאר צוליבן דוחק אין רעדאקציע-מיטארבעטער און זשורנאליסטן. 1 י ס'איז כדאי צו באערן דעם חשובן מענש, וואס האט קיינמאל קיין כבוד ניט געזוכט און אויך ניט געוואלט. ,דער מאמענט' באטאנט, אז מיטן אויסנאם פון די אויבן-דערמאנטע צוויי רעדאקטארן האט קיינער ביי די פארגאנגענע 20 יאר ניט געטאן ווי ד"ר פישביין אזוי פיל אין נאמען פון דער יידישער שפראך און קולטור. דא גיט מען אפ גרויס כבוד מיט אפשיי דעם זייער געערטן דאקטאר און באגאבטן שרייבער, וואס האט געהארעוועט ווי א מזיק ,הינטער די קוליסן' און איז קיינמאל ניט געווארן אנערקענט אדער באערט פאר זיינע פארדינסטן און טאלאנט. 1 י איצט איז דער חשובער דאקטאר פארטיפט און פארטאן מיט ביא-מעדיצינישע פארשונגען און טעטיקייטן. ער האט א קליין פראקציס אין דער שטאט ניו-יארק. דער פארשער איז א וועלט-מומחה אין האמעאפאטיע און געראנטאלאגיע. 1 |  מרדכי שטריגלער 1 י מרדכי שטריגלער (1922-1998, געב. אין זאמאשטש, פוילן) איז געווען פון 1988-1998 דער הויפט-רעדטאקטאר פון ,דער פארווערטס', ביז ער איז געשטארבן פון א מוח-פארוואונדונג, ווען ער איז אראפגעפאלן אין דער היים. טראץ דעם, וואס ער איז געווען נאר צען יאר דער הויפט-רעדאקטאר, האט אר פון-דעסט-וועגן געהאט גאר א גרויסן איינפלוס אויף דער צייטונג און געשפילט א וויכטיקע ראלע אין איר עוואלוציע. 1 י דער בעל-עברית איז געווען א פעאיקער רעדאקטאר, וואס האט געקענט יעדעס פינטעלע, נקודה און פרט מכוח עברית, אם-ישראל און תורה. ער איז געווען א ריזן-זשורנאליסט, וואס האט פארפאסט מער ווי א העלפט פון די ארטיקלען אין דער צייטונג מחמת דעם געוואלדיקן דוחק אין שרייבער און זשורנאליסטן. פאר ,דער פארווערטס' האט ר' מרדכי אנגעשריבן יעדע וואך ארטיקלען און באריכטן אונטער א וועלט מיט פסעוודאנימען ווי ,א. שרייבער', ,א. לייענער', ,ש. לייכטער', ,אזוי שרייבן ,זיי'!', אריינגערעכנט אן ארטיקל אונטערן אייגענעם נאמען ,מ. שטריגלער' און דעם לייט-ארטיקל בתוכם. 1 י ר' מרדכי איז אנערקענט געווארן אלס עלוי אין דער קלעצקער ישיבה, וואו ער האט געלערנט. ער איז געווען א תלמיד-חכם מיט א סמיכה. א סך רבנים פלעגן אפט קלינגען צו אים אין רעדאקציע, כדי זיך צו באראטן מיט אים וועגן לומדישע און רבנישע ענינים און כדי ער זאל פסקענען פאר זיי א שאלה. 1 י אונזער ספעציעלער ראטגעבער ד"ר רחמיאל פישביין, אן אמאליקער מיטארבעטער אין ,דער פארווערטס' אונטערן פען-נאמען ,ד"ר בן-פסח', דערציילט אפטמאל וועגן שטריגלער'ן און זייער נאענטער פריינטשאפט, בשעת זיי האבן געארבעט צוזאמען. ר' מרדכי איז געווען ד"ר פישביין א מדריך. ער האלט טייער אין הארצן דעם זכרון פון ר' מרדכי און די אוצרות, וואס דער רעדאקטאר האט אים געשאנקען! 1 י מרדכי שטריגלער, א גדול-בתורה, זכרונו לברכה! 1 די אויבערשטע פאטאגראפיע איז געשאנקן געווארן ,דער מאמענט' פון לאה שטריגלער, די טאכטער פון מרדכי שטריגלער. 