| געלט-זאמלונגס-קאמפאניע 1 י אונזער צייטונג עקזיסטיקט א דאנק אייערע ביישטייערונגען! מיר בעטן די לייענער שענקען א פאר קאפקעס צום פאראייביקן עפעס גאר ספעציעלס. מיר האבן א בעל-טובה, וואס וועט שענקען איין דאלאר פאר יעדן דאלאר, וואס מיר וועלן זאמלען. 1 1 http://www.gofundme.com/848azg This is the only publication in the world written by Holocaust survivors and native speakers from Eastern Europe. We appeal to everyone to give a little to preserve something very special! | י דער מאמענט איז אן אלוועלטלעכע, אומפארטייאישע צייטונג, פאר דעמאקראטישע פרינציפן פאר אלע פעלקער אין אלע לענדער. 1 * * * י דער מאמענט איז די איינציקע צייטשריפט, וואס ווערט פארפאסט אויף א ריינעם יידיש פון היימישע יידיש-ריידנדיקע פון מזרח-אייראפע. 1 * * * ווי טיף מ'זאל ניט גראבן אין דער מאמענט,1 1!קאן מען שטענדיק גיין נאך ווייטער * * * דא שרייבט מען א גאנצן מעת-לעת אין גאנצן אויף א גאנץ-יידישלעכן יידיש!1 |
אין יעדן אינהאלטסרייכן נומער שענקן מיר
דעם קאסמאפאליטישן עולם אן עכט-שטעטלדיקן יידיש.
יעדער נומער ווערט וואס אמאל שענער און גרעסער!
דעם קאסמאפאליטישן עולם אן עכט-שטעטלדיקן יידיש.
יעדער נומער ווערט וואס אמאל שענער און גרעסער!
אן אייביקער זומער
ס'איז די וואונדערשענסטע וואקאציע; הלואי זאלסט דו זיין דא צוזאמען מיט אונז!
ס'איז די וואונדערשענסטע וואקאציע; הלואי זאלסט דו זיין דא צוזאמען מיט אונז!
בשעתן לאנגן און שיינעם זומער און אין משך פון אונזער זומער-איבעררייס, האט הנאה פון די אלע באריכטן און ארטיקלען אין די לאנגע צוויי מגילות, פון וועלכע ,דער מאמענט' איז צוזאמענגעשטעלט. אונזער יוני-נומער איז איבערפול מיט אינהאלטסרייכע ארטיקלען אויף די אינטערעסאנטסטע און וויכטיקסטע טעמעס פון די חשובסטע זשורנאליסטן.
| אינהאלט ערשטע מגילה אלגעמיינע באמערקונגען ר' יעקב שרייבט - לייט-ארטיקל פונעם שרייבטיש פון ד"ר נאמאסט פונעם מיקראפאן - דער באראן שרייבט א כעסן מיט א הילכער חשוב, וויכטיק און וואזשנע - תכלית מיט שכל בושות, חרפות און חוצפות שקרים, גוזמות און צביעות בהלות מיט יללות-וועלט-שמערץ און שאדן-פרייד היסטאריע מיט היסטעריע פון דער לעכערלעכקייט ביז דער גן-עדנדיקייט פון שטעטל ביז שטאט די טרוימען-דימענסיע - אנטיקענע נסים ליטעראטור - א שטאטישע פילאסאפיע דער אמת מיט אן אלף - רעקלאמעס צווייטע מגילה אן אלטמאדיש ווינקל - יונג, יידיש און יידישלעך יידישער גראפיטי - הומאר - גבירישע עצות אין דער וועלט פון טשייניק-האקעריי ניט געפידלט און ניט געדאגהט ד"ר פישביינס אידענטיטעט-ד"ר זיסדינדס ווינקל דער בעל-דקדוק - די וועלט אין איבערזעצונג ראטא-גראוויאר - דאס שיינע אמאל טשיקאווע, אינטערעסאנט און כדאי דאס אמאליקע מענשן-לעבן אויף מארס דאס טייערסטע הויז אין אמעריקע בריוו אין רעדאקציע - דעם זיידנס עצה פון אונזערע ארכיוון - קונסט-גאלעריע רעקלאמעס און אנאנסן | אלגעמיינע באמערקונגען  דער לאנגער, הייסער זומער י דא פארמאגט דער לאנגער און הייסער זומער א גוטע באדייטונג. דער לאנגער, הייסער זומער מיינט פאר אונז א גן-עדנדיקן זומער, וואס ענדיקט זיך קיין מאל ניט. יעדן זומער ווינשן מיר, אז דער וואקאציע-סעזאן זאל קיין מאל ניט קומען צו קיין סוף! דערצו, ווינשן מיר, אז איר זאלט זיין דא צוזאמען מיט אונז און הנאה האבן פונעם בעסטן אורלויב, וואס איז ווען געווען! 1 י וואו איז אהינגעקומען דער צויבער, וואס האט אמאל געגלאנצט ביים באגינען, געזונגען א לידל און מיך געגנבעט דאס הארץ? וואו איז זי אהינגעקומען?* דאס זיינען די אריינפיר-ווערטער פונעם ליד ,הלואי זאלסט דו זיין דא'** פון דער מוזיקאלישער פארשטעלונג מיטן זעלבן נאמען |
וועגן א יידישער זומער-קאלאניע אין די קאטסקילן***. כאטש אפילו די וועלט בלישטשעט שוין מער ניט מיט קיין ראמאנטישקייט, ברענגען מיר צוריק פון קבר די וואונדערשיינקייט, וואס פלעג פינקלען וועןיעדער טאג האט זיך אנגעהויבן, באזונשערש בשעת די זומער-חדשים! מיט גלוסט און לוסט באלעבן מיר ווידער דעם כשוף, וואס האט אמאל געשימערט און געגלימערט, אז די וועלט איז טאקע געווען די וועלט און זומער איז באמת געווען זומער! דא ברענגט מען צוריק דעם ,סעקסי'***. מיר זיינען זיך שוין משמח מיטן ווארעמען וועטער אין דער מעטראפאליע, וואו ס'בושעוועט א זומערדיקע גן-עדנדיקייט. די אלע רעדאקציע-מיטארבעטער אונזערע גרייטן זיך צו פארן אויף וואקאציע און האבן בדעה זיך צו אטכאיען און פאסמאקעווען מיטן שענסטן און לענגסטן אורלויב, וואס איז ווען געווען!
ס'איז שוין צוריקגעקומען דער צויבער, וואס גלאנצט ווידער ביים באגינען, וואס זינגט אונז א לידל און וואס גנבעט אונז דאס הארץ! די שטערן שיינען ווידער אמאל מיט א וואונדערשיינער העלקייט און די נאכט פארמאגט דעם אלטן כשוף! הלואי זאלט איר זיין דא צוזאמען מיט אונז!
Wish You Were Here 1
www.youtube.com/watch?v=gZg_Ilc1QP8 1
*Where is the wonder as each day would start that sang with the dawn and ran-away with my heart? Where has it gone?1
Wish You Were Here**e
e***די קאטסקילן = the Catskill Mountains
1****Bringing-back Sexy
ס'איז שוין צוריקגעקומען דער צויבער, וואס גלאנצט ווידער ביים באגינען, וואס זינגט אונז א לידל און וואס גנבעט אונז דאס הארץ! די שטערן שיינען ווידער אמאל מיט א וואונדערשיינער העלקייט און די נאכט פארמאגט דעם אלטן כשוף! הלואי זאלט איר זיין דא צוזאמען מיט אונז!
Wish You Were Here 1
www.youtube.com/watch?v=gZg_Ilc1QP8 1
*Where is the wonder as each day would start that sang with the dawn and ran-away with my heart? Where has it gone?1
Wish You Were Here**e
e***די קאטסקילן = the Catskill Mountains
1****Bringing-back Sexy
אלטמאדיש, אלטפרענקיש און אנטיקן
כדי צו זיין א געלערנטער, מוז מען האבן סיי א ליבשאפט צו דער הויך-קולטור און שיינקייט סיי א בענקשאפט נאכן אמאל, נאך א וועלט, וואס איז אמאל געווען; מיט אט-אזא טעזע איז יעדער חשובער אקאדעמיקער מסכים.
די לערן-אנשטאלטן פליסן-איבער מיט לערער, פארשער, און מומחים, וואס זיינען פארקאכט אין א פארגאנגענער עפאכע און פארכאפט פון א געוויס געביט. א קענער אין לאטיין איז פארליבט אין רוים. אן עקספערט אין אלט-גריכיש איז באזעסן מיט אטען. א פאטריאט פאר די אלטערטימלעכקייטן ווערט מיטגעריסן און פארטראגן פון אן אמאליקער וועלט, וואס ער האלט פאר נאך בעסער און נאך שענער פון דער היינטיקער! דאס זיינען ניט קיין שרייענדיקע נייעס ווי אויך ניט קיין שאקירנדיקע אנטפלעקונג, דערפאר ווייל עם-ישראל איז פארליבט אינעם עולם פון די אבות-אבותינו און באגייסטערט פון די נביאים און צדיקים פון אמאל. אונזערע תלמידי-חכמים זיינען פארקאכט אין די גדולי-בישראל און גדולי-בתורה, וואס האבן געלעבט אין דער אנטיקענער וועלט; דעריבער דארפן מיר אייך גארניט באלערן אדער אויפקלערן, וואס עס מיינט צו באלעקן אן אמאליקע תקופה און הויך-קולטור. אלע יידן זיינען אסירי-ציון און פארערער פון דער אנטיקענער וועלט ווען די העלדן פון ישראל האבן געלעבט און ווען דער תנ"ך איז פארפאסט געווארן; אלזא, איז אונז גרינג צו פארשטיין ווי א יונגער מענש אדער א געלערנטער קאן בענקען נאך א פריערדיקער תקופה.
מיר ווייסן קלאר און גוט ווי א לייט פילט זיך ווען ער דערפילט, אז ער איז געבוירן געווארן צו שפעט אדער אין א גענעראציע, וואס פאסט זיך ניט צו אים און אין וועלכער ער פילט זיך ניט באקוועם. אזא געפיל איז געזונט, כל-זמן דאס ווערט ניט קיין אידיי-פיקס. אזא שמאכטן נאך א שענערער תקופה האט געבוירן און באגייסטערט גאר א סך ארטיסטן, מחברים און אקאדעמיקער. לאמיר אלע טרינקען לכבוד די וואונדערשיינע תקופות, וואס האבן אמאל אויפגעבליט און דערמוטיקט פיל שפעטערדיקע דורות צו חלומען און שאפן א בעסערע תקופה און וועלט! מיט אזוינע טרוימער איז גוט קוגל צו עסן; זיי צו לאנגע יארן!
כדי צו זיין א געלערנטער, מוז מען האבן סיי א ליבשאפט צו דער הויך-קולטור און שיינקייט סיי א בענקשאפט נאכן אמאל, נאך א וועלט, וואס איז אמאל געווען; מיט אט-אזא טעזע איז יעדער חשובער אקאדעמיקער מסכים.
די לערן-אנשטאלטן פליסן-איבער מיט לערער, פארשער, און מומחים, וואס זיינען פארקאכט אין א פארגאנגענער עפאכע און פארכאפט פון א געוויס געביט. א קענער אין לאטיין איז פארליבט אין רוים. אן עקספערט אין אלט-גריכיש איז באזעסן מיט אטען. א פאטריאט פאר די אלטערטימלעכקייטן ווערט מיטגעריסן און פארטראגן פון אן אמאליקער וועלט, וואס ער האלט פאר נאך בעסער און נאך שענער פון דער היינטיקער! דאס זיינען ניט קיין שרייענדיקע נייעס ווי אויך ניט קיין שאקירנדיקע אנטפלעקונג, דערפאר ווייל עם-ישראל איז פארליבט אינעם עולם פון די אבות-אבותינו און באגייסטערט פון די נביאים און צדיקים פון אמאל. אונזערע תלמידי-חכמים זיינען פארקאכט אין די גדולי-בישראל און גדולי-בתורה, וואס האבן געלעבט אין דער אנטיקענער וועלט; דעריבער דארפן מיר אייך גארניט באלערן אדער אויפקלערן, וואס עס מיינט צו באלעקן אן אמאליקע תקופה און הויך-קולטור. אלע יידן זיינען אסירי-ציון און פארערער פון דער אנטיקענער וועלט ווען די העלדן פון ישראל האבן געלעבט און ווען דער תנ"ך איז פארפאסט געווארן; אלזא, איז אונז גרינג צו פארשטיין ווי א יונגער מענש אדער א געלערנטער קאן בענקען נאך א פריערדיקער תקופה.
מיר ווייסן קלאר און גוט ווי א לייט פילט זיך ווען ער דערפילט, אז ער איז געבוירן געווארן צו שפעט אדער אין א גענעראציע, וואס פאסט זיך ניט צו אים און אין וועלכער ער פילט זיך ניט באקוועם. אזא געפיל איז געזונט, כל-זמן דאס ווערט ניט קיין אידיי-פיקס. אזא שמאכטן נאך א שענערער תקופה האט געבוירן און באגייסטערט גאר א סך ארטיסטן, מחברים און אקאדעמיקער. לאמיר אלע טרינקען לכבוד די וואונדערשיינע תקופות, וואס האבן אמאל אויפגעבליט און דערמוטיקט פיל שפעטערדיקע דורות צו חלומען און שאפן א בעסערע תקופה און וועלט! מיט אזוינע טרוימער איז גוט קוגל צו עסן; זיי צו לאנגע יארן!
ניימאדיש, היינטצייטיק און מאדערן
די אויבערשטע טרוימער זיינען געבוירן געווארן אין א ניט-פאסיקן דור און דער פארשוין אויפן בילד אויף לינקס איז געבוירן געווארן אין דער פאסיקסטער עפאכע! די בראווע, נייע וועלט איז שוין דא און פרעזידענט טראמפ פאסט זיך פולקום צו אזא עולם! דער טרובאטש טרובעט מיט דער טרודנער טרובע, וואס מיינט, אז ער נוצט-אויס דעם ,טוויטער', כדי צו פארעפנטלעכן זיינע מיינונגען, אנשטאט זיך צו ווענדן און פארלאזן אויף דער ,אנטיקענער' פרעסע.
דער פרעזידענט איז ביי דער מיינונג, אז די אלגעמיינע פרעסע באהאנדלט אים ניט מיט קיין שום גלייכבארעכטיקונג און ארנטלעכקייט; אלזא, טרובעט טראמפ מיטן ,טוויטער' אלס טרובע צום איבערטראמפן די פרעסע. דער טרובאטש איז טאקע באמת א היינטוועלטיקער פארשוין, וואס איז קלוג ווי די וועלט, פארשטייט דעם היינטיקן עולם און איז זיך מחיה מיט אים. פרעזידענט טראמפ איז טאקע מיט ממתקים געבוירן געווארן אינעם ריכטיקן דור און די וועלט געהערט צו אים, מחמת ער פארשטייט זי!
די אוואנגארדע
א ווארעמער גרוס פון צוויי פארערער אייערע אין גן-עדן (פלאדיע).
,דער מאמענט' איז טאקע באמת און טאקע מיט ממתקים אן אוואנגארדיסטישע צייטשריפט! ס'איז א מחיה צו לעזן יעדן נייעם נומער, וואס איז אנגעפאקט מיט די אינטערעסאנטסטע באריכטן און ארטיקלען. דאס לשון אין אייער זשורנאל איז ערשט-קלאסיק און דער אינהאלט איז רייך, געשמאק און מאדערן. אלס זקן פון דער אלטער היים בארייכער איך מיין שפראך דורך לייענען ,דער מאמענט'. מ'קאן יא דרעסירן אן אלטן הונט, כדי ער זאל מאכן נייע קונצן!
איך און מיין ווייב אטכאיען און פאסמאקעווען זיך אלע טאג מיט אייער וואונדערבארער פובליקאציע. מיר ווערן נשתומם, אז היינט-צו-טאג עקזיסטירט אזא צייטונג אויף יידיש!
בעסטן דאנק, יאסל און מינע גאלדשטיין, מיאמי
צייט-גייסט און וועלט-אנשויאונג
אין קעשענע האט דאנאלד טראמפ א טראמף! קיינער קאן נאך ניט צוריקהאלטן דעם געוואלדיקן פארשוין! דער ווילדער לאקאמאטיוו פארט ווי א מזיק אויף די רעלסן און מאכט-צורעכט יעדן יאלד, וואס פרובירט אים אפשטעלן!
קיין שום טאקטיק איז קיין מאל ניט ווירקזאם קעגן פרעזידענט טראמפ, וואס איז טאקע לארד בומעראנג! יעדע זאך, מיט וועלכער מ'באווארפט אים קומט ווי א בומעראנג צוריק, קלאפנדיק אין קאפ און צורעכט מאכנדיק דעם שליידערער!
* * *
די פירערשאפט אין ביידע פארטייען בלייבט דערווייל ווי געפלעפט און קאן נאך ניט אויסרעכענען, פארוואס טראמפ איז אזוי פאפולער. די גרויסע שישקעס אין וואשינגטאן אנטזאגן זיך צו כאפן דעם עיקר. טראמפס פאפולאריטעט איז א צוריקווייזונג פון דער נארמאלער פאליטיק מצד די רעפובליקאנער און דעמאקראטן. ,גייט צום שווארץ-יאר!' איז וואס טראמפס שטייגנדיקע פאפולאריטעט זאגט דער נאטשאלסטווע!
שטורעם און דראנג
אוי, די דייטשן האבן אויסגעטראכט א קליין וועלטל מיט די פאסיקסטע טערמינען צום באשרייבן די פינצטערע לעבנס-אספעקטן ווי, למשל, שטורעם און דראנג, וועלט-שמערץ, שאדן-פרייד אא"וו. דער דייטשער פילאזאף געארג העגל (1770-1831) האט דערקלערט: ,די געשיכטע לערנט אונז, אז די מענשהייט לערנט זיך גארניט אפ פון דער היסטאריע'. נאר די דייטשן זיינען פעאיק צו באטראכטן און באהאנדלען דאס לעבן פון אזא פינצטערן שטאנד-פונקט! נאך פינצטערער און נאך ביטערער איז, אז העגל איז געווען גערעכט!
די אויבערשטע טרוימער זיינען געבוירן געווארן אין א ניט-פאסיקן דור און דער פארשוין אויפן בילד אויף לינקס איז געבוירן געווארן אין דער פאסיקסטער עפאכע! די בראווע, נייע וועלט איז שוין דא און פרעזידענט טראמפ פאסט זיך פולקום צו אזא עולם! דער טרובאטש טרובעט מיט דער טרודנער טרובע, וואס מיינט, אז ער נוצט-אויס דעם ,טוויטער', כדי צו פארעפנטלעכן זיינע מיינונגען, אנשטאט זיך צו ווענדן און פארלאזן אויף דער ,אנטיקענער' פרעסע.