1 שלמה בן-ישראל, באקאנטער ראדיא-קאמענטאטאר 1 י שלמה בן-ישראל ע"ה איז געווען א באקאנטער יידישער ראדיא-זשורנאליסט, וואס האט געהאט א וועכנטלעכע נייעס-פראגראם ,די וועכנטלעכע איבערזיכט' אין ,דאבליו. עי. ווי. די'*, די יידישע ראדיא-סטאנציע אין ניו-יארק. יעדן זונטיק אינדערפרי פלעג חבר בן-ישראל איבערגעבן די נייעס אין א 30-מינוטיקער פראגאם. בן-ישראל איז געווען א גלענצנדיקער ראדיאר-קאמענטאטאר און זיין לאנגיאריקע נייעס-איבערזיכט איז געווען גאר א פאפולערע פראגראם אין דער סטאנציע. 1 י ר' שלמה איז געווען א הייסער ציוניסט, וואס האט געקענט זייער גוט ניט בלויז די יידישע, נאר אויך די אראבישע פאליטיק און ווי אזוי זי באאיינפלוסט סיי די פאליטיק אין ישראל סיי די פאליטיק אויף דער יידישער גאס. בן-ישראל איז געווען א פראפעסיאנעלער זשורנאליסט, וואס האט אויך געשריבן פארן טאג-בלאט ,דא באסטאן גלאב'.** חבר בן-ישראל האט גערעדט א פרעכטיקן, עלעגאנטן יידיש. זיין ווערטער-אויסקלייב און אויסשפראך זיינען געווען אויסערגעוויינלעך! 1 1 WEVD* the Boston Globeי** ד"ר גרשון מאמלעק - עסייאיסט און למדן 1 י ד"ר גרשון מאמלעק ז"ל איז געווען א לאנגיאריקער קארעספאנדענט פון ,דער אלגעמיינער זשורנאל'. ר' גרשון איז געווען א מומחה אין הלכה, א בקי אין לשון-קודש און אן עקספערט אין דער יידישער פאלקס-געשיכטע. מאמלעק איז געווען א לאדזשער ייד, וואס האט איבערגעלעבט די שואה. דער חשובער פילאסאף איז געווען א נאענטער פריינט פון גרשון יעקבסאן, דער הויפט-רעדאקטאר פון ,דער אלגעמיינער זשורנאל' און האט פארעפנטלעכט אין זיין צייטונג ארטיקלען און פאלעמיקעס וועגן תנ"ך, הלכה און מדינת-ישראל. די סאטמארער זעצער אין ,דער זשורנאל' פלעגן ווייזן די דרוקער אין דער סאטמארער רעדאקציע ,דער איד' מאמלעקס שריפטן, וואס האבן זיי שטארק באאיינדרוקט און דערשטוינט, אז מ'קאן שרייבן אזוי עלעגאנט אויף יידיש! 1 י אונזער ד"ר פישביין האט גוט געקענט ד"ר מאמלעק און האט אפט געשמועסט מיט אים, אז ער האט געמאכט א באזוך אין רעדאקציע. חבר פישביין האט אים געגעבן דעם מיאוסן צונאמען ד"ר עמלק, וואס האט ארויסגערופן געלעכטער ביי זיינע חסידישע מיטארבעטער אין רעדאקציע. הינטער די אויגן פון ד"ר מאמלעק האט זיך דער הויפט-רעדאקטאר געפאסמאקעוועט מיט דעם צונאמען ,ד"ר עמלק'. 1 ד"ר רחמיאל צוקערמאן, פראפעסאר און שפראך-פארשער 1 י רחמיאל צוקערמאן איז אויסגעוואקסן אין ברוקלין, וואו ער האט זיך אויסגעלערנט יידיש ביי דער באבען אין שטוב, וואו ער האט ווען-ניט-ווען געוואינט. דער בחור האט איינגעזאפט אין זיך איר ווייסרוסישן יידיש, וואס ער האט זיך אויך צוגעאייגנט אלס מוטער-שפראך. 1 י חבר צוקערמאן איז געווען א פראפעסאר אין פראנצויזיש, רוסיש און יידיש אין ,ברוקלין קאלעדזש' אין ניו-יארק. אין משך פון זיין קאריערע ווי א יידישיסט האט ער געארבעט אלס איבערזעצער און דאלמעטשער אין די געריכטן פון דער שטאט ניו-יארק. דארט האט ער געארבעט צאזאמען מיט מיכאל באראן, דער באקאנטער רעציטאטאר און ראדיא-אנזאגער. באראן האט אפט קאמענטירט, אז צוקערמאן רעדט יידיש אזוי ווי מ'האט אמאל גערעדט אין דער אלטער היים. 1 י אלס נייעס-שרייבער האט דער ר' רחמיאל געארבעט פינף יאר אין די 70ער יארן אין דער רעדאקציע ,דער פארווערטס'. צוזאמען מיט ישראל פיגא, מאיר ראק און אברהם שולמאן האט ער געשריבן נייעס-באריכטן אונטער דער אויפזיכט פונעם לאנג-יאריקן נייעס-רעדאקטאר אברהם ווילק. נאכדעם ווי ער איז געווען אפגעטראטן פון אמט, האט ער ווייטער געדרוקט ארטיקלען אין דער צייטונג אויף פילערליי טעמעס. מרדכי שטריגלער, דער געוועזענער הויפט-רעדאקטאר, האט איין מאל באמערקט אונזער מיטארבעטער ד"ר פישביין, אז צוקערמאן מאכט ניט צו פיל גרייזן ווען ער שרייבט אין קעגנזאץ צו די אנדערע פראפעסארן אין דער שפראך, וואס האבן קיינמאל ניט באהערשט דאס לשון און האבן געמאכט א מבול מיט טעותים, אז זיי האבן פארפאסט אן ארטיקל. 1 י דער שפראכן-פארשער איז אויך א מומחה אין מערב-יידיש, באזונדערש אין דעם דיאלעקט פון עלזאס, פראנקרייך. ער האט גענומען אנטייל א שיינע פאר יאר אין צונויפצושטעלן ,דער גרויסער ווערטערבוך פון דער יידישער שפראך', וואס איז, צום צער, קיינמאל ניט פארענדיקט געווארן. 1 י חבר צוקערמאן איז געווען נאענט באפריינדט מיטן שרייבער חיים גראדע. דער פראפעסאר איז אויך געווען א דוץ-פריינט פון שמואל אלפערט ע"ה, וואס האט געשאפן די אינטערנעט-זייט ,א כשרער יידיש'. פריינט אלפערט האט באצייכנט צוקערמאנען ווי א גאון און האט זיך באראטן אפטמאל מיט אים בנוגע גראמאטישע פראגעס.1 י פראפעסאר צוקערמאן, וואוינט איצט אין שטראסבורג, פראנקרייך, וואו ער איז נאך שעפעריש און טעטיק אין צוזאמענהאנג מיט שפראכן-פארשונגען און פארפאסן ארטיקלען וועגן דער יידישער שפראך. 1 |
דער שטעקער אין שטעפסל
ס'איז כדאי צו דערמאנען, אז די פראזע און די קאטעגאריע ,דער שטעקער אין שטעפסל' אין ד"ר זיסקינדס ווינקל האבן מיר פארמולירט א דאנק שמואל אלפערט און זיין אינטערנעט-זייט ,א כשרער יידיש'. פריינט אלפערט האט צוגעשטעלט אויף זיין בלאט אין אינטערנעט פארשידענע ליסטעס פון זעלטענע טערמינען און פארגעסענע טערמינאלאגיעס. חבר אלפערט האט אפגעדרוקט די פראזע ,די פרוי האט אריינגעשטעקט דעם שטעקער אין שטעכעניש'. ביז אונזער קאנטאקט מיט ר' שמואל האט ער ניט געוואוסט ווי אזוי אויסצובעסערן דעם זאץ מיטן ריכטיקן ווארט פאר ,שטעכעניש'. פראפעסאר צוקערמאן, וואס האט געמאכט א גאנצע און לאנגע קאריערע פון פארשרייבן דאס לשון אזוי ווי מ'האט עס אמאל גערעדט אין דער אלטער היים, האט אויך ניט געהאט קיין שום אנונג, אז דאס כשרע ווארט איז ,שטעפסל'. דער מחבר פון ,א כשרער יידיש' האט באטאנט, אז ,דער גאפל אין קאנטאקט' (לויט וויינרייכס ווערטערבוך) איז טאקע ניט קיין יידיש און די גאנצע ריכטיקע פראזע האט ער קיינמאל פריער ניט געקאנט צושטעלן זיינע לייענער מחמת דעם, וואס קיינער האט ניט געוואוסט, ווי מ'זאגט אויף יידיש ,סאקעט'* (ראזעטקע אויף רוסיש).