דער פרעזידענט איז ביי דער מיינונג, אז די אלגעמיינע פרעסע באהאנדלט אים ניט מיט קיין שום גלייכבארעכטיקונג און ארנטלעכקייט; אלזא, טרובעט טראמפ מיטן ,טוויטער' אלס טרובע צום איבערטראמפן די פרעסע. דער טרובאטש איז טאקע באמת א היינטוועלטיקער פארשוין, וואס איז קלוג ווי די וועלט, פארשטייט דעם היינטיקן עולם און איז זיך מחיה מיט אים. פרעזידענט טראמפ איז טאקע מיט ממתקים געבוירן געווארן אינעם ריכטיקן דור און די וועלט געהערט צו אים, מחמת ער פארשטייט זי!
די אוואנגארדע
א ווארעמער גרוס פון צוויי פארערער אייערע אין גן-עדן (פלאדיע).
,דער מאמענט' איז טאקע באמת און טאקע מיט ממתקים אן אוואנגארדיסטישע צייטשריפט! ס'איז א מחיה צו לעזן יעדן נייעם נומער, וואס איז אנגעפאקט מיט די אינטערעסאנטסטע באריכטן און ארטיקלען. דאס לשון אין אייער זשורנאל איז ערשט-קלאסיק און דער אינהאלט איז רייך, געשמאק און מאדערן. אלס זקן פון דער אלטער היים בארייכער איך מיין שפראך דורך לייענען ,דער מאמענט'. מ'קאן יא דרעסירן אן אלטן הונט, כדי ער זאל מאכן נייע קונצן!
איך און מיין ווייב אטכאיען און פאסמאקעווען זיך אלע טאג מיט אייער וואונדערבארער פובליקאציע. מיר ווערן נשתומם, אז היינט-צו-טאג עקזיסטירט אזא צייטונג אויף יידיש!
בעסטן דאנק, יאסל און מינע גאלדשטיין, מיאמי
צייט-גייסט און וועלט-אנשויאונג
אין קעשענע האט דאנאלד טראמפ א טראמף! קיינער קאן נאך ניט צוריקהאלטן דעם געוואלדיקן פארשוין! דער ווילדער לאקאמאטיוו פארט ווי א מזיק אויף די רעלסן און מאכט-צורעכט יעדן יאלד, וואס פרובירט אים אפשטעלן!
קיין שום טאקטיק איז קיין מאל ניט ווירקזאם קעגן פרעזידענט טראמפ, וואס איז טאקע לארד בומעראנג! יעדע זאך, מיט וועלכער מ'באווארפט אים קומט ווי א בומעראנג צוריק, קלאפנדיק אין קאפ און צורעכט מאכנדיק דעם שליידערער!
* * *
די פירערשאפט אין ביידע פארטייען בלייבט דערווייל ווי געפלעפט און קאן נאך ניט אויסרעכענען, פארוואס טראמפ איז אזוי פאפולער. די גרויסע שישקעס אין וואשינגטאן אנטזאגן זיך צו כאפן דעם עיקר. טראמפס פאפולאריטעט איז א צוריקווייזונג פון דער נארמאלער פאליטיק מצד די רעפובליקאנער און דעמאקראטן. ,גייט צום שווארץ-יאר!' איז וואס טראמפס שטייגנדיקע פאפולאריטעט זאגט דער נאטשאלסטווע!
שטורעם און דראנג
אוי, די דייטשן האבן אויסגעטראכט א קליין וועלטל מיט די פאסיקסטע טערמינען צום באשרייבן די פינצטערע לעבנס-אספעקטן ווי, למשל, שטורעם און דראנג, וועלט-שמערץ, שאדן-פרייד אא"וו. דער דייטשער פילאזאף געארג העגל (1770-1831) האט דערקלערט: ,די געשיכטע לערנט אונז, אז די מענשהייט לערנט זיך גארניט אפ פון דער היסטאריע'. נאר די דייטשן זיינען פעאיק צו באטראכטן און באהאנדלען דאס לעבן פון אזא פינצטערן שטאנד-פונקט! נאך פינצטערער און נאך ביטערער איז, אז העגל איז געווען גערעכט!
וועלט-שמערץ און שאדן-פרייד
,די פירטע געוואלד' איז שוין איצט א פינפטע קאלאנע אין דער אמעריקאנער פאליטיק! די פירטע געוואלד איז, ס'פארשטייט זיך, די פרעסע, וואס איר מיסיע איז פארעפנטלעכן די לעצטע נייעס אויף אן אומפארטייאישן אופן. די היינטיקע פרעסע, נעמלעך די אנטיקענע פרעסע, האלט אין פארלירן איר איינפלוס און חשיבות, בשעת די אינטערנעטישע פרעסע ווערט וואס אמאל גרעסער און איינפלוסרייכער.
,די פירטע געוואלד' איז שוין איצט א פינפטע קאלאנע אין דער אמעריקאנער פאליטיק! די פירטע געוואלד איז, ס'פארשטייט זיך, די פרעסע, וואס איר מיסיע איז פארעפנטלעכן די לעצטע נייעס אויף אן אומפארטייאישן אופן. די היינטיקע פרעסע, נעמלעך די אנטיקענע פרעסע, האלט אין פארלירן איר איינפלוס און חשיבות, בשעת די אינטערנעטישע פרעסע ווערט וואס אמאל גרעסער און איינפלוסרייכער.
דער שפאנישער דיקטאטאר גענעראליסימא פראנציסקא פראנקא די פארשימלטע פרעסע פארטיליקט זיך דורך פארטשעפען זיך מיטן פרעזידענט ארום קלייניקייטן און אנאליזירן אונטער א פארגרעסערונגס-גלאז יעדן טאט מצד דער אדמיניסטראציע טראמפ. די פארשטיינערטע פרעסע איז טאקע א פינפטע קאלאנע, וואס ווענדט-אן אלע כוחות, כדי צו צערייסן ווי א הערינג דעם פרעזידענט.
* * *
די פרעסע זאל זיין אן ערלעכע און הערלעכע קערפערשאפט, וואס איר מיסיע איז איבערגעבן די נייעס מיט ארנטלעכקייט. די פרעסע זאל ניט, דארף ניט און מוז ניט זיין קיין גולם, וואס צעשטערט מענשן און רעגירונגען!
* * *
דער טערמין ,א פינפטע קאלאנע' קומט פון שפאנישן בירגער-קריג, ווען דער גענעראליסימא פראנציסקא פראנקא האט דערקלערט, אז ער מארשירט צוזאמען מיט פיר קאלאנעס זעלנער אריין קיין מאדריד און אין דער שטאט איז שוין דא א פינפטע קאלאנע סימפאטיקער, וואס שטייען אים צו דינסט.
קוקאראטשקעס און לאטרינען
דא שרייבט מען וועגן משוגענע מצבים מיט פארריקטע פארשוינען. און וואס קאן זיין נאך אויסטערלישער פון אומענדערן קיבערנעטיש די רעאליטעט?! ס'איז הן קאמיש הן טראגיש, אז דער גולמדיקער עולם באמיט זיך צו אנטלויפן פון דער אמתער ווירקלעכקייט דורך בארוישן זיך מיט דער עלעקטראנישער פסעוודא-רעאליטעט! ס'איז ניט בלויז א געוואלדיק משוגעת, נאר א מאסן-פסיכאז און א מגפה!
די שארלאטאנסקע נייעס זיינען די שרייענדיקע נייעס. די קיבערנעטישע וואר איז שוין איצט די רעאלע ווירקלעכקייט. רבותי, ס'טוט זיך חושך!
* * *
דער ווינקל-רבי ע"ה איז געווען א געוואלדיקער בעל-מחשבות. ער איז געווען א רבי אין ווינקל, וואס איז געזעסן אלע טאג, געבנדיק (פוסטע) עצות; אויף אלץ איז ער געווען א מבין און א תשובה האט ער געהאט אויף יעדער אייניקער שאלה!
דער חשובער מנהיג-רוחני האט אמאל דערקלערט, אז ער באהאנדלט א מצב, ווען ער אנטשטייט און נאר אין אזא צייט. ענדלעך איז די לאגע געווארן גאר א שווערע ביי דעם בעל-שכל, מחמת דער חכם-בלילה האט פארארדנט, אז ער וועט אריבערפארן די בריק, ווען נאר ער וועט צופארן צו דער בריק. סוף-כל-סוף איז זיין אויטא צוגעפארן צו דער בריק און קיין בריק איז ניט געווען, נאר א ברייטע און טיפע שלוכט מיט אירע צעשמעטערטע ברוך-טיילן אויפן באדן. ביי אט-אזא מאמענט האט ער זיך געפונען צווישן דעם האמער און קאוואלדע; בשעת די מאשין איז צוזאמען מיט זיינע פאסאזשירן אריינגעפארן אינעם יאר*, האט ער פלוצעם קיין ענטפער ניט געהאט (איין קול ואין עונה)!
דער רבי איז געווען סתם און גלאט א שוטה און זיינע עצות זיינען געווען כלומערשט א תירוץ. געזונט זאל זיין דער תירוץ**.
*יאר (מיט א קמץ אלף) = דאס רוסישע ווארט פאר א שלוכט
**געזונט זאל זיין דער תירוץ = Excuses are for those who make them
* * *
די פרעסע זאל זיין אן ערלעכע און הערלעכע קערפערשאפט, וואס איר מיסיע איז איבערגעבן די נייעס מיט ארנטלעכקייט. די פרעסע זאל ניט, דארף ניט און מוז ניט זיין קיין גולם, וואס צעשטערט מענשן און רעגירונגען!
* * *
דער טערמין ,א פינפטע קאלאנע' קומט פון שפאנישן בירגער-קריג, ווען דער גענעראליסימא פראנציסקא פראנקא האט דערקלערט, אז ער מארשירט צוזאמען מיט פיר קאלאנעס זעלנער אריין קיין מאדריד און אין דער שטאט איז שוין דא א פינפטע קאלאנע סימפאטיקער, וואס שטייען אים צו דינסט.
קוקאראטשקעס און לאטרינען
דא שרייבט מען וועגן משוגענע מצבים מיט פארריקטע פארשוינען. און וואס קאן זיין נאך אויסטערלישער פון אומענדערן קיבערנעטיש די רעאליטעט?! ס'איז הן קאמיש הן טראגיש, אז דער גולמדיקער עולם באמיט זיך צו אנטלויפן פון דער אמתער ווירקלעכקייט דורך בארוישן זיך מיט דער עלעקטראנישער פסעוודא-רעאליטעט! ס'איז ניט בלויז א געוואלדיק משוגעת, נאר א מאסן-פסיכאז און א מגפה!
די שארלאטאנסקע נייעס זיינען די שרייענדיקע נייעס. די קיבערנעטישע וואר איז שוין איצט די רעאלע ווירקלעכקייט. רבותי, ס'טוט זיך חושך!
* * *
דער ווינקל-רבי ע"ה איז געווען א געוואלדיקער בעל-מחשבות. ער איז געווען א רבי אין ווינקל, וואס איז געזעסן אלע טאג, געבנדיק (פוסטע) עצות; אויף אלץ איז ער געווען א מבין און א תשובה האט ער געהאט אויף יעדער אייניקער שאלה!
דער חשובער מנהיג-רוחני האט אמאל דערקלערט, אז ער באהאנדלט א מצב, ווען ער אנטשטייט און נאר אין אזא צייט. ענדלעך איז די לאגע געווארן גאר א שווערע ביי דעם בעל-שכל, מחמת דער חכם-בלילה האט פארארדנט, אז ער וועט אריבערפארן די בריק, ווען נאר ער וועט צופארן צו דער בריק. סוף-כל-סוף איז זיין אויטא צוגעפארן צו דער בריק און קיין בריק איז ניט געווען, נאר א ברייטע און טיפע שלוכט מיט אירע צעשמעטערטע ברוך-טיילן אויפן באדן. ביי אט-אזא מאמענט האט ער זיך געפונען צווישן דעם האמער און קאוואלדע; בשעת די מאשין איז צוזאמען מיט זיינע פאסאזשירן אריינגעפארן אינעם יאר*, האט ער פלוצעם קיין ענטפער ניט געהאט (איין קול ואין עונה)!
דער רבי איז געווען סתם און גלאט א שוטה און זיינע עצות זיינען געווען כלומערשט א תירוץ. געזונט זאל זיין דער תירוץ**.
*יאר (מיט א קמץ אלף) = דאס רוסישע ווארט פאר א שלוכט
**געזונט זאל זיין דער תירוץ = Excuses are for those who make them
א קורווע, א דריפקע און א נפקה ס'איז א קורווישע וועלט
די קורוועס אין דער הויפטשטאט פרובירן מאכן א תל פון די פאליטישע פלענער פון פרעזידענט טראמפ. ס'איז טאקע באמת א קורווישע וועלט. דער נאטשאלניק איז אבער א נאכאלניק, וואס דערלאנגט געזונטע קלעפ, אזוי געזונט און אזוי געשמאק ווי דער שטארקסטער זשערעבעץ! די כאליאסטרע כאמסקע כאנטעס אין דער הויפטשטאט האט געמאכט גאר א ביטערן טעות, אז זיי האבן זיך פארטשעפעט מיטן חוצפהניק טראמפ, וואס האט תמיד אין דער קעשענע א טראמף! ס'קאן דאך זיין, אז מיט דער נאטשאלסטווע וועט דער נאכאלנער נאטשאלניק לערנען בלק.
דאס איז ניט קיין מילד געשלעג צווישן א מוראדיקער מאדאם און א דאקוטשליווער דריפקע אין שאנד-הויז. טראמפ כמאליעט, פראסקעט און באכעט ווי א ווילדער אלפאנס, וואס דארף מאכן ארדענונג אינעם הורן-הויז! וואשינגטאן איז טאקע א בארדעל און טראמפ מזיק איז דער בעסטער קאנדידאט איינצוארדענען דאס טומלדיקע בית-זונות!
* * *
רבותי, דער פעאיקסטער מענש צו אזא פאטשקענינע איז ארקאדי קוסקין פראנקרייך, בעסער באקאנט ווי גענאדי עקסרייך! וואס איז די סקוטשנע און טרודנע הארעוואניע? פ"ר עקסרייך האט אונטערגענומען א פאטשאטנעם פארשונגס-פראיעקט, אין וועלכן ער גריבלט זיך אין דער נפקא-מינא פון א קורווע, דריפקע, נפקה, כאנטע, זונה אא"וו. דער געוואלדיקער למדן איז פעסט איבערצייגט, אז ס'עקזיסטירט אן אונטערשיד (אפשר בלויז אן עטוואסיקער חילוק, נאר פארט אן אונטערשיד) צווישן די אלע ווערטער און אנטשלאסן איז ער זיך צו דערגרונטעווען צום סאמע ווארצל!
צו וועמען ס'איז שייך און כדי מ'זאל וויסן... דאס זאגן מיר די אלע רכילותניקעס, וואס קלאגן זיך ווי א מארק-יידענע, אז ,דער מאמענט' איז איבערפול מיט אייפערזיכטיקע ניט-פארגינער:
אונזער רעדאקציע פליסט-איבער מיט ליבהארציקע און ברייטהארציקע יידן, וואס שענקען א קאפעטשקע קרעדיט די, וואס פארדינען זיך כשר אזא כבוד! גענאדי עקסרייך איז זיכער א מבין; ער איז א מבין אויף דריפקעס, נאכליעס, הורן וכדומה. ס'טייטש! נו, ווער האט געזאגט, אז אונזער רעדאקציע איז א הייפל בייזוויליקע זקנים, וואס זאגן קיין מאל ניט קיינע גוטע ווערטער?!
ד"ר פישביינס נקמה
מ'קאן ניט געפינען, וואס מ'זוכט ניט. כדי צו געפינען א געוויסע זאך, מוז מען צוערשט וויסן, אז ס'עקזיסטירט אזא קעגנשטאנד. ענדלעך מוז מען וויסן, וואו צו זוכן!
פראסט, פשוט און בקיצור
פראסט: ס'מאכט זיך און טרעפט זיך, אז די אמעריקאנישע דעמאקראטיע פאכעט מיט דער נשמה און מאכט מיט דער גסיסה; דעריבער מאכט ער מיט די זייטן!
פשוט: דאס איז די סיבה פארוואס טראמפ און די רעפובליקאנער האבן אפגעהאלטן אזא געוואלדיקן נצחון.
בקיצור: די פשוטע ארבעטער ווילן צוריקברענגען דאס אלטמאדישע אמעריקע!
תכלית
רבותי, לאמיר ריידן תכלית! דאנאלד טראמפ איז שולדיק אין אלץ, וואס איז געשען פונעם חטא-הארשון אין גן-עדן ביז די אלע יסורים, וואס בושעווען איצט אין אלע טיילן וועלט! ער איז נאך בייזער פונעם שטן אליין! איצט אז דער עולם ווייסט דאס, קאנען מיר אפשר גיין פארויס?
די קורוועס אין דער הויפטשטאט פרובירן מאכן א תל פון די פאליטישע פלענער פון פרעזידענט טראמפ. ס'איז טאקע באמת א קורווישע וועלט. דער נאטשאלניק איז אבער א נאכאלניק, וואס דערלאנגט געזונטע קלעפ, אזוי געזונט און אזוי געשמאק ווי דער שטארקסטער זשערעבעץ! די כאליאסטרע כאמסקע כאנטעס אין דער הויפטשטאט האט געמאכט גאר א ביטערן טעות, אז זיי האבן זיך פארטשעפעט מיטן חוצפהניק טראמפ, וואס האט תמיד אין דער קעשענע א טראמף! ס'קאן דאך זיין, אז מיט דער נאטשאלסטווע וועט דער נאכאלנער נאטשאלניק לערנען בלק.
דאס איז ניט קיין מילד געשלעג צווישן א מוראדיקער מאדאם און א דאקוטשליווער דריפקע אין שאנד-הויז. טראמפ כמאליעט, פראסקעט און באכעט ווי א ווילדער אלפאנס, וואס דארף מאכן ארדענונג אינעם הורן-הויז! וואשינגטאן איז טאקע א בארדעל און טראמפ מזיק איז דער בעסטער קאנדידאט איינצוארדענען דאס טומלדיקע בית-זונות!
* * *
רבותי, דער פעאיקסטער מענש צו אזא פאטשקענינע איז ארקאדי קוסקין פראנקרייך, בעסער באקאנט ווי גענאדי עקסרייך! וואס איז די סקוטשנע און טרודנע הארעוואניע? פ"ר עקסרייך האט אונטערגענומען א פאטשאטנעם פארשונגס-פראיעקט, אין וועלכן ער גריבלט זיך אין דער נפקא-מינא פון א קורווע, דריפקע, נפקה, כאנטע, זונה אא"וו. דער געוואלדיקער למדן איז פעסט איבערצייגט, אז ס'עקזיסטירט אן אונטערשיד (אפשר בלויז אן עטוואסיקער חילוק, נאר פארט אן אונטערשיד) צווישן די אלע ווערטער און אנטשלאסן איז ער זיך צו דערגרונטעווען צום סאמע ווארצל!
צו וועמען ס'איז שייך און כדי מ'זאל וויסן... דאס זאגן מיר די אלע רכילותניקעס, וואס קלאגן זיך ווי א מארק-יידענע, אז ,דער מאמענט' איז איבערפול מיט אייפערזיכטיקע ניט-פארגינער:
אונזער רעדאקציע פליסט-איבער מיט ליבהארציקע און ברייטהארציקע יידן, וואס שענקען א קאפעטשקע קרעדיט די, וואס פארדינען זיך כשר אזא כבוד! גענאדי עקסרייך איז זיכער א מבין; ער איז א מבין אויף דריפקעס, נאכליעס, הורן וכדומה. ס'טייטש! נו, ווער האט געזאגט, אז אונזער רעדאקציע איז א הייפל בייזוויליקע זקנים, וואס זאגן קיין מאל ניט קיינע גוטע ווערטער?!
ד"ר פישביינס נקמה
מ'קאן ניט געפינען, וואס מ'זוכט ניט. כדי צו געפינען א געוויסע זאך, מוז מען צוערשט וויסן, אז ס'עקזיסטירט אזא קעגנשטאנד. ענדלעך מוז מען וויסן, וואו צו זוכן!
פראסט, פשוט און בקיצור
פראסט: ס'מאכט זיך און טרעפט זיך, אז די אמעריקאנישע דעמאקראטיע פאכעט מיט דער נשמה און מאכט מיט דער גסיסה; דעריבער מאכט ער מיט די זייטן!
פשוט: דאס איז די סיבה פארוואס טראמפ און די רעפובליקאנער האבן אפגעהאלטן אזא געוואלדיקן נצחון.
בקיצור: די פשוטע ארבעטער ווילן צוריקברענגען דאס אלטמאדישע אמעריקע!
תכלית
רבותי, לאמיר ריידן תכלית! דאנאלד טראמפ איז שולדיק אין אלץ, וואס איז געשען פונעם חטא-הארשון אין גן-עדן ביז די אלע יסורים, וואס בושעווען איצט אין אלע טיילן וועלט! ער איז נאך בייזער פונעם שטן אליין! איצט אז דער עולם ווייסט דאס, קאנען מיר אפשר גיין פארויס?
ד"ר שמעון סיימאנס יונג און חסידיש
אונזער קארעספאנדענט אין פארטלאנד, מעין ד"ר שמעון סיימאנס האט זיך איבערגעקליבן ניט לאנג צוריק קיין פלארידע, וואו ער האט הנאה פונעם שיינעם וועטער און בארייכערט זיין חינוך. חבר סיימאנס איז ביי אונז ,א יונגער חסיד', ווייל ער איז אונזער יינגסטער קארעספאנדענט און ער האט א חסידישע נשמה. מיר דערמאנען זיין נאמען מיט כבוד און אפשיי, דערפאר ווייל ער האט אונז אלעמען געבענטשט מיט זיין פריינטשאפט און מבינות אויף אזוי פיל געביטן.
ריידנדיק וועגן משיח
ריידנדיק וועגן פראפעסאר שמעון סיימאנס! מיט אים איז ניט בלויז קוגל צו עסן און בראנפן צו טרינקען, נאר מיט אים איז אויך גוט ארומצורעדן די שפראך-פארשעריי. טראץ דעם, וואס ר' שמעון שטאמט ניט פון דער אלטער היים, האט ער א רייכן ווערטער-אוצר און רעדט א גוטן יידיש. חבר סיימאנס איז א בעל-עברית און א חשובער למדן. זיין חשק צו בארייכערן זיין לשון איז געוואלדיק; ער ווינשט צו פארמאגן דעם גלענצנדיקן חוש פארן יידישן לשון, וואס אונזערע רעדאקטארן האבן.
ריידנדיק וועגן משיח! לעצטנס האט ד"ר סיימאנס טעלעפאניש געשטעלט ד"ר אוצר נאמאסט די פראגע ,ווי זאגט מען אויף יידיש Sphere of Influence?" אונזער פרעזידענט האט א טראכט געגעבן און האט ניט געקאנט געפינען קיין ענטפער ביי זיך אין זכרון, כאטש אפילו זיין געדעכעניש איז אן אייזערנס. אונזער גרינדער האט געבעטן ביי ר' שמעון נאך עטלעכע מאמענטן זיך צו ברעכן דעם מוח איבער דער איבערזעצונג. ענדלעך האט ר' אוצר פארמולירט די דאזיקע איבערזעצונג: ,דער ייד איז א בעל-דעה אינעם אייגענעם חדר'. ר' שמעון האט א דעה ביי אונז אין חדר צוליב זיינע פארדינסטן מכוח דער יידישער שפראך און דער יידישער הויך-קולטור בכלל און מחמת זיינע דערגרייכונגען אין ,דער מאמענט' בפרט.
ד"ר שמעון סיימאנס, אים צו לאנגע יארן!
אונזער קארעספאנדענט אין פארטלאנד, מעין ד"ר שמעון סיימאנס האט זיך איבערגעקליבן ניט לאנג צוריק קיין פלארידע, וואו ער האט הנאה פונעם שיינעם וועטער און בארייכערט זיין חינוך. חבר סיימאנס איז ביי אונז ,א יונגער חסיד', ווייל ער איז אונזער יינגסטער קארעספאנדענט און ער האט א חסידישע נשמה. מיר דערמאנען זיין נאמען מיט כבוד און אפשיי, דערפאר ווייל ער האט אונז אלעמען געבענטשט מיט זיין פריינטשאפט און מבינות אויף אזוי פיל געביטן.
ריידנדיק וועגן משיח
ריידנדיק וועגן פראפעסאר שמעון סיימאנס! מיט אים איז ניט בלויז קוגל צו עסן און בראנפן צו טרינקען, נאר מיט אים איז אויך גוט ארומצורעדן די שפראך-פארשעריי. טראץ דעם, וואס ר' שמעון שטאמט ניט פון דער אלטער היים, האט ער א רייכן ווערטער-אוצר און רעדט א גוטן יידיש. חבר סיימאנס איז א בעל-עברית און א חשובער למדן. זיין חשק צו בארייכערן זיין לשון איז געוואלדיק; ער ווינשט צו פארמאגן דעם גלענצנדיקן חוש פארן יידישן לשון, וואס אונזערע רעדאקטארן האבן.
ריידנדיק וועגן משיח! לעצטנס האט ד"ר סיימאנס טעלעפאניש געשטעלט ד"ר אוצר נאמאסט די פראגע ,ווי זאגט מען אויף יידיש Sphere of Influence?" אונזער פרעזידענט האט א טראכט געגעבן און האט ניט געקאנט געפינען קיין ענטפער ביי זיך אין זכרון, כאטש אפילו זיין געדעכעניש איז אן אייזערנס. אונזער גרינדער האט געבעטן ביי ר' שמעון נאך עטלעכע מאמענטן זיך צו ברעכן דעם מוח איבער דער איבערזעצונג. ענדלעך האט ר' אוצר פארמולירט די דאזיקע איבערזעצונג: ,דער ייד איז א בעל-דעה אינעם אייגענעם חדר'. ר' שמעון האט א דעה ביי אונז אין חדר צוליב זיינע פארדינסטן מכוח דער יידישער שפראך און דער יידישער הויך-קולטור בכלל און מחמת זיינע דערגרייכונגען אין ,דער מאמענט' בפרט.
ד"ר שמעון סיימאנס, אים צו לאנגע יארן!
ככתוב, מילא וכך-הוא
חברים כל-, של- ובישראל (ונאמר אמן): דא גלויבט מען און האפט מען, אז די לשון-קודשדיקע פראזעס, וואס געפינען זיך הארט אונטן זיינען ניט צו לומדיש פארן חדר. בכדי צו זיין א בקי אין יידיש, מוז מען קענען א ים מיט לשון-קודש. נאך אלע מעשיות און וויפל מ'זאל זיך ניט סטארען, קאן מען זיך בשום-אופן ניט ארויסדרייען פון דעם! ככתוב, מילא וכך-הוא. אמן וסלה. די-והותר!
פאר די גראבע יונגען, וואס קענען ניט קיין שייטל עברי, אט-דא און אט-איצט שטעלן מיר אייך צו די ריינע טייטשן מכוח די לשון-קודשדיקע דיבורים: א) ככתוב (בתורתו) = ווי עס שטייט געשריבן (אין די הייליקע שריפטן); ב) מילא = טא, זאל זיין אזוי; ג) כך הוא = אזוי האט עס זיך אויסגעלאזן, און, אחרון אחרון חביב, ד) ובא לציון גואל ונאמר אמן = און משיח איז געקומען קיין ישראל און מיר וועלן זאגן ,אמן'.
ככתוב (בתורתו): משלי 11 כט עֹכֵר בֵּיתוֹ, יִנְחַל-רוּחַ; וְעֶבֶד אֱוִיל, לַחֲכַם-לֵב. (דער, וואס וועט אנמאכן צרות ביי זיך אין שטוב, וועט ירשענען נאר דעם ווינט.)
מילא: וואס קאן מען טאן, ווען א פריינט אנטשליסט זיך צו פארוויסטן דאס לעבן?
כך-הוא: פאראן אזוינע, וואס בארירן א בארג גאלד, וואס פארוואנדלט זיך גלייצייטיק אין א בארג דרעק!
מאי קא משמע לן?
אמן, דיינו ותיקו
די איינציקע זאך, וואס אמונת-ישראל זאגט-צו א ייד אויפן עולם-השקר איז: אויב מ'פירט דאס לעבן מיט ערלעכקייט און גוטסקייט, האט מען א זיס לעבן. אמן, דיינו ותיקו.
בלייבן אן א באבען
די געשיכטע ווייזט אונז, אז די מעשנהייט לערנט זיך גארניט אפ פון דער היסטאריע. די מענשהייט מאכט ווידער און אבער די זעלבע טעותים! דער עולם איז ניט קלוג ווי די וועלט, נאר נאריש ווי א יאלד. אלזא, בלייבן מיר אן א באבען.
חברים כל-, של- ובישראל (ונאמר אמן): דא גלויבט מען און האפט מען, אז די לשון-קודשדיקע פראזעס, וואס געפינען זיך הארט אונטן זיינען ניט צו לומדיש פארן חדר. בכדי צו זיין א בקי אין יידיש, מוז מען קענען א ים מיט לשון-קודש. נאך אלע מעשיות און וויפל מ'זאל זיך ניט סטארען, קאן מען זיך בשום-אופן ניט ארויסדרייען פון דעם! ככתוב, מילא וכך-הוא. אמן וסלה. די-והותר!
פאר די גראבע יונגען, וואס קענען ניט קיין שייטל עברי, אט-דא און אט-איצט שטעלן מיר אייך צו די ריינע טייטשן מכוח די לשון-קודשדיקע דיבורים: א) ככתוב (בתורתו) = ווי עס שטייט געשריבן (אין די הייליקע שריפטן); ב) מילא = טא, זאל זיין אזוי; ג) כך הוא = אזוי האט עס זיך אויסגעלאזן, און, אחרון אחרון חביב, ד) ובא לציון גואל ונאמר אמן = און משיח איז געקומען קיין ישראל און מיר וועלן זאגן ,אמן'.
ככתוב (בתורתו): משלי 11 כט עֹכֵר בֵּיתוֹ, יִנְחַל-רוּחַ; וְעֶבֶד אֱוִיל, לַחֲכַם-לֵב. (דער, וואס וועט אנמאכן צרות ביי זיך אין שטוב, וועט ירשענען נאר דעם ווינט.)
מילא: וואס קאן מען טאן, ווען א פריינט אנטשליסט זיך צו פארוויסטן דאס לעבן?
כך-הוא: פאראן אזוינע, וואס בארירן א בארג גאלד, וואס פארוואנדלט זיך גלייצייטיק אין א בארג דרעק!
מאי קא משמע לן?
אמן, דיינו ותיקו
די איינציקע זאך, וואס אמונת-ישראל זאגט-צו א ייד אויפן עולם-השקר איז: אויב מ'פירט דאס לעבן מיט ערלעכקייט און גוטסקייט, האט מען א זיס לעבן. אמן, דיינו ותיקו.
בלייבן אן א באבען
די געשיכטע ווייזט אונז, אז די מעשנהייט לערנט זיך גארניט אפ פון דער היסטאריע. די מענשהייט מאכט ווידער און אבער די זעלבע טעותים! דער עולם איז ניט קלוג ווי די וועלט, נאר נאריש ווי א יאלד. אלזא, בלייבן מיר אן א באבען.
 |  |
אן אלטמאדישע עלעגאנץ פארן ניימאדישן עולם
King's Carriage House
רעסטאראן, טיי-סאלאן און שענק
251 איסט 82סטע גאס, מאנהאטן, ניו-יארק * 212.734.5490
King's Carriage House
רעסטאראן, טיי-סאלאן און שענק
251 איסט 82סטע גאס, מאנהאטן, ניו-יארק * 212.734.5490
א ניימאדישער רעסטאראן
מיט אלטמאדישע מאכלים און ספעציאליטעטן
די אמתע סחורה און דאס אויבערשטע פון שטויסל אין דער פראנצויזישער קיך
151 איסט 82סטע גאס, מאנהאטן, נ"י * 212.772.8861
www.thesimonerestaurant.com
פאמפאנא
די געשמאקסטע מאכלים פון דער מעקסיקאנישער קיך
די אמתע סחורה און דאס אויבערשטע פון שטויסל ביי די פני פון מעקסיקע!
מיט אלטמאדישע מאכלים און ספעציאליטעטן
די אמתע סחורה און דאס אויבערשטע פון שטויסל אין דער פראנצויזישער קיך
151 איסט 82סטע גאס, מאנהאטן, נ"י * 212.772.8861
www.thesimonerestaurant.com
פאמפאנא
די געשמאקסטע מאכלים פון דער מעקסיקאנישער קיך
די אמתע סחורה און דאס אויבערשטע פון שטויסל ביי די פני פון מעקסיקע!
 |  |
209 מזרח 49סטע גאס * ניו-יארק, נ"י 10017 * 212.751.4545
www.richardsandoval.com/pampano
www.richardsandoval.com/pampano
יעדן מאנטיק און דינסטיק 8-11 אין אוונט
ווינץ דזשיארדאנא
און זיין ארקעסטער ,די נאיטהאקס'
Iguana
רעסטאראן און טאנץ-סאלאן
240 וועסט 54סטע גאס, מאנהאטן * 212.765.5454
רעזערוואציעס: 212.719.5799 * אפן פון 7-12 אזייגער
ווינץ דזשיארדאנא
און זיין ארקעסטער ,די נאיטהאקס'
Iguana
רעסטאראן און טאנץ-סאלאן
240 וועסט 54סטע גאס, מאנהאטן * 212.765.5454
רעזערוואציעס: 212.719.5799 * אפן פון 7-12 אזייגער
דער ווינער ביסטרא
גרינויער
די געשמאקסטע מאכלים פון עסטרייך
1578 1טער אווענו, ניו-יארק, נ"י 10028 * 212.988.1077 * grunauernyc.com
ר' יעקב שרייבט...
געדאנקען פונעם הויפט-רעדאקטאר
אן אנאליז איבער טראמפס וואל-נחצון
אמעריקע גנב!
דאס איז אן אנאליז מיט פעסטע פאקטן איבערן אומדערווארטן און אומדערהערטן וואל-זיג פון פרעזידענט טראמפ. אין דעם ארטיקל ווערן באקאנט די פאקטן, די ריינע פאקטן און בלויז נאר די פאקטן. געדענקט זשע און פארשטייט זשע נאר, אז יעדערער האט רעכט צו האבן אן אייגענע מיינונג; קיינער איז אבער קיין מאל ניט בארעכטיקט צו פארמאגן קיין אייגענע פאקטן.
די העכסטע וואל-פרעקווענץ
די צאל וואל-בארעכטיקטע, וואס זיינען געגאנגען שטימען אין נאוועמבער 2016 אין די מיטעלע שטאטן האט פארגעשטעלט מיט זיך די העכסטע וואל-פרעקווענץ, וואס איז ווען געווען אין דעם ראיאן. ס'איז געגאנגען שטימען א גרויסע צאל בירגער, וואס האבן ביי די פאריקע 20 יאר ניט גענומען קיין אנטייל אין א וואל-פארמעסט. טראמפס קאנדידאטור האט ארויסגערופן גרויס עמאציע ביי די פשוטע ארבעטער אינעם אונטער- און מיטל-קלאס, דערפאר ווייל ער האט ארומגערעדט די ענינים, וואס זיי האלטן פאר וויכטיק. די, וואס האבן אויפגעהערט שטימען צוריק מיט 20 יאר, האבן זיך באטייליקט אין דער לעצטער אפשטימונג און געשטימט פאר דאנאלד טראמפ.
וואל-שיקאנעס
טראמפ האט טאקע באמת און טאקע מיט ממתקים געזיגט אויך מיט דער צאל דירעקטע שטימען, ווייל 8-11 מיליאן שטימען זיינען איינגעגעבן געווארן פון בירגער, וואס האבן ניט געטארט שטימען ווי, למשל, אימיגראנטן, וואס האבן געגנבעט די גרענעץ, טויטע מענשן און בירגער, וואס זיינען געגאנגען שטימען צוויי מאל. דאס מיינט, אז טראמפס זיג איז דער גרעסטער וואל-נצחון אין דער אמעריקאנער געשיכטע!
30 יאר גלאבאליזם
שוין 30 יאר שיקן אונזערע קארפאראציעס אונזערע ארבעטס-שטעלעס אין אויסלאנד, בכדי צו פארדינען ריזיקע פראפיטן אויפן חשבון פון נעבעכדיקע ארבעטער מיט קלאגעדיע שטעלעס, וואס הארעווען פאר נישטיקע שכירות אין דרעק-לענדער. אזוינע פירמעס האבן זיך אנגערייכערט מיט אזא פלאן; איינצייטיק האבן זיי פארארעמט די פאראייניקטע שטאטן און געמאכט א תל פונעם מיטל-קלאס! ניט געדאגהט און ניט געפידלט, ווייל ביי די אינדוסטריאליסטן איז א פראפיט שטענדיק א געווינס און קיין מאל ניט קיין פארלוסט!
,שענדלעכע פארשוינען'
פרוי קלינטאן האט פארשפילט דעם וואל-פארמעסט בעת איר קאמפאניע ווען זי האט באצייכנט די פאלקס-מאסן ווי שענדלעכע פארשוינען און ראסיסטן צוליב זייער שטיצע פאר טראמפ'ן.
מאדאם קלינטאן האט גרינגעשעצט די גענעראציע פון דער צווייטער וועלט-מלחמה און אירע קינדער, די ,בומערס'. די צוויי דורות האבן גרויס געמאכט אמעריקע און וואשינגטאן איז זיי שולדיק גאר, גאר א סך. די שרייענדיקע שאנדע, וואס האט צערודערט און צעהיצט די פשוטע ארבעטער אין די פראווינצן און דעם מיטל-קלאס אין די שטעט איז געווען די שענדלעכע און פאראכטלעכע גרינגשעצונג פונעם פאלקס-ווילן מצד די אלע פאליטיקער אין פארלויף פון די פאריקע 30 יאר! דער ניו-יארקער ביליאנער האט געהערט דאס געשריי פון די פאלקס-מאסן און זיי צוגעזאגט א געוואלדיקע ענדערונג. אזוי האט טראמפ געוואונען און אזוי האט קלינטאן פארשפילט דעם וואל-קאמף.