סוף-כל-סוף זיינען אונזער ד"ר אוצר נאמאסט און אונזער קארעספאנדענט צבי הירש סארקין אנגעקומען מיטן ריכטיקן ווארט ,שטעפסל'. חבר אלפערט איז געווען זייער דאנקבאר און האט זיך פון דעמאלט אן באראטן מיט אונזער בעל-דקדוק וועגן זעלטענע ווערטער און עזאטערישע פראגעס וועגן דער יידישער גראמאטיק. די באקאנטשאפט מיט שמואל אלפערט איז געווען נאר א טעלעפאנישע און, צום באדויערן, בלויז א קורצע, ווייל ר' שמואל, נעבעך, איז פלוצעם געשטארבן.
* * *
ריידנדיק וועגן אונזער געוועזענעם קארעספאנדענט צבי הירש פון ריגע! דער פשוטער ייד איז נאך דער שואה געווארן א ראדיא-טעכניקער אין דער לעטישער הויפטשטאט, וואו האט ער געארבעט אין א ראדיא-סטאנציע צוזאמען מיט יידן, וואס האבן ניט געקענט קיין רוסיש; אלזא, האט ער געמוזט איבערזעצן פאר א סך מיטארבעטער זיינע אויף יידיש די אלע אונטערריכטונגען און טערמינען מכוח דער ראדיא-טעכנאלאגיע.
אזוי ווי ד"ר נאמאסט איז א וואונדערבארער בעל-דקדוק און איז פעאיק צום דערקלערן און אויפקלערן אויף מאמע-לשון די גאנצע יידישע גראמאטיק און די אלע מעדיצינישע טערמינען, איז ר' צבי הירש א מומחה אין די טערמינאלאגיעס מכוח דער וויסנשאפט, מאטעמאטיק און טעכנאלאגיע.
*Socket/Outlet
ס'איז כדאי צו דערמאנען, אז די פראזע און די קאטעגאריע ,דער שטעקער אין שטעפסל' אין ד"ר זיסקינדס ווינקל האבן מיר פארמולירט א דאנק שמואל אלפערט און זיין אינטערנעט-זייט ,א כשרער יידיש'. פריינט אלפערט האט צוגעשטעלט אויף זיין בלאט אין אינטערנעט פארשידענע ליסטעס פון זעלטענע טערמינען און פארגעסענע טערמינאלאגיעס. חבר אלפערט האט אפגעדרוקט די פראזע ,די פרוי האט אריינגעשטעקט דעם שטעקער אין שטעכעניש'. ביז אונזער קאנטאקט מיט ר' שמואל האט ער ניט געוואוסט ווי אזוי אויסצובעסערן דעם זאץ מיטן ריכטיקן ווארט פאר ,שטעכעניש'. פראפעסאר צוקערמאן, וואס האט געמאכט א גאנצע און לאנגע קאריערע פון פארשרייבן דאס לשון אזוי ווי מ'האט עס אמאל גערעדט אין דער אלטער היים, האט אויך ניט געהאט קיין שום אנונג, אז דאס כשרע ווארט איז ,שטעפסל'. דער מחבר פון ,א כשרער יידיש' האט באטאנט, אז ,דער גאפל אין קאנטאקט' (לויט וויינרייכס ווערטערבוך) איז טאקע ניט קיין יידיש און די גאנצע ריכטיקע פראזע האט ער קיינמאל פריער ניט געקאנט צושטעלן זיינע לייענער מחמת דעם, וואס קיינער האט ניט געוואוסט, ווי מ'זאגט אויף יידיש ,סאקעט'* (ראזעטקע אויף רוסיש).
סוף-כל-סוף זיינען אונזער ד"ר אוצר נאמאסט און אונזער קארעספאנדענט צבי הירש סארקין אנגעקומען מיטן ריכטיקן ווארט ,שטעפסל'. חבר אלפערט איז געווען זייער דאנקבאר און האט זיך פון דעמאלט אן באראטן מיט אונזער בעל-דקדוק וועגן זעלטענע ווערטער און עזאטערישע פראגעס וועגן דער יידישער גראמאטיק. די באקאנטשאפט מיט שמואל אלפערט איז געווען נאר א טעלעפאנישע און, צום באדויערן, בלויז א קורצע, ווייל ר' שמואל, נעבעך, איז פלוצעם געשטארבן.