א גרויסער קאמף
כדי די נייע אדמיניסטראציע אין ווייסן הויז זאל האבן דערפאלג, מוז דער פרעזידענט צעשמעטערן די ביוראקראטיע און דערשטיקן ,די אינערלעכע מלוכה', וואס שטעלן-פאר מיט זיך ,די שאטן-רעגירונג'. דער פרעזידענט באשליסט, וואס אמעריקע זאל טאן און ניט קיין גולם-רעגירונג וואס איז צוזאמענגעשטעלט פון ביוראקראטן און אפטריניקע.
טראמפ איז ווי דער מענש, וואס שטייט אויפן שטראנד, בשעת ס'דערנענטערט זיך בליץ-שנעל א ריזיקע שטורעם-כוואליע. דער נייער פרעזידענט געפינט זיך אין מיטן פון א געוואלדיקן באלאגאן. ער דערטרינקט זיך אבער נאך ניט אינעם טרייב-זאמד אין זומפ.
דער ענדגילטיקער רעזולטאט
ווען אפילו טראמפ וועט האבן פיר אדער אכט יאר אין ווייסן הויז און סיידן ער וועט אנפאקן די רעפובליקאנער פארטיי מיט פאליטיקער מיט זיין אידעאלאגיע, וועט די מערהייט געזעץ-געבער אין ביידע פארטייען זיך פאראייניקן און אויפטרענען אלע זיינע דערגרייכונגען נאך דעם ווי ער וועט פארלאזן וואשינגטאן.
די געזעלשאפט איז שוין אזוי פארדארבן און פארסמט, אז ס'איז כמעט ווי אוממעגלעך און מסתמא צו שפעט ארויסצושלעפן די מדינה פון זומפ.
געדאנקען פונעם הויפט-רעדאקטאר
אן אנאליז איבער טראמפס וואל-נחצון
אמעריקע גנב!
דאס איז אן אנאליז מיט פעסטע פאקטן איבערן אומדערווארטן און אומדערהערטן וואל-זיג פון פרעזידענט טראמפ. אין דעם ארטיקל ווערן באקאנט די פאקטן, די ריינע פאקטן און בלויז נאר די פאקטן. געדענקט זשע און פארשטייט זשע נאר, אז יעדערער האט רעכט צו האבן אן אייגענע מיינונג; קיינער איז אבער קיין מאל ניט בארעכטיקט צו פארמאגן קיין אייגענע פאקטן.
די העכסטע וואל-פרעקווענץ
די צאל וואל-בארעכטיקטע, וואס זיינען געגאנגען שטימען אין נאוועמבער 2016 אין די מיטעלע שטאטן האט פארגעשטעלט מיט זיך די העכסטע וואל-פרעקווענץ, וואס איז ווען געווען אין דעם ראיאן. ס'איז געגאנגען שטימען א גרויסע צאל בירגער, וואס האבן ביי די פאריקע 20 יאר ניט גענומען קיין אנטייל אין א וואל-פארמעסט. טראמפס קאנדידאטור האט ארויסגערופן גרויס עמאציע ביי די פשוטע ארבעטער אינעם אונטער- און מיטל-קלאס, דערפאר ווייל ער האט ארומגערעדט די ענינים, וואס זיי האלטן פאר וויכטיק. די, וואס האבן אויפגעהערט שטימען צוריק מיט 20 יאר, האבן זיך באטייליקט אין דער לעצטער אפשטימונג און געשטימט פאר דאנאלד טראמפ.
וואל-שיקאנעס
טראמפ האט טאקע באמת און טאקע מיט ממתקים געזיגט אויך מיט דער צאל דירעקטע שטימען, ווייל 8-11 מיליאן שטימען זיינען איינגעגעבן געווארן פון בירגער, וואס האבן ניט געטארט שטימען ווי, למשל, אימיגראנטן, וואס האבן געגנבעט די גרענעץ, טויטע מענשן און בירגער, וואס זיינען געגאנגען שטימען צוויי מאל. דאס מיינט, אז טראמפס זיג איז דער גרעסטער וואל-נצחון אין דער אמעריקאנער געשיכטע!
30 יאר גלאבאליזם
שוין 30 יאר שיקן אונזערע קארפאראציעס אונזערע ארבעטס-שטעלעס אין אויסלאנד, בכדי צו פארדינען ריזיקע פראפיטן אויפן חשבון פון נעבעכדיקע ארבעטער מיט קלאגעדיע שטעלעס, וואס הארעווען פאר נישטיקע שכירות אין דרעק-לענדער. אזוינע פירמעס האבן זיך אנגערייכערט מיט אזא פלאן; איינצייטיק האבן זיי פארארעמט די פאראייניקטע שטאטן און געמאכט א תל פונעם מיטל-קלאס! ניט געדאגהט און ניט געפידלט, ווייל ביי די אינדוסטריאליסטן איז א פראפיט שטענדיק א געווינס און קיין מאל ניט קיין פארלוסט!
,שענדלעכע פארשוינען'
פרוי קלינטאן האט פארשפילט דעם וואל-פארמעסט בעת איר קאמפאניע ווען זי האט באצייכנט די פאלקס-מאסן ווי שענדלעכע פארשוינען און ראסיסטן צוליב זייער שטיצע פאר טראמפ'ן.
מאדאם קלינטאן האט גרינגעשעצט די גענעראציע פון דער צווייטער וועלט-מלחמה און אירע קינדער, די ,בומערס'. די צוויי דורות האבן גרויס געמאכט אמעריקע און וואשינגטאן איז זיי שולדיק גאר, גאר א סך. די שרייענדיקע שאנדע, וואס האט צערודערט און צעהיצט די פשוטע ארבעטער אין די פראווינצן און דעם מיטל-קלאס אין די שטעט איז געווען די שענדלעכע און פאראכטלעכע גרינגשעצונג פונעם פאלקס-ווילן מצד די אלע פאליטיקער אין פארלויף פון די פאריקע 30 יאר! דער ניו-יארקער ביליאנער האט געהערט דאס געשריי פון די פאלקס-מאסן און זיי צוגעזאגט א געוואלדיקע ענדערונג. אזוי האט טראמפ געוואונען און אזוי האט קלינטאן פארשפילט דעם וואל-קאמף.
א גרויסער קאמף
כדי די נייע אדמיניסטראציע אין ווייסן הויז זאל האבן דערפאלג, מוז דער פרעזידענט צעשמעטערן די ביוראקראטיע און דערשטיקן ,די אינערלעכע מלוכה', וואס שטעלן-פאר מיט זיך ,די שאטן-רעגירונג'. דער פרעזידענט באשליסט, וואס אמעריקע זאל טאן און ניט קיין גולם-רעגירונג וואס איז צוזאמענגעשטעלט פון ביוראקראטן און אפטריניקע.
טראמפ איז ווי דער מענש, וואס שטייט אויפן שטראנד, בשעת ס'דערנענטערט זיך בליץ-שנעל א ריזיקע שטורעם-כוואליע. דער נייער פרעזידענט געפינט זיך אין מיטן פון א געוואלדיקן באלאגאן. ער דערטרינקט זיך אבער נאך ניט אינעם טרייב-זאמד אין זומפ.
דער ענדגילטיקער רעזולטאט
ווען אפילו טראמפ וועט האבן פיר אדער אכט יאר אין ווייסן הויז און סיידן ער וועט אנפאקן די רעפובליקאנער פארטיי מיט פאליטיקער מיט זיין אידעאלאגיע, וועט די מערהייט געזעץ-געבער אין ביידע פארטייען זיך פאראייניקן און אויפטרענען אלע זיינע דערגרייכונגען נאך דעם ווי ער וועט פארלאזן וואשינגטאן.
די געזעלשאפט איז שוין אזוי פארדארבן און פארסמט, אז ס'איז כמעט ווי אוממעגלעך און מסתמא צו שפעט ארויסצושלעפן די מדינה פון זומפ.
פונעם שרייבטיש פון
ד"ר נאמאסט
פארנומען, פארהארעוועט און פארסאפעט
דאס איז אן עולם, וואס פארקאכט ווידער און אבער א קאשע, איז שטענדיק פארקאכט אין פארקאכטע קאשעס און איז גארניט צופרידן, סיידן ער טרינקט זיך אין א פארקאכטער קאשע און ליידט פון פארשטאפטע קישקעס! לא עלינו. דער עולם איז טאקע א גולם. היינט-צו-טאג איז יעדער פארשוין א גרויסער יאטעביעדאם ווי א חשובער פינאנציר אדער א בכבודיקער פרעמיער, וואס דארף נוצן שטענדיק דעם טעלעפאן גלייך ווי דער גורל פון דער וועלט זאל זיך ווענדן אין זיינע עצות! ברוך-הבא אין דער נייער וועלט, וואו יעדער יאלד און נודניק איז באראן ראטשילד אין בויבעריק!
,ביזי' מיט זאבאבאנעס
די היינטיקע פאלקס-מאסן זיינען גאר שטארק פארנומען, פארהארעוועט און פארסאפעט, באזונדערש אין אמעריקע און אין די גרויסע שטעט בפרט! די קלאץ-קשיא שטעלט זיך: מיט וואס איז דער עולם גאר שטארק פארנומען? מ'איז אזוי ,ביזי' מיט טעקסטינג, ,פעיסבוק' און שיקן ע-בריוו; דאס מיינט, אז מ'איז אין גאנצן פארנומען מיט זאבאבאנעס, געוואלדיקע קלייניקייטן, גרויסע נארישקייטן און קלאגעדיקע נישטיקייטן!
אמאליקע דורות
די אמאליקע דורות זיינען טאקע באמת געווען מער פארהארעוועט און אויסגעמאטערט ווי די היינטיקע! אונזערע מאמעס און טאטעס אין מזרח-אייראפע האבן געלעבט אן קיין עלעקטריציטעט, גענומען און געטראגן וואסער פון פלומפ און אלץ געטאן און געמאכט מיט דער האנט און מיטן אייגענעם שווייס. די היינטיקע ארבעטער קאנען ניט זיין אזוי מיד ווי אונזערע אויסגעמוטשעטע עלטערן אין דער אלטער היים, וואס האבן געהארעוועט מיט לונג און לעבער פאר א נישטיקער פאר קאפקעס, כדי צו געבן ווייב און קינדער ברויט. פון באגינען ביז דער שקיעה האבן די פרויען אין דער אלטער היים געפליקט הינער, געקנאטן טייג, געקאכט מאלצייטן, אויפגעראמט די שטוב, געוואשן וועש וכדומה! און טראץ די אלע שוועריקייטן און צרות האט מען דעמאלט באוויזן צו לעבן מיט חשיבות און שלוה.
די היינטיקע דורות
איצט האט מען א וועלט מיט אפאראטן און אויטאמאטן צום פארגרינגערן די ארבעט און פארבעסערן די לעבנס-קוואליטעט און מ'איז נאך מער פארנומען, פארהארעוועט און פארסאפעט ווי די אמאליקע גענעגראציעס אין דער אלטער היים! די היינטיקע דורות געניסן פון דער לעצטער טעכנאלאגיע און לעבן בעסער און לייכטער ווי די אלע אנדערע גענעראציעס אין דער וועלט-געשיכטע. די היינטיקע מענשהייט לעבט ווי גראף פאטאצקי אין פאלאץ. און דער גולמדיקער עולם טענהט, אז ער איז פארנומען און פארמאטערט! א שפאס! א געלעכטער!
די וועלט ווערט געהאלטן אין געפאנגענשאפט אין א פארכשופט רעדל - ס'א געוואלדיקע קאשע, וואס זי האט אליין פארקאכט! וואו איז די מענשלעכקייט אהינגעקומען? וואוהין זיינען די איידלקייט און עלעגאנץ פארשוואנדן?
א צעבאלעוועטער עולם
די טעכנאלאגיע האט אונז אלעמען פארגרינגערט דאס לעבן און אזוי ארום צעבאלעוועט דעם עולם. די פריערדיקע דורות זיינען אויסגעמאטערט געווארן פון אן אמתער הארעוואניע און מ'האט זיך זעלטן באקלאגט. די אמאליקע גענעראציעס האבן אלץ געליטן שטילערהייט מיט מוט, שטארקייט און אמונה.
א צו-שנעלער לעבנס-טעמפא
דער טעמפא פונעם היינטיקן לעבן איז צו שנעל! מ'פארנעמט זיך מיט צו פיל נארישקייטן אין משך פונעם טאג. דאס לעבן זאל ניט אנגעפיקעוועט ווערן מיט אזוי פיל טעטיקייטן! ס'איז דער היינטיקער לעבנס-טעמפא וואס מאכט משוגע די מענשהייט. איצט דארף מען האבן תיכף-ומיד אלצדינג. דער היינטיקער מענש האט צו פיל און צו-גרויסע דערווארטונגען, און אפשר א סך פון זיי זיינען ניט קיין שכלדיקע און ניט קיין אנגעמאסטענע.
אן ערנסטער מענש
אן ערנסטער מענש פארנעמט זיך ניט תמיד מיט קיין טעקסטינג, ,פעיסבוק' און דער עלעקטראנישער פאסט. א חשובע פערזאן גייט זיך ניט ארום אין קיין אייגענער וועלט מיט די אויגן פארגליווערט אויף א טעלעפאן-עקראן. א פאטשאטנער לייט פארנעמט זיך מיט וויכטעקע זאכן, פירט זיך אויף ווי אן איידעלער מענש און האט גוטברידערלעכע באציאונגען מיט אנדערע איידעלע פערזאנען אין אן איידעלער וועלט! אמן, דיינו ותיקו.
*זאבאבאנעס = א קלייניקייט, נארישקייט און נישטיקייט אין איין פעקל
,ביזי' מיט זאבאבאנעס
די היינטיקע פאלקס-מאסן זיינען גאר שטארק פארנומען, פארהארעוועט און פארסאפעט, באזונדערש אין אמעריקע און אין די גרויסע שטעט בפרט! די קלאץ-קשיא שטעלט זיך: מיט וואס איז דער עולם גאר שטארק פארנומען? מ'איז אזוי ,ביזי' מיט טעקסטינג, ,פעיסבוק' און שיקן ע-בריוו; דאס מיינט, אז מ'איז אין גאנצן פארנומען מיט זאבאבאנעס, געוואלדיקע קלייניקייטן, גרויסע נארישקייטן און קלאגעדיקע נישטיקייטן!
אמאליקע דורות
די אמאליקע דורות זיינען טאקע באמת געווען מער פארהארעוועט און אויסגעמאטערט ווי די היינטיקע! אונזערע מאמעס און טאטעס אין מזרח-אייראפע האבן געלעבט אן קיין עלעקטריציטעט, גענומען און געטראגן וואסער פון פלומפ און אלץ געטאן און געמאכט מיט דער האנט און מיטן אייגענעם שווייס. די היינטיקע ארבעטער קאנען ניט זיין אזוי מיד ווי אונזערע אויסגעמוטשעטע עלטערן אין דער אלטער היים, וואס האבן געהארעוועט מיט לונג און לעבער פאר א נישטיקער פאר קאפקעס, כדי צו געבן ווייב און קינדער ברויט. פון באגינען ביז דער שקיעה האבן די פרויען אין דער אלטער היים געפליקט הינער, געקנאטן טייג, געקאכט מאלצייטן, אויפגעראמט די שטוב, געוואשן וועש וכדומה! און טראץ די אלע שוועריקייטן און צרות האט מען דעמאלט באוויזן צו לעבן מיט חשיבות און שלוה.
די היינטיקע דורות
איצט האט מען א וועלט מיט אפאראטן און אויטאמאטן צום פארגרינגערן די ארבעט און פארבעסערן די לעבנס-קוואליטעט און מ'איז נאך מער פארנומען, פארהארעוועט און פארסאפעט ווי די אמאליקע גענעגראציעס אין דער אלטער היים! די היינטיקע דורות געניסן פון דער לעצטער טעכנאלאגיע און לעבן בעסער און לייכטער ווי די אלע אנדערע גענעראציעס אין דער וועלט-געשיכטע. די היינטיקע מענשהייט לעבט ווי גראף פאטאצקי אין פאלאץ. און דער גולמדיקער עולם טענהט, אז ער איז פארנומען און פארמאטערט! א שפאס! א געלעכטער!
די וועלט ווערט געהאלטן אין געפאנגענשאפט אין א פארכשופט רעדל - ס'א געוואלדיקע קאשע, וואס זי האט אליין פארקאכט! וואו איז די מענשלעכקייט אהינגעקומען? וואוהין זיינען די איידלקייט און עלעגאנץ פארשוואנדן?
א צעבאלעוועטער עולם
די טעכנאלאגיע האט אונז אלעמען פארגרינגערט דאס לעבן און אזוי ארום צעבאלעוועט דעם עולם. די פריערדיקע דורות זיינען אויסגעמאטערט געווארן פון אן אמתער הארעוואניע און מ'האט זיך זעלטן באקלאגט. די אמאליקע גענעראציעס האבן אלץ געליטן שטילערהייט מיט מוט, שטארקייט און אמונה.
א צו-שנעלער לעבנס-טעמפא
דער טעמפא פונעם היינטיקן לעבן איז צו שנעל! מ'פארנעמט זיך מיט צו פיל נארישקייטן אין משך פונעם טאג. דאס לעבן זאל ניט אנגעפיקעוועט ווערן מיט אזוי פיל טעטיקייטן! ס'איז דער היינטיקער לעבנס-טעמפא וואס מאכט משוגע די מענשהייט. איצט דארף מען האבן תיכף-ומיד אלצדינג. דער היינטיקער מענש האט צו פיל און צו-גרויסע דערווארטונגען, און אפשר א סך פון זיי זיינען ניט קיין שכלדיקע און ניט קיין אנגעמאסטענע.
אן ערנסטער מענש
אן ערנסטער מענש פארנעמט זיך ניט תמיד מיט קיין טעקסטינג, ,פעיסבוק' און דער עלעקטראנישער פאסט. א חשובע פערזאן גייט זיך ניט ארום אין קיין אייגענער וועלט מיט די אויגן פארגליווערט אויף א טעלעפאן-עקראן. א פאטשאטנער לייט פארנעמט זיך מיט וויכטעקע זאכן, פירט זיך אויף ווי אן איידעלער מענש און האט גוטברידערלעכע באציאונגען מיט אנדערע איידעלע פערזאנען אין אן איידעלער וועלט! אמן, דיינו ותיקו.
*זאבאבאנעס = א קלייניקייט, נארישקייט און נישטיקייט אין איין פעקל
פונעם מיקראפאן
רעדעס, דערקלערונגען און דרשות
פ"ר ד"ר שמחה עקלשטיין, הילפס-רעדאקטאר
די אלטפרענקישע פרעסע קעגן א ניימאדישן פרעזידענט
טראמפ קעגן דער פרעסע
די אנטיקענע פרעסע פארשטייט ניט, אז איר בלי-עפאכע איז שוין פארביי און פאריבער און די אינטערנעטישע פרעסע האלט זי אין פארבייטן. אמן, דיינו ותיקו. וואס מער די פארשטיינערטע פרעסע טשעפעט זיך צו פרעזידענט טראמפ, דאס אלץ נארישער מאכט זי זיך. טראמפ זאגט איין זאך און די פארשימלטע פרעסע דארף זאגן אויף צולהכעיס אן אנדער זאך! די אלגעמיינע פרעסע דארף ווידערשפרעכן דעם פרעזידענט ביי יעדן ווענד, קער און דריי, נאר ווייל זי איז ווי א נאריש, אגרעסיוו קינד אין דער גרונט-שולע, וואס פארטשעפעט זיך שטענדיק מיט אן אנדער שילער און מוז תמיד זאגן דאס לעצטע ווארט, וואס איז אויך א שטאך!
די נייעס-קארפאראציעס גראבן זיך וואס אמאל טיפער אין קבר יעדעס מאל וואס זיי פארעפנטלעכן די קינדערישע אטאקעס קעגן דעם פרעזידענט מכוח קלייניקייטן ווי דער סכסוך מיטן פרעזידענט ארום דער גרויס פונעם עולם ביי זיין איינשווערונג אין יאנואר.
ווארטן, אז די פרעסע זאל באהאנדלען פרעזידענט טראמפ מיט גלייכבארעכטיקונג איז ווי ווארטן אויף משיח!
קירקעגאארד און די פרעסע
דער דענישער פילאזאף זארען קירקעגאארד (1813-1855) האט ארויסגעפאדערט, אז די פרעסע זאל זיך דועלן מיט אים, אנשטאט זיך צו טשעפען צו שוואכע קאנדידאטן, וואס קאנען זיך ניט פארטיידיקן קעגן אירע אנגריפן. זיין ארויספאדערונג האט די פרעסע גערן אקצעפטירט; די צייטונגען האבן געפירט מיט גלוסט און לוסט קעגן דעם פילאזאף אן אגרעסיווע קאמפאניע און האבן אים קיין מאל ניט געלאזן צורו. די כסדרדיקע אטאקעס אין דער פרעסע האבן ענדלעך דערמאטערט, דערשלאגן און דערטויט דעם פילאזאף.
א בעל-נצחון
פרעזידענט טראמפ פארמאגט אן אייזערנעם ווילן און א גאנץ-אנדערן טעמפעראמענט פונעם דענישן דענקער. דער פרעזידענט איז א דערפארענער געשעפטס-מאן, וואס פאסמאקעוועט זיך מיט א געשלעג. די נודניקעס אין דער אנטיקענער פרעסע פארשטייען ניט, אז דער פרעזידענט איז א שוויצער, וואס אטכאיעט זיך מיט א שלאכט.
א געוואלדיק צביעות
דער פרעזידענט איז גערעכט מיט האבן די פרעסע אין דער אדמה! די אלגעמיינע פרעסע איז געווען פארליבט אינעם פריערדיקן פרעזידענט און האט פארגראבן יעדן שלעכטן טאט און טעות, וואס אבאמע האט געמאכט אזוי ווי זי האט געהאט געטאן, אז קלינטאן איז געהאט געווען דער פרעזידענט. די ליבעראלע פרעסע, נעמלעך די אלגעמיינע פרעסע, האט פארדעקט, פארמינערט און מבטל געווען די אלע סקאנדאלן, אין וועלכע אבאמע גזלן און קלינטאן גנב זיינען ווידער און אבער פארדרייט געווארן.
דער אמת מיט אן אלף
טראמפס גרויסער וואל-זיג ווייזט, אז די אלטפרענקישע פרעסע איז ניט אזוי איינפלוסרייך ווי זי פלעג זיין פאר דער אינטערנעטישער עפאכע. טראמפס אומדערהערטער און אומדערווארטער נצחון באווייזט, אז די פרעסע איז ניט אזוי חשוב און וואזשנע און שפילט שוין מער ניט קיין גרויסע ראלע אין באאיינפלוסן די פאלקס-מיינונג!
די אנטיקענע פרעסע פארשטייט ניט, אז איר בלי-עפאכע איז שוין פארביי און פאריבער און די אינטערנעטישע פרעסע האלט זי אין פארבייטן. אמן, דיינו ותיקו. וואס מער די פארשטיינערטע פרעסע טשעפעט זיך צו פרעזידענט טראמפ, דאס אלץ נארישער מאכט זי זיך. טראמפ זאגט איין זאך און די פארשימלטע פרעסע דארף זאגן אויף צולהכעיס אן אנדער זאך! די אלגעמיינע פרעסע דארף ווידערשפרעכן דעם פרעזידענט ביי יעדן ווענד, קער און דריי, נאר ווייל זי איז ווי א נאריש, אגרעסיוו קינד אין דער גרונט-שולע, וואס פארטשעפעט זיך שטענדיק מיט אן אנדער שילער און מוז תמיד זאגן דאס לעצטע ווארט, וואס איז אויך א שטאך!
די נייעס-קארפאראציעס גראבן זיך וואס אמאל טיפער אין קבר יעדעס מאל וואס זיי פארעפנטלעכן די קינדערישע אטאקעס קעגן דעם פרעזידענט מכוח קלייניקייטן ווי דער סכסוך מיטן פרעזידענט ארום דער גרויס פונעם עולם ביי זיין איינשווערונג אין יאנואר.
ווארטן, אז די פרעסע זאל באהאנדלען פרעזידענט טראמפ מיט גלייכבארעכטיקונג איז ווי ווארטן אויף משיח!
קירקעגאארד און די פרעסע
דער דענישער פילאזאף זארען קירקעגאארד (1813-1855) האט ארויסגעפאדערט, אז די פרעסע זאל זיך דועלן מיט אים, אנשטאט זיך צו טשעפען צו שוואכע קאנדידאטן, וואס קאנען זיך ניט פארטיידיקן קעגן אירע אנגריפן. זיין ארויספאדערונג האט די פרעסע גערן אקצעפטירט; די צייטונגען האבן געפירט מיט גלוסט און לוסט קעגן דעם פילאזאף אן אגרעסיווע קאמפאניע און האבן אים קיין מאל ניט געלאזן צורו. די כסדרדיקע אטאקעס אין דער פרעסע האבן ענדלעך דערמאטערט, דערשלאגן און דערטויט דעם פילאזאף.
א בעל-נצחון
פרעזידענט טראמפ פארמאגט אן אייזערנעם ווילן און א גאנץ-אנדערן טעמפעראמענט פונעם דענישן דענקער. דער פרעזידענט איז א דערפארענער געשעפטס-מאן, וואס פאסמאקעוועט זיך מיט א געשלעג. די נודניקעס אין דער אנטיקענער פרעסע פארשטייען ניט, אז דער פרעזידענט איז א שוויצער, וואס אטכאיעט זיך מיט א שלאכט.
א געוואלדיק צביעות
דער פרעזידענט איז גערעכט מיט האבן די פרעסע אין דער אדמה! די אלגעמיינע פרעסע איז געווען פארליבט אינעם פריערדיקן פרעזידענט און האט פארגראבן יעדן שלעכטן טאט און טעות, וואס אבאמע האט געמאכט אזוי ווי זי האט געהאט געטאן, אז קלינטאן איז געהאט געווען דער פרעזידענט. די ליבעראלע פרעסע, נעמלעך די אלגעמיינע פרעסע, האט פארדעקט, פארמינערט און מבטל געווען די אלע סקאנדאלן, אין וועלכע אבאמע גזלן און קלינטאן גנב זיינען ווידער און אבער פארדרייט געווארן.
דער אמת מיט אן אלף
טראמפס גרויסער וואל-זיג ווייזט, אז די אלטפרענקישע פרעסע איז ניט אזוי איינפלוסרייך ווי זי פלעג זיין פאר דער אינטערנעטישער עפאכע. טראמפס אומדערהערטער און אומדערווארטער נצחון באווייזט, אז די פרעסע איז ניט אזוי חשוב און וואזשנע און שפילט שוין מער ניט קיין גרויסע ראלע אין באאיינפלוסן די פאלקס-מיינונג!
דער באראן שרייבט...
באראן וועלוול קארנפעלד, קארעספאנדענט, לאנדאן
באמערקונג פון רעדאקציע:
חשובע לייענער, באראן קארנפעלד גיט זיין ליטערארישן דעבוט דא אין אונזער ,מאמענט'. דער זייער געערטער פריץ, וואס זיין טיטל שטאמט פון קייסער פראנץ-יאסעף, לעבט אין לאנדאן. זיין עקצעלענץ איז א חשובער אינטעלעקטואל, א בעל-צדקה און א שפראכן-קענער, וואס רעדט אלס מוטער-שפראך סיי ענגליש סיי דייטש. דער פריץ איז א קענער אין לאטיין, אלט-גריכיש און לשון-קודש און רעדט א פליסיקן פראנצויזיש. שוין 30 יאר לענרט ער זיך יידיש, צו וועלכן ער האט גרויס ליבשאפט. די משפחה קארנפעלד קומט אורשפרינגלעך פון שטעטל גולצאוו-יעניקאוו אין ביימען, טשעכיע, וואו יידיש איז געווען די אומגאנגס-שפראך.
וועלוולס עלטער-זיידע זיגמונד איז געווען דער ערשטער באראן קארנפעלד, וואס איז באלוינט געווארן אין 1909 מיטן טיטל פאר זיינע פארדינסטן אין דער פינאנץ-וועלט. די באראנען קארנפעלד זיינען געווען טעטיק פון די 1880ער ביז צו דער צווייטער וועלט-מלחמה אין דער פאליטישער און פינאנץ-וועלט בכלל אין צענטראל- און מזרח-אייראפע און בפרט אין אונגארן, וואו זיי האבן געלעבט. די מערסטע קרובים אין דער באראנישער פאמיליע זיינען געווען דייטש-ריידנדיקע, וואס זיינען געווארן קריסטן. באראן וועלוול קומט פון א צווייג, וואס האט זיך קיין מאל ניט אפגעשמדט. זיין עקצעלענץ אינטערעסירט זיך זייער מיט דער יידישער פאלקס-געשיכטע, באזונדערש מיט דער היסטאריע פון עם-ישראל אין דער אנטיקענער וועלט.
מיט גרויס פארגעניגן שטעלן מיר אייך פאר אונזער נייסטן קארעספאנדענט וועלוול קארנפעלד. מיר ווינשן אים לאנגע יארן בכלל און א סך שעפערישע יארן בפרט. זאל ער האבן אלס זשורנאליסט גרויס דערפאלג דא אין ,דער מאמענט'.
חשובע לייענער, באראן קארנפעלד גיט זיין ליטערארישן דעבוט דא אין אונזער ,מאמענט'. דער זייער געערטער פריץ, וואס זיין טיטל שטאמט פון קייסער פראנץ-יאסעף, לעבט אין לאנדאן. זיין עקצעלענץ איז א חשובער אינטעלעקטואל, א בעל-צדקה און א שפראכן-קענער, וואס רעדט אלס מוטער-שפראך סיי ענגליש סיי דייטש. דער פריץ איז א קענער אין לאטיין, אלט-גריכיש און לשון-קודש און רעדט א פליסיקן פראנצויזיש. שוין 30 יאר לענרט ער זיך יידיש, צו וועלכן ער האט גרויס ליבשאפט. די משפחה קארנפעלד קומט אורשפרינגלעך פון שטעטל גולצאוו-יעניקאוו אין ביימען, טשעכיע, וואו יידיש איז געווען די אומגאנגס-שפראך.
וועלוולס עלטער-זיידע זיגמונד איז געווען דער ערשטער באראן קארנפעלד, וואס איז באלוינט געווארן אין 1909 מיטן טיטל פאר זיינע פארדינסטן אין דער פינאנץ-וועלט. די באראנען קארנפעלד זיינען געווען טעטיק פון די 1880ער ביז צו דער צווייטער וועלט-מלחמה אין דער פאליטישער און פינאנץ-וועלט בכלל אין צענטראל- און מזרח-אייראפע און בפרט אין אונגארן, וואו זיי האבן געלעבט. די מערסטע קרובים אין דער באראנישער פאמיליע זיינען געווען דייטש-ריידנדיקע, וואס זיינען געווארן קריסטן. באראן וועלוול קומט פון א צווייג, וואס האט זיך קיין מאל ניט אפגעשמדט. זיין עקצעלענץ אינטערעסירט זיך זייער מיט דער יידישער פאלקס-געשיכטע, באזונדערש מיט דער היסטאריע פון עם-ישראל אין דער אנטיקענער וועלט.
מיט גרויס פארגעניגן שטעלן מיר אייך פאר אונזער נייסטן קארעספאנדענט וועלוול קארנפעלד. מיר ווינשן אים לאנגע יארן בכלל און א סך שעפערישע יארן בפרט. זאל ער האבן אלס זשורנאליסט גרויס דערפאלג דא אין ,דער מאמענט'.
דער אמת איז שוין איצט דער ,עמעס'
די ראדיקאלן, באמת יאקאלן, האבן שוין לאנג צוריק איבערגענומען די הויכשולן און זיי פארוואנדלט אין פראפאגאנדע-אינסטיטוטן! די הויכגעשטעלטע אינטעלעקטואלן האבן פארכאפט דעם אמת און אים פארווארפן אינעם ,עמעס', אזא מין סאציאליסטישע פראפאגאנדע! די כמו-פני אין די אוניווערסיטעטן האבן געמאכט דעם אמת מיט אן אלף פארן ,עמעס', וואס איז טאקע באמת א גולם און האט גארניט קיין ווערט!
ס'עקזיסטירן מער ניט קיין פעסטע פאקטן און שוין מער ניט קיין תורה-האמת, ווייל אינעם ראדיקאל-סאציאליסטישן קאדעקס ענדערט זיך דער אמת כסדר ביז-וואס-ווען ער ווערט מגולגל אינעם ,עמעס', וואס איז שטענדיק די אידעאלאגיע פון א קארומפירטן רעזשים. די נאציס און קאמוניסטן האבן מאניפולירט און אומגעענדערט דעם אמת, כדי ער זאל שטימען מיט דער פארטיי-אידעאלאגיע. אונזער ציוויליזאציע שטייט אומבאדינגט אויף דער שוועל פון א בראווער, נייער וועלט. זייט גרייט!
די צעשפלינטערטע נייעס
ריידנדיק וועגן די שארלאטאנסקע נייעס! פאראן איז שוין מער ניט קיין אלגעמיינע נייעס, ווייל די נייעס זיינען אזוי צעשפלינטערט און קומען פון אזוי פיל מקורות מיט גאנץ-אנדערע פערספעקטיוון. אין רעזולטאט פון אזא לאגע שרייען די נייעס מער ניט; די שרייענדיקע נייעס זיינען היינט-צו-טאג די שטילע נייעס. דערצו און נאך ערגער, איז גאר שווער אונטערצושיידן די פאלשע באריכטן פון די אמתע נייעס!
אן איידעלע קולטור מיט אן אלגעמיינער בילדונג
אויב ס'עקזיסטירט ניט קיין הויך-קולטור צוזאמען מיט אן אלגעמיינער בילדונג צום דערהאלטן אזא קולטור, איז אויך ניט דא קיין אלגעמיינע און איידעלע געזעלשאפט! דער ראדיקאלער רעלאטיוויזם דערקלערט, אז אלע אידייען, אלע קולטורן און אלע רעליגיעס זיינען גלייך. כדי א ציוויליזאציע זאל עקזיסטירן און בליען, מוז זי זיך אליין הויכשעצן און האלטן די אייגענע קולטור פארן אויבערשטן פון שטויסל.
ס'איז שוין מער ניט דא קיין הויך-קולטור! זי איז שון לאנג צוריק פארביטן געווארן מיט א ריינעם שמוץ און דרעק, וואס באזינגט די שווארצע כאלעריע. די היינטיקע קולטור איז גאר אין גאנצן ניט קיין קולטור, בלויז נאר ראק, שלאק און קאק!
אן אינפארמאציע-רעסערוואואר
פאר דער פראגרעסיווער קאמפאניע, טאקע אן אגרעסיווע אפענסיווע, קעגן א טראדיציאנעלער בילדונג אין די 60ער יארן האט יעדער אמעריקאנער געזאלט פארמאגן אן אלגעמיינע בילדונג, נעמלעך א מיטלשול-בילדונג. די הויך-בילדונג איז געווען פאר פראפעסארן, לערער, דאקטוירים, אדוואקאטן אא"וו. יעדער אמעריקאנער האט געזאלט האבן אן אלגעמיינעם אינפארמאציע-רעסערוואואר, וואס האט אים דערלויבט צו אנאליזירן אלס בירגער א פאליטישע אדער עטישע סיטואציע און אננעמען א באשלאס פון אן אמעריקאנישן שטאנד-פונקט. דאס אלץ איז שוין פארשוואונדן און עקזיסטירט נאר ביי די עלטערע דורות, וואס האבן געלערנט אין די מיטלשולן און אוניווערסיטעטן פאר דער ראדיקאלער סטודענטן-באוועגונג אין די 60ער יארן.
א בראווע, נייע געשיכטע
יעדער ראדיקאלער רעזשים שרייבט-איבער די געשיכטע, אום זי זאל שטימען מיט דער אנשויאונג פון דער מלוכה. כדי צו הערשן איבער דער קעגנווארט, מוז מען צוערשט אומבייטן די פארגאנגענהייט, וואס מיינט איבערשרייבן די היסטאריע. א פאלשע געשיכטע מיט פראנקן-פאקטן פארזיכערט, אז די מלוכה זאל צוזאמען מיט איר אידעאלאגיע ניט האבן קיינע קאנקורענטן.
אויס קאנסטיטוציע
דאס געזעץ איז איצט צום דעבאטירן און פארדרייען און ניט צום פאלגן! דאס מיינט, אז דאס געזעץ אליין האט שוין מער ניט קיין שום ווערט. די סאפיסטן האבן ווי נוצלעכע אידיאטן געדינט דעם ראדיקאלן סאציאליזם און קארומפירט די געזעשלאפט מיט א געוואלדיקן רעלאטיוויזם. די פלפוליסטן און פראפעסיאנעלע פאקטן-פארדרייער האבן בעת א ווילדן שדים-טאנץ צעטראטן די קאנסטיטוציע, צעמזיקט דאס געזעץ און געממזרט די מדינה!
געדענקט זשע און פארשטייט זשע נאר, אז אן דער קאנסטיטוציע איז ניט דא קיין אמעריקע און די פאראייניקטע שטאטן איז ניט די פאראייניקטע שטאטן.
דער רעלאטאוויזם
דער געוואלדיקסטער מזיק איז דער רעלאטיוויזם, וואס דערקלערט, אז איין אידייע איז גלייך אלע אנדערע באגריפן. היינט-צו-טאג איז אלץ גארניט מיט גארניט און קיין שום זאך האט ניט קיין שום באדייטונג. כדי א געזעלשאפט זאל בלייבן לעבן און בליען, מוז עקזיסטירן און הערשן א ריי פעסטע פרינציפן!
א בריוו פונעם באראן
גוטע ברידער: א שיינעם דאנק אייך פאר דער גאלדענער געלעגנהייט צו שרייבן פארן זייער געערטן ,מאמענט'. אייער צייטשריפט איז א מחיה. איינע פון די גרעסטע אין לעבן פריידן איז פאר מיר צו זיין א קארעספאנדענט פאר אזא ערשט-קלאסיקער פובליקאציע.