* * *
ריידנדיק וועגן אונזער געוועזענעם קארעספאנדענט צבי הירש פון ריגע! דער פשוטער ייד איז נאך דער שואה געווארן א ראדיא-טעכניקער אין דער לעטישער הויפטשטאט, וואו האט ער געארבעט אין א ראדיא-סטאנציע צוזאמען מיט יידן, וואס האבן ניט געקענט קיין רוסיש; אלזא, האט ער געמוזט איבערזעצן פאר א סך מיטארבעטער זיינע אויף יידיש די אלע אונטערריכטונגען און טערמינען מכוח דער ראדיא-טעכנאלאגיע.
אזוי ווי ד"ר נאמאסט איז א וואונדערבארער בעל-דקדוק און איז פעאיק צום דערקלערן און אויפקלערן אויף מאמע-לשון די גאנצע יידישע גראמאטיק און די אלע מעדיצינישע טערמינען, איז ר' צבי הירש א מומחה אין די טערמינאלאגיעס מכוח דער וויסנשאפט, מאטעמאטיק און טעכנאלאגיע.
*Socket/Outlet
פון שטעטל ביז שטאט
פראפעסאר בנימין עקלשטיין, רעדאקציע-סעקרעטאר
פראפעסאר בנימין עקלשטיין, רעדאקציע-סעקרעטאר
ברידער, פאראייניקט זיך!
איר האט צו פארלירן בלויז נאר די קייטן!
ברידער און שוועסטר פון ארבעט און נויט; אלע וואס זיינען צעזייט און צעשפרייט!
צוזאמען, צוזאמען, די פאן, זי איז גרייט; זי פלאטערט פון צארן, פון בלוט איז זי רויט!
א שבועה! א שבועה!
הערט זיך צו צו די שבועה אויף ,יו-טוב'
https://www.youtube.com/watch?v=KZg-5RBFjbA
איר האט צו פארלירן בלויז נאר די קייטן!
ברידער און שוועסטר פון ארבעט און נויט; אלע וואס זיינען צעזייט און צעשפרייט!
צוזאמען, צוזאמען, די פאן, זי איז גרייט; זי פלאטערט פון צארן, פון בלוט איז זי רויט!
א שבועה! א שבועה!
הערט זיך צו צו די שבועה אויף ,יו-טוב'
https://www.youtube.com/watch?v=KZg-5RBFjbA
די געשיכטע פון יידישן בונד
חיים קאמעלמאכער, קארעספאנדענט, ניו-יארק
חיים קאמעלמאכער, קארעספאנדענט, ניו-יארק
אין אקטאבער 1897 האבן די פארשטייער פון די יידישע סאציאלע קרייזן, זיך פארזאמלט אין ווילנע און געשאפן א בונד מיט יידישע ארבעטער פון ליטע, פוילן און רוסלאנד. זיי האבן געוואלט פארשפרייטן דעם סאציאליזם צווישן די ארבעטער אין תחום-המושב. דער בונד האט דעגרייכט א שטארקן איינפלוס אין דער צייט פון דער רעוואלוציע פון 1905. מיט צענדליקער טויזנטער מיטגלידער איז דער בונד געווען דער ערשטער, וואס האט אנגעפירט מיט פאליטישע שטרייקן און מאסן-דעמאנסטראציעס און איז אויך געווען די זעלבסטבאשיצונגס-ארגאניזאציע אין דער פאגראמען-עפאכע.
די פירער פונעם בונד זיינען געווען צווישן די גרינדער פון דער סאציאליסטיש-דעמאקראטישער פארטיי אין רוסלאנד, וואס איז געשאפן געווארן אין 1898. דער בונד האט פארלאזט די פארטיי שפעטער מיט פינף יאר ווען זיין פאדערונג, אז ער זאל זיך ארגאניזירן ווי א נאציאנאל-יידישע גרופע איז אפגעווארפן געווארן. אין 1906 האט די סאציאליסטיש-דעמאקראטישע פארטיי אין רוסלאנד אבער אנערקענט דעם בונד ווי אן אומאפהענגיקע ארבעטער-פארטיי.