מיט דרך-ארץ, וועלוול קארנפעלד
א כעסן מיט א הילכער
געדאנקען פון אן אויפגעבראכטן דענקער
פ"ר ד"ר ד"ר חיים אסטראווסקי, רעדאקציע-מיטארבעטער
א גולם מיט א צלם
דאס אויבערשטע קעפל זאגט מען דא ווי א ליטוואק: א גיילעם מיט א ציילעם. דער געשמאקער גראם באשרייבט גלענצנדיק פיל סיטואציעס און א סך פארשוינען.
בשעת דער גולמדיקער עולם פארגליווערט זיך די אויגן אויף א קאמפוטער- און טעלעפאן-עקראן און דער המון אין וואשינגטאן גריבלט זיך אין די פיקטיווע געשעפטן און פארבינדונגען פונעם פרעזידענט מיט רוסלאנד און מאכט פון א ווארט א קווארט, ווערן ניט באהאנדלט די ווירקלעכע ענינים, וואס טאטשען און טיטשען אונזער וועלט. איינצייטיק זיצן די אמתע מזיקים און גזלנים אין א זייט, קוקן זיך צו צו דעם ווילדן ברוגז-טאנץ און כאכאטשען*, ווייל זיי גליטשן זיך אוועק מיט אלצדינג.
דער עולם איז ניט בלויז א גולם, נאר א גולם מיט א צלם!
*לאכן הויך
די שרייענדיקע נייעס
די שרייענדיקע נייעס זיינען, אז די נייעס אין דער אלגעמיינער פרעסע זיינען באמת פיקטיווע נייעס!
די היינטיקע סיטואציע מיט דער אנטיקענער פרעסע, וואס פאכעט מיט דער נשמה און גיט-איבער בלויז נאר שארלאטאנסקע נייעס דערמאנט אונז אינעם רוסישן זאגעכץ וועגן דער סאוועטישער פרעסע: ס'זיינען ניט דא קיין נייעס אין ,דער עמעס' און ניט פאראן קיין שום אמת אין ,די נייעס'*. דעם אמת געזאגט: ס'זיינען ניט געווען קיין נייעס און קיין שום אמת אין ביידע פראפאגאנדע-בלעטער! אזוי איז דאס היינט-צו-טאג אין דער אלגעמיינער פרעסע אין די פאראייניקטע שטאטן!
*די צוויי פארטיי-צייטונגען אין ראטן-פארבאנד זיינען געווען ,פראוודא' (דער אמת) און ,איזוועסטיא' (די נייעס).
פארווערטס און רוקווערטס
ס'איז א קורווישע וועלט, וואו אלץ איז צום דעבאטירן און פארדרייען און דער אמת איז שוין טויט! דער עולם קאן ניט באשליסן, צי די וועלט איז גייט פארווערטס אדער רוקווערטס, צי די גאלדענע מדינה איז נאך גאלדן אדער פארזשאווערט.
אונזער געזעלשאפט ווערט איצט פאראליזירט פון א קולטור-קאמף מיט זיך-קריגנדיקע פראקציעס. די וועסטלעכע ציוויליזאציע וועט קיין מאל ניט גיין פארויס, ביז זי וועט באשליסן ווי אזוי צו באהאנדלען די אלע פראבלעמען, וואס צערייסן ווי א הערינג די געזעלשאפט. די היינטיקע וועלט וועט קיין מאל ניט גיין פארווערטס, ביז זי וועט קומען צום שכל און פארשטיין, אז זי גייט שוין יארן לאנג רוקווערטס!
בשעת-מעשה און ביני-לביני
די סיטואציע איז שוין נאך ערגער ווי מ'ווייסט און פארשטייט! די בעלי-קדחת אין דער רעגירונג שטופן אונז אריין אין קבר, באגראבן אונז לעבעדיקערהייט און לאכן בשעת-מעשה! ביני-לביני שפרינגען נאך אנדערע תמים און יאלדן פרייוויליק אריין אינעם אפגרונט, ווייל זיי זיינען ניט קלוג גענוג צו וויסן, ווילן ניט וויסן אדער מאכן זיך כלומערשט ניט וויסנדיק, וואס ס'קומט טאקע פאר! חשובע אידיאטן, מארשירט בצבור און בשלום צום אפגרונט און גייט ווי שאף צו דער שחיטה, ווייל די נאטשאלסטווע באפעלט אייך צו טאן אזוינס. ניט געקלערט און ניט געטראכט. דאס אלץ איז שוין פריער געשען; די געשיכטע חזרט זיך איבער ווידער און אבער. ניט היינט געדאכט!
דאס אויבערשטע קעפל זאגט מען דא ווי א ליטוואק: א גיילעם מיט א ציילעם. דער געשמאקער גראם באשרייבט גלענצנדיק פיל סיטואציעס און א סך פארשוינען.
בשעת דער גולמדיקער עולם פארגליווערט זיך די אויגן אויף א קאמפוטער- און טעלעפאן-עקראן און דער המון אין וואשינגטאן גריבלט זיך אין די פיקטיווע געשעפטן און פארבינדונגען פונעם פרעזידענט מיט רוסלאנד און מאכט פון א ווארט א קווארט, ווערן ניט באהאנדלט די ווירקלעכע ענינים, וואס טאטשען און טיטשען אונזער וועלט. איינצייטיק זיצן די אמתע מזיקים און גזלנים אין א זייט, קוקן זיך צו צו דעם ווילדן ברוגז-טאנץ און כאכאטשען*, ווייל זיי גליטשן זיך אוועק מיט אלצדינג.
דער עולם איז ניט בלויז א גולם, נאר א גולם מיט א צלם!
*לאכן הויך
די שרייענדיקע נייעס
די שרייענדיקע נייעס זיינען, אז די נייעס אין דער אלגעמיינער פרעסע זיינען באמת פיקטיווע נייעס!
די היינטיקע סיטואציע מיט דער אנטיקענער פרעסע, וואס פאכעט מיט דער נשמה און גיט-איבער בלויז נאר שארלאטאנסקע נייעס דערמאנט אונז אינעם רוסישן זאגעכץ וועגן דער סאוועטישער פרעסע: ס'זיינען ניט דא קיין נייעס אין ,דער עמעס' און ניט פאראן קיין שום אמת אין ,די נייעס'*. דעם אמת געזאגט: ס'זיינען ניט געווען קיין נייעס און קיין שום אמת אין ביידע פראפאגאנדע-בלעטער! אזוי איז דאס היינט-צו-טאג אין דער אלגעמיינער פרעסע אין די פאראייניקטע שטאטן!
*די צוויי פארטיי-צייטונגען אין ראטן-פארבאנד זיינען געווען ,פראוודא' (דער אמת) און ,איזוועסטיא' (די נייעס).
פארווערטס און רוקווערטס
ס'איז א קורווישע וועלט, וואו אלץ איז צום דעבאטירן און פארדרייען און דער אמת איז שוין טויט! דער עולם קאן ניט באשליסן, צי די וועלט איז גייט פארווערטס אדער רוקווערטס, צי די גאלדענע מדינה איז נאך גאלדן אדער פארזשאווערט.
אונזער געזעלשאפט ווערט איצט פאראליזירט פון א קולטור-קאמף מיט זיך-קריגנדיקע פראקציעס. די וועסטלעכע ציוויליזאציע וועט קיין מאל ניט גיין פארויס, ביז זי וועט באשליסן ווי אזוי צו באהאנדלען די אלע פראבלעמען, וואס צערייסן ווי א הערינג די געזעלשאפט. די היינטיקע וועלט וועט קיין מאל ניט גיין פארווערטס, ביז זי וועט קומען צום שכל און פארשטיין, אז זי גייט שוין יארן לאנג רוקווערטס!
בשעת-מעשה און ביני-לביני
די סיטואציע איז שוין נאך ערגער ווי מ'ווייסט און פארשטייט! די בעלי-קדחת אין דער רעגירונג שטופן אונז אריין אין קבר, באגראבן אונז לעבעדיקערהייט און לאכן בשעת-מעשה! ביני-לביני שפרינגען נאך אנדערע תמים און יאלדן פרייוויליק אריין אינעם אפגרונט, ווייל זיי זיינען ניט קלוג גענוג צו וויסן, ווילן ניט וויסן אדער מאכן זיך כלומערשט ניט וויסנדיק, וואס ס'קומט טאקע פאר! חשובע אידיאטן, מארשירט בצבור און בשלום צום אפגרונט און גייט ווי שאף צו דער שחיטה, ווייל די נאטשאלסטווע באפעלט אייך צו טאן אזוינס. ניט געקלערט און ניט געטראכט. דאס אלץ איז שוין פריער געשען; די געשיכטע חזרט זיך איבער ווידער און אבער. ניט היינט געדאכט!
חשוב, וויכטיק און וואזשנע
נאך חשובער ווי חשוב, גאר אין גאנצן וויכטיק און גאר שטארק וואזשנע
בערעקאש לעווינסאן, רעדאקציע-מיטארבעטער
נאך חשובער ווי חשוב, גאר אין גאנצן וויכטיק און גאר שטארק וואזשנע
בערעקאש לעווינסאן, רעדאקציע-מיטארבעטער
| י דאנאלד טראמפ איז דער היינטיקער פרעדי קריגער*, דער מאדערנער בעל-זבוב, א גולם-בחצות, וועלכן דער עולם ווארפט-פאר די אלע צרות און יסורים, וואס בושעווען אין אמעריקע בפרט און אויף דער וועלט בכלל. דער נייער פרעזידענט איז א געוואלדיקער מנוול, וואס קריכט-אריין אין מיטן נאכט צו א שלעכט קינד אין שלאף-צימער און גנבעט עס די נשמה! רבותי, ס'איז שוין צייט צו קומען צום שכל און באהאנדלען די ווירקלעכקייט! חברים, פרעזידענט טראמפ איז ניט אזוי וויכטיק, אז ער איז פאראנטווארטלעך און שולדיק אין די אלע פארברעכנס קעגן דער מענשהייט זינטן חטא-הראשון אין גן-עדן! 1 י דער נייער פרעזידענט איז ניט אזוי וויכטיק ווי איר מיינט! חשובע חברים, אויב איר זייט אלע אזוי וויכטיק און אייער מיינונג און שטימע האבן א ווערט, איז טראמפ ניט אזא וואזשנער יאטעביעדאם. הערט זשע און געדענקט זשע נאר: וואס ס'קומט-פאר ביי אייך אין שטוב איז א סך וויכטיקער פון דעם, וואס ס'טוט זיך אין ווייסן הויז! 1 י גוטע ברידער, דער סדר-היום פון פרעזידענט טראמפ איז ניט אזוי וויכטיק און וואזשנע. טראמפס טאג-ארדענונג וועט ניט זיין אין גאנצן אנדערש פון דער אלגעמיינער פאליטיק פון דער דעמאקראטישער פארטיי. טראמפ איז ניט קיין חשובער בירגעררעכט-קעמפער מיט א וואזשנער פאליטיק! דער נייער פרעזידענט איז ניט פאר קיין קליינער רעגירונג צוזאמען מיט א קליינעם בודזשעט, נאר פאר א ריי סאציאליסטישע מלוכה-פראגראמען. 1 |  דאנאלד טראמפ ווי פרעדי קריגער חשוב, וויכטיק און וואזשנע 1 י טראץ דעם, וואס חשוב, וויכטיק און וואזשנע מיינען אלע ,אימפארטאנט'* אויף ענגליש, אויף יידיש האבן די דריי ווערטער ניט די זעלבע באדייטונג. וויכטיק מיינט ,אימפארטאנט' ווי, למשל, די וויכטיקייט אין א וועלטלעכער בילדונג, ס'איז גארניט וויכטיק (ס'מאכט גארניט אויס) און ס'איז א וויכטיקער ענין. ווען מ'נוצט חשוב אין א זאץ ווי ער איז א חשובער מענש, מיינט דאס, אז די פערזאן איז זייער א געערטער לייט. וואזשנע הייסט אויך ,אימפארטאנט', נאר די באדייטונג פון דעם רוסישן ווארט איז אויך א ביסל אנדערש פון וויכטיק און חשוב. ווען מ'פרעגט א ייד ,וואס מאכסט דו?' און ער ענטפערט ניט אזוי וואזשנע מיינט דאס, אז ער פילט זיך ניט אזוי גלענצנדיק. 1 י ריידנדיק וועגן חשיבות! חשובער הויפט-רעדאקטאר מיינט זייער געערטער הער שעף-רעדאקטאר. מ'זאגט קיין מאל ניט וויכטיקער רעדאקטאר, ווייל וויכטיק און חשוב זיינען א ביסל אנדערש. 1 |
ריידנדיק וועגן משיח! פרעזידענט טראמפ איז, אודאי און אומבאדינגט, א וויכטיקער מענש און א וואזשנער פארשוין; צי ער איז חשוב איז צום דעבאטירן! אמן, דיינו ותיקו
תכלית מיט שכל
לאווע גאווארטשיק, רעדאקציע-מיטארבעטער
לאווע גאווארטשיק, רעדאקציע-מיטארבעטער
פארשטייט זשע און געדענקט זשע נאר!
רבותי, הערשט זשע נאר: דאס איז אן אויסטערלישע וועלט מיט מאדנע מענשן! אלע ווייסן דאס שוין; דאס זיינען ניט קיין שרייענדיקע נייעס און דאס איז גארניט קיין גוזמא. נו, איז וואס? אט-איצט און אט-דא זאגן מיר אייך וואס... וואס דאס איז... וואס מ'רעדט... און וואס דאס מיינט.
אונזער געזעלשאפט לויבט די ספין-דאקטוירים און דרעק-מייסטער, וואס פאבריצירן פראנק און פריי פראנקן-פאקטן, בכדי צו פארדרייען דעם אמת און מזיקן דעם עולם דעם מוח. טרעף און טעות! דער ציל פון אזוינע מזיקים איז צו איבערצייגן דעם גולמדיקן עולם, אז א שקר איז דער אמת. פיקס און פארטיק! די האר שטעלן זיך קאפויער ווען מ'זעט אזא בידנעם באלאגאן. גראם-שטראם! די גאנצע סיטואציע האט גארניט קיין טעם, אפילו אויך ביי א תם.
פארשטייט זשע און געדענקט זשע נאר, אז חולה-מסוכן איז א געזעלשאפט, וואס נעמט-אן די ליגנערניי (ספין-דאקטאריי) פאר אן ערלעכער און הערלעכער פראפעסיע!
הערט זשע און פארשטייט זשע נאר!
הערט א מעשה, וואס איז געשען, ניט טאקע מיט ממתקים, נאר טאקע מיט תלינים! אין דער אנטיקענער וועלט און ניט לאנג צוריק אין דער מאדערנער וועלט האט א מדינה געהאלטן מלחמה, כדי צוצונעמען ביים בעל-אבידה די אוצרות, די באדן-שאצן, נאטור-אוצרות, רוי-שטאף-קוואלן אא"וו. ווען מ'לייגט דאס זיך איבער און מ'באדענקט דאס גענוי, זעט מען איין, אז די אורזאכן פון די היינטיקע קריגן זיינען גארניט אנדערש פון די סיבות פון די מלחמות פון אמאל.
הערט זשע און פארשטייט זשע נאר, אז מ'פירט נאך היינט-צו-טאג קריג, אום צו נעמען זאק-רויב!
קומט זשע שוין צום שכל און פארשטייט זשע נאר!
וואס ס'קומט איצט פאר אין די דעמאקראטישע לענדער האט מען צו פארדאנקען בלויז נאר זיך אליין; שולדיק זיינען מיר אלע אין די אלע פראבלעמען, וואס בושעווען אין די מדינות אין ,דער ערשטער וועלט'! די דעמאקראטיע איז א קאלעקטיווע און שווערע ארבעט, וואס פאדערט, אז יעדער בירגער זאל אנטייל נעמען אין דעם פראצעס.
קומט זשע שוין צום שכל און פארשטייט זשע נאר, אז אלץ, וואס אונזערע רעגירונגען טוען, טוען זיי, מחמת די בירגער דערלויבן זיי צו טאן אזוינס! די פאסקודניאקעס אין די הויפטשטעט זיינען שוין ביז איצט דורכגעקומען מיט אלצדינג, וואס ס'האט זיי געגלוסט דאס הארץ, בלויז נאר ווייל ס'האבן ניט אנטייל גענומען גענוג בירגער אינעם דעמאקראטישן פראצעס!
ניט שוין זשע?
ניט שוין זשע זיינען מיר אלע שולדיק, ווייל מיר האבן געזאגט און געטאן גארניט די אלע יארן ווען די מזיקים און גזלנים האבן געממזרט און געמזיקט אונזער וועלט? הערט זשע און געדענקט זשע נאר, אז די דעמאקראטיע אין אטען איז אומגעקומען, ווייל דאס פאלק האט פארלוירן זיין ליבשאפט צו דער גוטסקייט, שיינקייט און איידלקייט און גענומען באלעקן געלט און גאלד.
רעדט זשע שוין תכלית!
פארשטייט זשע און געדענקט זשע נאר, אז אונזערע שונאים געווינען דעם קאמף, ווען מיר הערן-אויף זיין אין כעס!
רבותי, הערשט זשע נאר: דאס איז אן אויסטערלישע וועלט מיט מאדנע מענשן! אלע ווייסן דאס שוין; דאס זיינען ניט קיין שרייענדיקע נייעס און דאס איז גארניט קיין גוזמא. נו, איז וואס? אט-איצט און אט-דא זאגן מיר אייך וואס... וואס דאס איז... וואס מ'רעדט... און וואס דאס מיינט.
אונזער געזעלשאפט לויבט די ספין-דאקטוירים און דרעק-מייסטער, וואס פאבריצירן פראנק און פריי פראנקן-פאקטן, בכדי צו פארדרייען דעם אמת און מזיקן דעם עולם דעם מוח. טרעף און טעות! דער ציל פון אזוינע מזיקים איז צו איבערצייגן דעם גולמדיקן עולם, אז א שקר איז דער אמת. פיקס און פארטיק! די האר שטעלן זיך קאפויער ווען מ'זעט אזא בידנעם באלאגאן. גראם-שטראם! די גאנצע סיטואציע האט גארניט קיין טעם, אפילו אויך ביי א תם.
פארשטייט זשע און געדענקט זשע נאר, אז חולה-מסוכן איז א געזעלשאפט, וואס נעמט-אן די ליגנערניי (ספין-דאקטאריי) פאר אן ערלעכער און הערלעכער פראפעסיע!
הערט זשע און פארשטייט זשע נאר!
הערט א מעשה, וואס איז געשען, ניט טאקע מיט ממתקים, נאר טאקע מיט תלינים! אין דער אנטיקענער וועלט און ניט לאנג צוריק אין דער מאדערנער וועלט האט א מדינה געהאלטן מלחמה, כדי צוצונעמען ביים בעל-אבידה די אוצרות, די באדן-שאצן, נאטור-אוצרות, רוי-שטאף-קוואלן אא"וו. ווען מ'לייגט דאס זיך איבער און מ'באדענקט דאס גענוי, זעט מען איין, אז די אורזאכן פון די היינטיקע קריגן זיינען גארניט אנדערש פון די סיבות פון די מלחמות פון אמאל.