די פראגראם פונעם בונד האט געפאדערט גלייכבארעכטיקונג פאר די יידן אין רוסלאנד און אין 1906 איז דאס געווארן זיין גרונט-עיקר. די ארגאניזאציע האט אויך געפאדערט צו האבן אן אייגענע קולטורעלע און נאציאנאלע זעלבסטשטענדיקייט מיט יידיש ווי די אפיציעלע שפראך. דער בונד האט ניט געגלויבט אין קיין טעריטאריעלער לייזונג פון די פראבלעמען און לעבנס-פראגן ביים מזרח-אייראפעאישן יידנטום; אלזא, איז ער געווען קעגן דעם ציוניזם און מאסן-אימיגראציע. די בונדיסטן האבן אויך ניט געגלויבט, אז די יידן פון דער גאנצער וועלט זאלן און דארפן זיין פאראייניקט אויף איין פלאץ.
דער בונד האט שטארק באקעמפט דעם געוואלדיקן אַנטיסעמיטיזם אין מזרח-אייראפע. די פארטיי האט געשפילט א גרויסע ראלע אין ארגאניזירן און שאפן א יידישע געזעלשאפט מיט נאציאנאלע און וועלטלעכע שטרעבונגען.
* * *
די פירער פונעם בונד זיינען געווען צווישן די גרינדער פון דער סאציאליסטיש-דעמאקראטישער פארטיי אין רוסלאנד, וואס איז געשאפן געווארן אין 1898. דער בונד האט פארלאזט די פארטיי שפעטער מיט פינף יאר ווען זיין פאדערונג, אז ער זאל זיך ארגאניזירן ווי א נאציאנאל-יידישע גרופע איז אפגעווארפן געווארן. אין 1906 האט די סאציאליסטיש-דעמאקראטישע פארטיי אין רוסלאנד אבער אנערקענט דעם בונד ווי אן אומאפהענגיקע ארבעטער-פארטיי.
די פראגראם פונעם בונד האט געפאדערט גלייכבארעכטיקונג פאר די יידן אין רוסלאנד און אין 1906 איז דאס געווארן זיין גרונט-עיקר. די ארגאניזאציע האט אויך געפאדערט צו האבן אן אייגענע קולטורעלע און נאציאנאלע זעלבסטשטענדיקייט מיט יידיש ווי די אפיציעלע שפראך. דער בונד האט ניט געגלויבט אין קיין טעריטאריעלער לייזונג פון די פראבלעמען און לעבנס-פראגן ביים מזרח-אייראפעאישן יידנטום; אלזא, איז ער געווען קעגן דעם ציוניזם און מאסן-אימיגראציע. די בונדיסטן האבן אויך ניט געגלויבט, אז די יידן פון דער גאנצער וועלט זאלן און דארפן זיין פאראייניקט אויף איין פלאץ.
דער בונד האט שטארק באקעמפט דעם געוואלדיקן אַנטיסעמיטיזם אין מזרח-אייראפע. די פארטיי האט געשפילט א גרויסע ראלע אין ארגאניזירן און שאפן א יידישע געזעלשאפט מיט נאציאנאלע און וועלטלעכע שטרעבונגען.
* * *
סיי אין שטעטל סיי אין שטאט, הן אין דער אלטער היים הן אין דער נייער וועלט, זיינען די יידישע פאלקס-מאסן שטענדיק געווען פארטאן און פארקאכט אין דער פאליטיק! אויבן זעט מען א פלאקאט פון ,די סאציאל-דעמאקראטישע פארטיי' אין רומעניען. אויף לינקס שטייט א פלאקאט פונעם ,בונד' אין פוילן און אונטן אויף רעכטס א פלאקאט פון ,די יידישע פאלקס-פארטיי'.