הערט זשע און פארשטייט זשע נאר, אז מ'פירט נאך היינט-צו-טאג קריג, אום צו נעמען זאק-רויב!
קומט זשע שוין צום שכל און פארשטייט זשע נאר!
וואס ס'קומט איצט פאר אין די דעמאקראטישע לענדער האט מען צו פארדאנקען בלויז נאר זיך אליין; שולדיק זיינען מיר אלע אין די אלע פראבלעמען, וואס בושעווען אין די מדינות אין ,דער ערשטער וועלט'! די דעמאקראטיע איז א קאלעקטיווע און שווערע ארבעט, וואס פאדערט, אז יעדער בירגער זאל אנטייל נעמען אין דעם פראצעס.
קומט זשע שוין צום שכל און פארשטייט זשע נאר, אז אלץ, וואס אונזערע רעגירונגען טוען, טוען זיי, מחמת די בירגער דערלויבן זיי צו טאן אזוינס! די פאסקודניאקעס אין די הויפטשטעט זיינען שוין ביז איצט דורכגעקומען מיט אלצדינג, וואס ס'האט זיי געגלוסט דאס הארץ, בלויז נאר ווייל ס'האבן ניט אנטייל גענומען גענוג בירגער אינעם דעמאקראטישן פראצעס!
ניט שוין זשע?
ניט שוין זשע זיינען מיר אלע שולדיק, ווייל מיר האבן געזאגט און געטאן גארניט די אלע יארן ווען די מזיקים און גזלנים האבן געממזרט און געמזיקט אונזער וועלט? הערט זשע און געדענקט זשע נאר, אז די דעמאקראטיע אין אטען איז אומגעקומען, ווייל דאס פאלק האט פארלוירן זיין ליבשאפט צו דער גוטסקייט, שיינקייט און איידלקייט און גענומען באלעקן געלט און גאלד.
רעדט זשע שוין תכלית!
פארשטייט זשע און געדענקט זשע נאר, אז אונזערע שונאים געווינען דעם קאמף, ווען מיר הערן-אויף זיין אין כעס!
בושות,
חרפות
און חוצפות
אן א מאס און אן א שיעור
פ"ר בנימין עקלשטיין, רעדאקציע-סעקרעטאר
חרפות
און חוצפות
אן א מאס און אן א שיעור
פ"ר בנימין עקלשטיין, רעדאקציע-סעקרעטאר
דער גולמדיקער עולם איז ניט אין ביורא און מאכט א שטענדיקע לאנטש-פויזע! דערצו, בשעת די וועלט זיצט אין קאוויארניע און וויל וויסן גארניט מיט גארניט, מאכן זיך די אמתע גנבים אוועק מיט אלצדינג. בשעת די וועלט פארגליווערט זיך די אויגן אויף אן עקראן און פארשטאפט זיך די אויערן מיט דער דזשונגל-מוזיק פון א טראגבארער קאקאמייקע, נעמען די גזלנים אין דער הויפטשטאט אן די וויכטיקע באשלאסן און אנטשיידן דעם גורל פון די פאלקס-מאסן. יא, דער עולם וויל זיך נאר אפרוען און געניסן פון אן איבערלאנגן לאנטש-איבעררייס; דערצו און נאך ערגער, וויל ער זיך אוועקשאקלען פריצייטיק פון דער ארבעט! אמעריקע גנב!
איצט קומען-פאר בורענינעס, ווען דער עולם דארף הארעווען, בכדי צו ציען היונה אנשטאט צו זיצן אין דער היים און באקומען ממתקים פון דער מלוכה-קאסע אויפן חשבון פון די, וואס ארבעטן!
* * *
דער גרויסארטיקער וואל-זיג מצד די רעפובליקאנער באשטעטיקט, אז די פאראייניקטע שטאטן איז נאך ניט טויט. די אפאטיע און דעקאדענץ האבן נאך ניט דורכגעווייקט די גאנצע געזעלשאפט. א העלפט פון דער אמעריקאנער וויילערשאפט שעצט נאך אלץ הויך די ,רעוואלוציאנערע' פרינציפן, אויף וועלכע אונזער דעמקראטיע שטיצט זיך און וואס האבן גאלדן געמאכט אונזער מדינה. עטלעכע ביישפילן פון אזוינע עיקרים זיינען: א קליינע רעגירונג מיט א קליינעם בודזשעט און קליינע שטייערן.
* * *
ס'איז כדאי צו באמערקן און באטאנען, אז 52 ביז 54 פראצענט פון דער אמעריקאנער בירגערשאפט נעמט ממתקים פון דער מלוכה-קאסע און צווישן 46 און 48 פראצענט ארבעט און שטיצט-אונטער דעם גרעסערן און אומפראדוקטיוון פראצענט. ווי זשע קאן א מלוכה עקזיסטירן אין אזא אומשטענד? א לאנד קאן לאנג ניט עקזיסטירן, ווען ס'בושעוועט אזא פראבלעם!
* * *
קיין שום געזעלשאפט האט זיך קיין מאל ניט ארויסגעשלעפט פון זומפ נאכדעם ווי זי איז אריינגעפאלן אינעם טרייב-זאמד. די דעקאדענץ, מיינענדיק דעם האדעניזם און נארציזם, איז ווי זומפ-זאמד, וואס שלינגט-איין גאנצע ציוויליזאציעס! נאך דעם ווי א ציוויליזאציע ווערט אנגעשטעקט און דורכגעווייקט מיט דער דעקאדענץ, ווערט זי צעפוילט פון אינעווייניק און שטארבט לאנגזאם, ביז די קרענק פרעסט ענדלעך אויף ווי קרעבס דעם גאנצן קרבן.
איצט קומען-פאר בורענינעס, ווען דער עולם דארף הארעווען, בכדי צו ציען היונה אנשטאט צו זיצן אין דער היים און באקומען ממתקים פון דער מלוכה-קאסע אויפן חשבון פון די, וואס ארבעטן!
* * *
דער גרויסארטיקער וואל-זיג מצד די רעפובליקאנער באשטעטיקט, אז די פאראייניקטע שטאטן איז נאך ניט טויט. די אפאטיע און דעקאדענץ האבן נאך ניט דורכגעווייקט די גאנצע געזעלשאפט. א העלפט פון דער אמעריקאנער וויילערשאפט שעצט נאך אלץ הויך די ,רעוואלוציאנערע' פרינציפן, אויף וועלכע אונזער דעמקראטיע שטיצט זיך און וואס האבן גאלדן געמאכט אונזער מדינה. עטלעכע ביישפילן פון אזוינע עיקרים זיינען: א קליינע רעגירונג מיט א קליינעם בודזשעט און קליינע שטייערן.
* * *
ס'איז כדאי צו באמערקן און באטאנען, אז 52 ביז 54 פראצענט פון דער אמעריקאנער בירגערשאפט נעמט ממתקים פון דער מלוכה-קאסע און צווישן 46 און 48 פראצענט ארבעט און שטיצט-אונטער דעם גרעסערן און אומפראדוקטיוון פראצענט. ווי זשע קאן א מלוכה עקזיסטירן אין אזא אומשטענד? א לאנד קאן לאנג ניט עקזיסטירן, ווען ס'בושעוועט אזא פראבלעם!
* * *
קיין שום געזעלשאפט האט זיך קיין מאל ניט ארויסגעשלעפט פון זומפ נאכדעם ווי זי איז אריינגעפאלן אינעם טרייב-זאמד. די דעקאדענץ, מיינענדיק דעם האדעניזם און נארציזם, איז ווי זומפ-זאמד, וואס שלינגט-איין גאנצע ציוויליזאציעס! נאך דעם ווי א ציוויליזאציע ווערט אנגעשטעקט און דורכגעווייקט מיט דער דעקאדענץ, ווערט זי צעפוילט פון אינעווייניק און שטארבט לאנגזאם, ביז די קרענק פרעסט ענדלעך אויף ווי קרעבס דעם גאנצן קרבן.
דו ביסט טאקע משוגע, נאר רעד ווייטער שקרים
גוזמות און
צביעות
בערעקאש לעווינסאן, רעדאקציע-מיטארבעטער
גוזמות און
צביעות
בערעקאש לעווינסאן, רעדאקציע-מיטארבעטער
 |  |
אינעם היינטיקן אמעריקע מאכט מען תמיד ערגעץ-וואו א געוואלד און גערודער. דער המון פארפלייצט די גאסן און טאראראמעוועט קעגן דער נייער רעגירונג. די ווילדע סיטואציע איז א מילדער ברידער-קריג, די נעמער קעגן די געבער, די אומפראדוקטיווע קעגן די פראדוקטיווע בירגער, די האראפאשניקעס קעגן די פויליאקעס. דער מצב איז נאך פשוטער ווי פשוט און נאך קלערער ווי קלאר.
די אלע מהומהניקעס, וואס קומען זיך צוזאמען אויף די פראטעסט-דעמאנסטראציעס אין אלע טיילן לאנד זיינען אנארכיסטן, קאמוניסטן, ראדיקאלן, דהיינו ליידיק-גייער, וואס האלטן, אז די רעגירונג איז פארפליכטעט צו שענקען די דלפנים און פוסטעפאסניקעס ברויט צוזאמען מיט א דאך און מעדיצין! די נייע אדמיניסטראציע שרעקט זיי אלעמען איבער, ווייל זיי האבן מורא, אז זיי וועלן שוין מער ניט באקומען קיין מלוכה-צדקה!
טראמפס געוואלדיקער וואל-נצחון שטעלט-פאר מיט זיך די נקמה פונעם אמעריקאנער ארבעטער ווי אויך א שטארקע צוריקווייזונג פון אבאמעס און קלינטאנס סאציאליזם. די וויכטיקסטע פונקטן אין דער טאג-ארדענונג פון פרעזידענט טראמפ זאלן, דארפן און מוזן זיין: פארקלענערן די רעגירונג, דעם בודזשעט, דעם דעפיציט און די אלע שטייערן. די דרינגענדיקסטע פריאריטעט פון דער אדמיניסטראציע טראמפ זאל, דארף און מוז זיין: דערלויבן דעם פשוטן ארבעטער צו האלטן פאר זיך זיין לוין און ניט פאשען דעם חזיר, נעמלעך די רעגירונג. א רעגירונג זאל דינען דעם פאלק און ניט פונקט פארקערט. וואשינגטאן ממזרט און מזיקט שוין גאר א סך יארן דעם מיטל-קלאס און די האראפאשניקעס אינעם אונטער-קלאס און קושט אין הינטן דעם שמוץ און דרעק, וואס ארבעט ניט און וויל ניט ארבעטן.
איין אורזאך פארוואס די געוואלדיקע סאציאליסטקע מאדאם קלינטאן האט פארשפילט דעם וואל-קאמף איז איר באצייכענען ווי שענדלעך טראמפס שטיצער, די פשוטע ארבעטער אין די פראווינצן און דעם מיטל-קלאס אין די שטעט. די נארישע מאדאם האט ניט פארשטאנען, אז זי האט שווער באליידיקט די פשוטע האראפאשניקעס, וואס האבן גרויס געמאכט אמעריקע. די פאראייניקטע שטאטן איז געווען די גאלדענע מדינה, ווייל דא האט מען אמאל געהאט א וועלט מיט געלעגנהייטן צו פארדינען און האלטן פאר זיך א שיינע פאר קאפקעס. די גאלדענע ליליע האט אבער שוין פארוועלקט און איז פארזשאווערט געווארן א דאנק א סאציאליסטישער פראגראם, וואס דערלויבט די מלוכה צוצורויבן ביי די חשובע האראפאשניקעס א היפשן פראצענט פון זייערע שכירות און שענקען די קבצנים און פוילער ממתקים.
די פאלקס-מאסן זיינען מלא-רציחה, זייערע מיילער שוימען מיט גרים-צארן און זיי וועלן שוין מער ניט פארליידן אזא סיטואציע. שוין גענוג און איבערגענוג! גענוג געזאגט.
די אלע מהומהניקעס, וואס קומען זיך צוזאמען אויף די פראטעסט-דעמאנסטראציעס אין אלע טיילן לאנד זיינען אנארכיסטן, קאמוניסטן, ראדיקאלן, דהיינו ליידיק-גייער, וואס האלטן, אז די רעגירונג איז פארפליכטעט צו שענקען די דלפנים און פוסטעפאסניקעס ברויט צוזאמען מיט א דאך און מעדיצין! די נייע אדמיניסטראציע שרעקט זיי אלעמען איבער, ווייל זיי האבן מורא, אז זיי וועלן שוין מער ניט באקומען קיין מלוכה-צדקה!
טראמפס געוואלדיקער וואל-נצחון שטעלט-פאר מיט זיך די נקמה פונעם אמעריקאנער ארבעטער ווי אויך א שטארקע צוריקווייזונג פון אבאמעס און קלינטאנס סאציאליזם. די וויכטיקסטע פונקטן אין דער טאג-ארדענונג פון פרעזידענט טראמפ זאלן, דארפן און מוזן זיין: פארקלענערן די רעגירונג, דעם בודזשעט, דעם דעפיציט און די אלע שטייערן. די דרינגענדיקסטע פריאריטעט פון דער אדמיניסטראציע טראמפ זאל, דארף און מוז זיין: דערלויבן דעם פשוטן ארבעטער צו האלטן פאר זיך זיין לוין און ניט פאשען דעם חזיר, נעמלעך די רעגירונג. א רעגירונג זאל דינען דעם פאלק און ניט פונקט פארקערט. וואשינגטאן ממזרט און מזיקט שוין גאר א סך יארן דעם מיטל-קלאס און די האראפאשניקעס אינעם אונטער-קלאס און קושט אין הינטן דעם שמוץ און דרעק, וואס ארבעט ניט און וויל ניט ארבעטן.
איין אורזאך פארוואס די געוואלדיקע סאציאליסטקע מאדאם קלינטאן האט פארשפילט דעם וואל-קאמף איז איר באצייכענען ווי שענדלעך טראמפס שטיצער, די פשוטע ארבעטער אין די פראווינצן און דעם מיטל-קלאס אין די שטעט. די נארישע מאדאם האט ניט פארשטאנען, אז זי האט שווער באליידיקט די פשוטע האראפאשניקעס, וואס האבן גרויס געמאכט אמעריקע. די פאראייניקטע שטאטן איז געווען די גאלדענע מדינה, ווייל דא האט מען אמאל געהאט א וועלט מיט געלעגנהייטן צו פארדינען און האלטן פאר זיך א שיינע פאר קאפקעס. די גאלדענע ליליע האט אבער שוין פארוועלקט און איז פארזשאווערט געווארן א דאנק א סאציאליסטישער פראגראם, וואס דערלויבט די מלוכה צוצורויבן ביי די חשובע האראפאשניקעס א היפשן פראצענט פון זייערע שכירות און שענקען די קבצנים און פוילער ממתקים.
די פאלקס-מאסן זיינען מלא-רציחה, זייערע מיילער שוימען מיט גרים-צארן און זיי וועלן שוין מער ניט פארליידן אזא סיטואציע. שוין גענוג און איבערגענוג! גענוג געזאגט.
בהלות מיט יללות
אויספירלעכע אנאליזן וועגן כלערליי טענות-ומענות
א מזלדיקער מזיק מאכט באקאנט דעם ריינעם אמת מיט א חוצפהדיקן אלף!
פ"ר ד"ר ד"ר חיים בן-ציון אסטראווסקי, רעדאקציע-מיטארבעטער
אויספירלעכע אנאליזן וועגן כלערליי טענות-ומענות
א מזלדיקער מזיק מאכט באקאנט דעם ריינעם אמת מיט א חוצפהדיקן אלף!
פ"ר ד"ר ד"ר חיים בן-ציון אסטראווסקי, רעדאקציע-מיטארבעטער
חברים, דער אמת איז א ביטערער טאבלעט! דאס איז דער עולם-השקר, וואו די ווארהייט דינט נאר א וועלט, וואס שעצט זי הויך און וויל זי הערן! ריידנדיק וועגן דער ווארהייט: דער אמת מיט אן אלף איז, אז ס'זיינען שוין דא עלף שטאטן, וואו ס'זיינען מער נעמער ווי געבער. אין אזוינע שטאטן זיינען פאראן מער ארבעטסלאזע, וואס באקומען ממתקים פון דער מלוכה-קאסע ווי ס'זיינען דא בירגער, וואס ארבעטן און האבן פרנסה.
* * *
צו ,עמוד' זיינען שוין אויפגעשטאנען די אלע פאקטן-פארדרייער, פלפוליסטן און בעלי-שקר, בכדי צו ווידערשפרעכן און מאכן קרעפל-פלייש פון דער סטאטיסטישער אנגאבע, וואס איז פארעפנטלעכט געווארן לעצטנס אינעם פינאנץ-זשורנאל ,פארבס'. דער מחבר פון דעם פארשונגס-ארטיקל ביל באלדווין האט פארגליכן אין יעדן שטאט די צאל געבער מיט דער סומע נעמער, דעפינירנדיק ,א געבער' ווי א פערזאן, וואס ארבעט און האט פרנסה און ,א נעמער' ווי א לייט, וואס באקומט צדקה פון דער רעגירונג. דער פארשער האט אנגעשריבן דעם ארטיקל, אום צו ווארענען די אינוועסטארן און געשעפטס-לייט, וואס ווילן פירן מסחר אין אזעלכע שטאטן.
* * *
אין 2009 ווען דזשארזש בוש איז אפגעטראטן פון פרעזידענט-אמט, האט דער אלגעמיינער בודזשעט-דעפיציט באטראפן 10 טריליאן דאלאר! פרעזידענט אבאמע האט בשעת זיין ערשטן טערמין פארדאפטלט דעם דעפיציט, כדי צו שענקען די דלפנים צקדה פון דער מלוכה-קאסע. די געוואלדיקע פארדאפלונג איז נאך גרעסער פונעם דעפיציט אין די אלע פריערדיקע און צוזאמענגערעכנטטע אדמיניסטראציעס!
דער דעפיציט באטרעפט איצט 20 טריליאן און ס'קימערט וואשינגטאן ווי א פאר-א-יאריקער שניי. אין דער הויפטשטאט האלט מען אין אויסגעבן געלט, אויסבייטלען די נאציע און פארגרעסערן דעם דעפיציט. איצט פארשטייט איר, פארוואס אמעריקע האט גאר גרויסע צרות!
* * *
קיין שום לאנד קאן ניט בלייבן לעבן, ווען די מידנערהייט ארבעט און מוז געבן ברויט דער מערהייט, וואס ארבעט ניט! איינס מיט איינס איז נאך אלץ צוויי!... אפילו אויך אין דער היינטיקער, משוגענער וועלט!