די שטעטלעך און שטעט אין מזרח-אייראפע האבן געקאכט און געברענט מיטן סאציאליזם, וואס האט פארטראטן די יידישע פאלקס-מאסן און צוגעזאגט צו שאפן א בעסערע וועלט מיט גלייכבארעכטיקונג פארן יידישן פאלק. פוילן, רומעניע און די באלטישע לענדער האבן געהאט די מערסטע און גרעסטע יידישע פארטייען. ס'איז טשיקאווע, אז אפילו אין עסטלאנד (,עסטי' ביי די ארטיקע יידן) מיט איר קליינער יידישער באפעלקערונג איז געווען זייער טעטיק א צאל פאלקס-פארטייען, אריינגערעכנט ,דער בונד', באזונדערש אין רעוול און דארפאט*.
*רעוול איז דער יידישער נאמען פאר טאלין און דארפאט פאר טארטו
די שטעטלעך און שטעט אין מזרח-אייראפע האבן געקאכט און געברענט מיטן סאציאליזם, וואס האט פארטראטן די יידישע פאלקס-מאסן און צוגעזאגט צו שאפן א בעסערע וועלט מיט גלייכבארעכטיקונג פארן יידישן פאלק. פוילן, רומעניע און די באלטישע לענדער האבן געהאט די מערסטע און גרעסטע יידישע פארטייען. ס'איז טשיקאווע, אז אפילו אין עסטלאנד (,עסטי' ביי די ארטיקע יידן) מיט איר קליינער יידישער באפעלקערונג איז געווען זייער טעטיק א צאל פאלקס-פארטייען, אריינגערעכנט ,דער בונד', באזונדערש אין רעוול און דארפאט*.
*רעוול איז דער יידישער נאמען פאר טאלין און דארפאט פאר טארטו
 |  |
מוישקע, כ'האב דאס געפיל, אז
מיר געפינען זיך שוין מער ניט
אין שטעטל
בערעקאש לעווינסאן, קארעספאנדענט, מיאמי
אכטונג, יונגע בערלינער און אלטע לאנדסלייט, וואס רעדן יידיש אין די מעטראפאליעס! ס'איז אמת, אז מיר געפינען זיך שוין מער ניט אין שטעטל; דאס איז אבער גארניט קיין סיבה און אויך גארניט קיין אויסרייד פארוואס מיר קאנען ניט אריינברענגען אין דער מאדערנער געזעלשאפט דעם אלטמאדישן, שטעטלדיקן חן! לאמיר באשטרייטן דעם היינטיקן חן מיט א פיקאנטן כריין פון דער אלטער היים, כדי געשמאק צו מאכן די בלאסע קעגנווארט!
* * *
אזוי ווי דאס מיידל דאראטייע איז צוזאמען מיט איר הינטעלע אוועקגעפירט געווארן אין א הויז דורך א געוואלדיקן ווירבל-ווינט און זיך ענדלעך געפונען אויף דער אנדערער זייט רעגן-בויגן אין א ווייטער און מאדנער מדינה, האט אונז דער ווינט אויך אריינגעבראכט אין א נייער וועלט, וואו אלץ איז געווען פרעמד און ניי. משה, מיר געפינען זיך שוין מער ניט אין שטעטל, נאר אין דער גאלדענער מדינה, וואו די גאסן זיינען אויסברוקירט מיט גאלדענע ברוק-שטיינער. דער ווירבל-שטורעם איז אויך א מעטאפאר: דער טארנאדא איז געווען דער חורבן; דער גרויסער שטורעם האט אונז אלעמען אריינגעשלעפט אין א נייער היים, וואו מיר זיינען געבענטשט געווארן מיט גאלדענע געלעגנהייטן.
* * *
אזוי ווי דאס מיידל דאראטייע איז צוזאמען מיט איר הינטעלע אוועקגעפירט געווארן אין א הויז דורך א געוואלדיקן ווירבל-ווינט און זיך ענדלעך געפונען אויף דער אנדערער זייט רעגן-בויגן אין א ווייטער און מאדנער מדינה, האט אונז דער ווינט אויך אריינגעבראכט אין א נייער וועלט, וואו אלץ איז געווען פרעמד און ניי. משה, מיר געפינען זיך שוין מער ניט אין שטעטל, נאר אין דער גאלדענער מדינה, וואו די גאסן זיינען אויסברוקירט מיט גאלדענע ברוק-שטיינער. דער ווירבל-שטורעם איז אויך א מעטאפאר: דער טארנאדא איז געווען דער חורבן; דער גרויסער שטורעם האט אונז אלעמען אריינגעשלעפט אין א נייער היים, וואו מיר זיינען געבענטשט געווארן מיט גאלדענע געלעגנהייטן.
אלטפרענקישע פארגעניגנס
לאמיר כאפן אן אלטמאדישן שפאציר
היינטיקע בערלינער, וואס זיינען פארקאכט אינעם לאנדאנער אמאל
היינטיקע בערלינער, וואס זיינען פארקאכט אינעם לאנדאנער אמאל
 |  לאמיר גיין שפאצירן אויף אן אלטפרענקישן אופן.1 |
כ'חלש צו ריידן!
וואס פאר א מעשה כ'וואלט דערציילט,
אויב מיר זאלן כאפן צוזאמען א שפאציר
אויף אן אלטמאדישן שטייגער.
* * *
וואס פאר א מעשה כ'וואלט דערציילט,
אויב מיר זאלן כאפן צוזאמען א שפאציר
אויף אן אלטמאדישן שטייגער.
* * *
געשמאקע עצות
פאר א פארערגערטן עולם, וואס איז אויסער זיך
פאר א פארערגערטן עולם, וואס איז אויסער זיך
 |  |
בלייבט אן א באבען
דערלויבט ניט, אז די פאסקודניאקעס זאלן מאכן פון אייך קיין קרעפל-פלייש!
דערלויבט ניט, אז די פאסקודניאקעס זאלן מאכן פון אייך קיין קרעפל-פלייש!
פילאסאפיע
קיין שום אבסטראקטערס
איז ניט דא
ווי די ווירקלעכקייט אליין
ס'קאן ניט זיין קיין אבסטראקטערס און אומווירקלעכערס
פון דעם, וואס מיר זעען טעטזעכלעך.
דזשארדזשיא מאראנדי, מאלער
קיין שום אבסטראקטערס
איז ניט דא
ווי די ווירקלעכקייט אליין
ס'קאן ניט זיין קיין אבסטראקטערס און אומווירקלעכערס
פון דעם, וואס מיר זעען טעטזעכלעך.
דזשארדזשיא מאראנדי, מאלער
אייער היים אין מיאמי
1775 קאלינס אווענו, מיאמי-ביטש, פלארידע 33139 * 305.534.6300 * raleighhotel.com
די שענסטע טיש-טיכער און קליידער פאר פרויען
Mister Tablecloth
Mister Tablecloth
 |  |
אייער חבר אין סאנקט-טאמאס www.mrtablecloth-vi.com
D5180 Dronningens Gade, Ste. 1, St. Thomas, USVI 00802
מיר שיקן פעקלעך אין אלע טיילן וועלט!
* * *
די שענסטע וואקאציע-הייזקעס אין סאנקט-טאמאס!
D5180 Dronningens Gade, Ste. 1, St. Thomas, USVI 00802
מיר שיקן פעקלעך אין אלע טיילן וועלט!
* * *
די שענסטע וואקאציע-הייזקעס אין סאנקט-טאמאס!
 |  |
Lady Dove & Sweet Cottage
אייער היים ווען איר זייט אויף וואקאציע
שטעלט זיך אין דער פארבינדונג מיט סעלווין אויף
www.rebelcharter.com * 340.998.8272 * ladydovevi@gmail.com
* * *
עסט ווי א כינעזישער פרינץ
,מיסטער טשאו'
אייער היים ווען איר זייט אויף וואקאציע
שטעלט זיך אין דער פארבינדונג מיט סעלווין אויף
www.rebelcharter.com * 340.998.8272 * ladydovevi@gmail.com
* * *
עסט ווי א כינעזישער פרינץ
,מיסטער טשאו'
www.mrchow.com
ניו-יארק * מיאמי * בעווערלי-הילס * מאליבו * לאנדאן
* * *
די בעסטע וועשעריי אין גאנץ ניו-יארק!
ניו-יארק * מיאמי * בעווערלי-הילס * מאליבו * לאנדאן
* * *
די בעסטע וועשעריי אין גאנץ ניו-יארק!
דער פעאיקסטער מענש צו דער ארבעט און גאר א פיינער ייד!
242 מזרח 77סטע גאס * ניו-יארק, נ"י 10075 * 212.671.1946
toddlaynecleaners.com
242 מזרח 77סטע גאס * ניו-יארק, נ"י 10075 * 212.671.1946
toddlaynecleaners.com