* * *
צו ,עמוד' זיינען שוין אויפגעשטאנען די אלע פאקטן-פארדרייער, פלפוליסטן און בעלי-שקר, בכדי צו ווידערשפרעכן און מאכן קרעפל-פלייש פון דער סטאטיסטישער אנגאבע, וואס איז פארעפנטלעכט געווארן לעצטנס אינעם פינאנץ-זשורנאל ,פארבס'. דער מחבר פון דעם פארשונגס-ארטיקל ביל באלדווין האט פארגליכן אין יעדן שטאט די צאל געבער מיט דער סומע נעמער, דעפינירנדיק ,א געבער' ווי א פערזאן, וואס ארבעט און האט פרנסה און ,א נעמער' ווי א לייט, וואס באקומט צדקה פון דער רעגירונג. דער פארשער האט אנגעשריבן דעם ארטיקל, אום צו ווארענען די אינוועסטארן און געשעפטס-לייט, וואס ווילן פירן מסחר אין אזעלכע שטאטן.
* * *
אין 2009 ווען דזשארזש בוש איז אפגעטראטן פון פרעזידענט-אמט, האט דער אלגעמיינער בודזשעט-דעפיציט באטראפן 10 טריליאן דאלאר! פרעזידענט אבאמע האט בשעת זיין ערשטן טערמין פארדאפטלט דעם דעפיציט, כדי צו שענקען די דלפנים צקדה פון דער מלוכה-קאסע. די געוואלדיקע פארדאפלונג איז נאך גרעסער פונעם דעפיציט אין די אלע פריערדיקע און צוזאמענגערעכנטטע אדמיניסטראציעס!
דער דעפיציט באטרעפט איצט 20 טריליאן און ס'קימערט וואשינגטאן ווי א פאר-א-יאריקער שניי. אין דער הויפטשטאט האלט מען אין אויסגעבן געלט, אויסבייטלען די נאציע און פארגרעסערן דעם דעפיציט. איצט פארשטייט איר, פארוואס אמעריקע האט גאר גרויסע צרות!
* * *
קיין שום לאנד קאן ניט בלייבן לעבן, ווען די מידנערהייט ארבעט און מוז געבן ברויט דער מערהייט, וואס ארבעט ניט! איינס מיט איינס איז נאך אלץ צוויי!... אפילו אויך אין דער היינטיקער, משוגענער וועלט!
וועלט-שמערץ און שאדן-פרייד
לאווע גאווארטשיק, רעדאקציע-מיטארבעטער
מלא-רציחה אויף דער מאשין!
נידער מיט דער עלעקטראנישער רעאליטעט!
נידער מיט דער עלעקטראנישער רעאליטעט!
די גאנצע מענשהייט שטייט פארשטיינערטערהייט ווי שאף הארט ביים אפגרונט, דער שטן שטופט זי אריין אינעם באדנלאזן לאך און דער מזיק שטייט אין א זייט, קוקט זיך צו און לאכט ווי א משוגענער! דערצו און נאך מוראדיקער, מאכט די מערהייט אן אנשטעל, אז אלץ איז אין ארדענונג. בשעת דער גולמדיקער עולם ווערט פארקאכט אין כלערליי קאקאמייקעס, דזשימדזשיקעס און מאכערייקעס, נעמען די פאסקודנע מאכט-האבער אן די אלע באשלאסן אין נאמען פונעם פאלק, וואס וויל ניט באהאנדלען די רעאליטעט. דא ליגט דער הונט באגראבן!
דאס איז א משוגענע וועלט, וואס פארטיפט זיך אין דער פסעוודא-רעאליטעט און שעצט-גרינג די וואר! בשעת די ווירקלעכקייט ווערט וואס אמאל גרויער און קאלאמוטנער, פארגראבט מען זיך טיפער און נאך טיפער אין דער קיבערנעטישער וועלט. אנשטאט צורעכט צו מאכן די שלעכטע לאגע, וויל מען זיך ליבערשט באהאלטן אויף דער עלעטראנישער רעאליטעט. דערויף קלאגט דאך דער מקונן.
דאס איז א משוגענע וועלט, וואס פארטיפט זיך אין דער פסעוודא-רעאליטעט און שעצט-גרינג די וואר! בשעת די ווירקלעכקייט ווערט וואס אמאל גרויער און קאלאמוטנער, פארגראבט מען זיך טיפער און נאך טיפער אין דער קיבערנעטישער וועלט. אנשטאט צורעכט צו מאכן די שלעכטע לאגע, וויל מען זיך ליבערשט באהאלטן אויף דער עלעטראנישער רעאליטעט. דערויף קלאגט דאך דער מקונן.
דער גולמדיקער עולם וויל ניט קומען צום שכל און פארשטיין, אז ס'בושעוועט א געוואלדיקע מגפה, דער זאמביאיזם. דער עולם שלעפט זיך ווי א זאמבי אהין און אהער, שטארנדיק אן א שיעור און אן א סוף אויף אן עקראן, בכדי צו אנטלויפן פון דער וואר. די פסעוודא-רעאליטעט איז א זומפ מיט טרייב-זאמד! וואס טיפער מ'זינקט אין זומפ, אלץ מער פארלירט מען די פארבינדונג מיט דער ווירקלעכקייט. די כמו-וואר איז א פארכשופט רעדל! וואס בלאסער די רעאליטעט ווערט, דאס אלץ שטארקער אנקערט מען זיך אין דער קיבער-וועלט; און וואס מער מ'האלט זיך פארבארגן אויף דער עלעקטראנישער וואר, אלץ גרויער ווערט די רעאלע וועלט. לא עלינו.
די קיבערנעטישע וואר איז פאר אמתע יאלדן און נודניקעס, וואס זייער לעבן איז ווי א מדבר פוסט און לער און זייער עקזיסטענץ האט גארניט קיין באדייטונג. שומו שמים!
נידער מיט דער עלעקטראנישער וועלט!
די קיבערנעטישע וואר איז פאר אמתע יאלדן און נודניקעס, וואס זייער לעבן איז ווי א מדבר פוסט און לער און זייער עקזיסטענץ האט גארניט קיין באדייטונג. שומו שמים!
נידער מיט דער עלעקטראנישער וועלט!
היסטאריע מיט היסטעריע
פון דאנען אין 100 יאר ביז אהער
די ציוויליזאציע איז ניט געגאנגען פארויס, נאר רוקווערטס!
ד"ר אוצר א. מ. נאמאסט, פרעזידענט און גרינדער
פון דאנען אין 100 יאר ביז אהער
די ציוויליזאציע איז ניט געגאנגען פארויס, נאר רוקווערטס!
ד"ר אוצר א. מ. נאמאסט, פרעזידענט און גרינדער
 |  |
חולה-מסוכן איז די געזעלשאפט, וואס באזינגט די שווארצע כאלעריע!
,דער עולם איז ניט געגאנגען פארויס נאר צוריק!'
www.youtube.com/watch?v=PvYoTPlTwpE
,דער עולם איז ניט געגאנגען פארויס נאר צוריק!'
www.youtube.com/watch?v=PvYoTPlTwpE
דער עולם איז ניט געגאנגען פארויס נאר צוריק... רוקווערטס ביז א פינצטערער צייט, וואו די איידלייט און עלעגאנץ עקזיסטירן ניט. דערצו און נאך ערגער, שטייט דער היינטיקער עולם אויף דער שוועל פון א בראווער, נייער וועלט, וואו דער אמת און גאט זיינען שוין טויט, דערפאר ווייל די ציוויליזאציע האט זיי דערשטיקט! ווינד און וויי איז א וועלט, וואס דארף ניט האבן דעם תורה-האמת!
דער עולם זאל מארשירן מיט דער צייט פארווערטס און ניט רוקווערטס. פון דער איטאליענישער רענייסאנץ (1300) ביז צו דער ערשטער וועלט-מלחמה (1914-1918) איז די וועסטלעכע ציוויליזאציע געגאנגען פארויס; די מערב-וועלט האט געמאכט פארטשריט אויף אן א שיעור געביטן.
אין משך פון די פארגאנגעגענע 100 יאר, פון 1918 ביז 2017, האט זיך די וועסטלעכע געזעלשאפט געהאלטן אין פונאנדערפאלן. יעדער נייער דור איז געווארן וואס אמאל שוואכער; איינצייטיק איז די קולטור געווארן וואס אמאל געמיינער און קראנקער! איצט אין 2017 לעבט מען אין א וועלט, וואו די ווארהייט עקזיסטירט ניט, וואו ס'זיינען שוין מער ניט דא קיינע סטאנדארדן, וואו אלץ איז צום דעבאטירן און וואו די געזעלשאפט צעפאלט זיך. די מערב-ציוויליזאציע האט אבער נאך ניט דערגרייכט ביזן ענדע-פונקט! ווארט זשע נאר, די געזעלשאפט וועט שוין באלד פאלן ווייטער!
* * *
בכדי זיך צו דערוויסן, וואוהין מ'גייט, דארף מען צוערשט האבן אן אנונג, וואו מ'שטייט און וואס ס'געשעט פאר די אויגן! אום פעסטצושטעלן, וואס ס'וועט פארקומען, מוז מען זיך אפגעבן א חשבון, וואו מ'איז געווען און וואו מ'געפינט זיך. די קירצסטע פארבינדונג צווישן צוויי פונקטן איז א גראדע ליניע.
היינט-צו-טאג ווייסן די יונגע דורות ניט, וואס ס'פאסירט אויף דער וועלט, מחמת זיי ווייסן ניט ווי צו אנאליזירן קיינע סיטואציעס פון א היסטארישן שטאנד-פונקט, נאר פון א היסטערישן פערספעקטיוו!
* * *
דער עולם זאל מארשירן מיט דער צייט פארווערטס און ניט רוקווערטס. פון דער איטאליענישער רענייסאנץ (1300) ביז צו דער ערשטער וועלט-מלחמה (1914-1918) איז די וועסטלעכע ציוויליזאציע געגאנגען פארויס; די מערב-וועלט האט געמאכט פארטשריט אויף אן א שיעור געביטן.
אין משך פון די פארגאנגעגענע 100 יאר, פון 1918 ביז 2017, האט זיך די וועסטלעכע געזעלשאפט געהאלטן אין פונאנדערפאלן. יעדער נייער דור איז געווארן וואס אמאל שוואכער; איינצייטיק איז די קולטור געווארן וואס אמאל געמיינער און קראנקער! איצט אין 2017 לעבט מען אין א וועלט, וואו די ווארהייט עקזיסטירט ניט, וואו ס'זיינען שוין מער ניט דא קיינע סטאנדארדן, וואו אלץ איז צום דעבאטירן און וואו די געזעלשאפט צעפאלט זיך. די מערב-ציוויליזאציע האט אבער נאך ניט דערגרייכט ביזן ענדע-פונקט! ווארט זשע נאר, די געזעלשאפט וועט שוין באלד פאלן ווייטער!
* * *
בכדי זיך צו דערוויסן, וואוהין מ'גייט, דארף מען צוערשט האבן אן אנונג, וואו מ'שטייט און וואס ס'געשעט פאר די אויגן! אום פעסטצושטעלן, וואס ס'וועט פארקומען, מוז מען זיך אפגעבן א חשבון, וואו מ'איז געווען און וואו מ'געפינט זיך. די קירצסטע פארבינדונג צווישן צוויי פונקטן איז א גראדע ליניע.
היינט-צו-טאג ווייסן די יונגע דורות ניט, וואס ס'פאסירט אויף דער וועלט, מחמת זיי ווייסן ניט ווי צו אנאליזירן קיינע סיטואציעס פון א היסטארישן שטאנד-פונקט, נאר פון א היסטערישן פערספעקטיוו!
* * *
וועלינגטאן באקענט זיך מיט לארד נעלסאן
לארד נעלסאן און דער הערצאג פון וועלינגטאן, די אימפאזאנטסטע צוויי מיליטערלייט פון זייער דור, האבן זיך אנגעטראפן נאר איין מאל, אין בריטישן אויסערן-מיניסטעריום. זיי זיינען געזעסן איינער נעבן דעם אנדערן אין סאלאן, ווארטנדיק, אז דער אויסערן-סעקרעטאר זאל זיי אויפנעמען.
דער גענעראל האט דערקענט דעם אדמיראל אבער נעלסאן האט ניט געהאט קיין שום אנונג, אז ער זיצט נעבן דעם אייזערנעם הערצאג. זיין גראציע, דער הערצאג דערציילט אין זיינע מעמוארן, אז ער האט פארפירט מיט לארד נעלסאן א געשפרעך און נעלסאן האט גערעדט ווי דער גרעסטער נודניק און אידיאט, מיט וועלכן ער האט זיך ווען באקענט.
דער סעקרעטאר פונעם מיניסטער איז אריינגעקומען אין סאלאן און האט העפלעך איבערגעריסן דעם שמועס. ,אייער גראציע', האט דער סעקרעטאר געזאגט, ,צום באדויערן פארשפעטיקט זיך זיין עקצעלענץ אבער אין א פאר מינוטן ארום וועט ער זיך זען מיט אייך'.
לארד נעלסאן האט איינגעזען, אז ער איז געזעסן נעבן א הויכראנגיקן אריסטאקראט אבער ער האט נאך דעמאלט ניט געוואוסט, מיט וועמען ער האט ערשט גערעדט. דער אדמיראל האט תיכף-ומיד אויסגענוצט זיין גאנצן חן. וועלינגטאן ענדיקט דעם אנעקדאט מיטן קאמענטאר: ,ביי יענעם מאמענט האט זיך דער נארישסטער שמועס פארוואנדלט אינעם אינטערעסאנטסטן געשפרעך, וואס כ'האב אמאל געהאט אין לעבן!'
לארד נעלסאן און דער הערצאג פון וועלינגטאן, די אימפאזאנטסטע צוויי מיליטערלייט פון זייער דור, האבן זיך אנגעטראפן נאר איין מאל, אין בריטישן אויסערן-מיניסטעריום. זיי זיינען געזעסן איינער נעבן דעם אנדערן אין סאלאן, ווארטנדיק, אז דער אויסערן-סעקרעטאר זאל זיי אויפנעמען.
דער גענעראל האט דערקענט דעם אדמיראל אבער נעלסאן האט ניט געהאט קיין שום אנונג, אז ער זיצט נעבן דעם אייזערנעם הערצאג. זיין גראציע, דער הערצאג דערציילט אין זיינע מעמוארן, אז ער האט פארפירט מיט לארד נעלסאן א געשפרעך און נעלסאן האט גערעדט ווי דער גרעסטער נודניק און אידיאט, מיט וועלכן ער האט זיך ווען באקענט.
דער סעקרעטאר פונעם מיניסטער איז אריינגעקומען אין סאלאן און האט העפלעך איבערגעריסן דעם שמועס. ,אייער גראציע', האט דער סעקרעטאר געזאגט, ,צום באדויערן פארשפעטיקט זיך זיין עקצעלענץ אבער אין א פאר מינוטן ארום וועט ער זיך זען מיט אייך'.
לארד נעלסאן האט איינגעזען, אז ער איז געזעסן נעבן א הויכראנגיקן אריסטאקראט אבער ער האט נאך דעמאלט ניט געוואוסט, מיט וועמען ער האט ערשט גערעדט. דער אדמיראל האט תיכף-ומיד אויסגענוצט זיין גאנצן חן. וועלינגטאן ענדיקט דעם אנעקדאט מיטן קאמענטאר: ,ביי יענעם מאמענט האט זיך דער נארישסטער שמועס פארוואנדלט אינעם אינטערעסאנטסטן געשפרעך, וואס כ'האב אמאל געהאט אין לעבן!'
פון דער לעכערלעכקייט ביז דער גן-עדנדיקייט
וואו ס'ווערן מגולגל נודנע משוגעתן אין גן-עדנדיקע מחיות
ד"ר רחמיאל פישביין, הויפט-קארעספאנדענט, לאנדאן, ניו-יארק, סינגאפאר
די גן-עדנדיקייט און די לעכערלעכקייט קערן זיך אפטמאל אן אזוי שטארק,
אז ס'איז זיי שווער צו קלאסיפיצירן באזונדערש.
איין שטופע איבער דער גן-עדנדיקייט שטייט די לעכערלעכקייט
און איין שטופע איבער דער לעכערלעכקייט ליגט ווידער די גן-עדנדיקייט.
טאמאס פעין
וואו ס'ווערן מגולגל נודנע משוגעתן אין גן-עדנדיקע מחיות
ד"ר רחמיאל פישביין, הויפט-קארעספאנדענט, לאנדאן, ניו-יארק, סינגאפאר
די גן-עדנדיקייט און די לעכערלעכקייט קערן זיך אפטמאל אן אזוי שטארק,
אז ס'איז זיי שווער צו קלאסיפיצירן באזונדערש.
איין שטופע איבער דער גן-עדנדיקייט שטייט די לעכערלעכקייט
און איין שטופע איבער דער לעכערלעכקייט ליגט ווידער די גן-עדנדיקייט.
טאמאס פעין
ראבערט לינקאלן איין מענש איז דריי מאל געווען אנוועזנדיק ביי אן אטענטאט אויף א פרעזידענט פון די פאראייניקטע שטאטן; ראבערט לינקאלן (1843-1926), דער זון פון פרעזידענט אייבראהאם לינקאלן, האט צוגעזען דריי מאל די דערשיסונג פון א פרעזידענט: אייבראהאם לינקאלן (1865); דזשעימס גארפילד (1881), און וויליאם מיק'קינלי (1901).
ראבערט לינקאלן איז אלט געווען 22 יאר אין 1865 ווען ער האט צוגעזען דעם מארד איבער זיין פאטער אין ,פארד'ס טעאטער' אין וואשינגטאן.
לינקאלן איז שוין געווען דער קריגס-מיניסטער און איז געשטאנען ניט ווייט פון דזשעימס גארפילד אין 1881 ווען דער פרעזידענט איז געשאסן געווארן אויפן וואקזאל אין וואשינגטאן.
לינקאלן האט שוין געהאט פענסיאנירט פון דער פאליטישער וועלט און האט געארבעט ווי דער פרעזידענט פון דער קארפאראציע ,פולמאן', דער גרעסטער אייזנבאן-וואגאן-פאבריקאנט אין לאנד, אין 1901 ווען פרעזידענט מיק'קינלי האט אים איינגעלאדן אלס גאסט אויף דער וועלט-עקספאזיציע אין בופאלא, ניו-יארק, וואו דער פרעזידענט איז געשאסן געווארן דורך אן אנארכיסט. ראבערט לינקאלן איז געשטאנען נעבן יעדן פרעזידענט אין יעדן פון די דאזיקע אטענטאטן.
ענדלעך איז סענאטאר לינקאלן געקומען צום אויספיר, אז ער איז אזא מין אומגליקס-שטיין, וואס ברענגט א קאטאסטראפע, וואו נאר ער גייט און שטייט. פון 1901 אן האט זיך הער לינקאלן שוין מער ניט געטראפן מיט קיינע פרעזידענטן.
ראבערט לינקאלן איז אלט געווען 22 יאר אין 1865 ווען ער האט צוגעזען דעם מארד איבער זיין פאטער אין ,פארד'ס טעאטער' אין וואשינגטאן.
לינקאלן איז שוין געווען דער קריגס-מיניסטער און איז געשטאנען ניט ווייט פון דזשעימס גארפילד אין 1881 ווען דער פרעזידענט איז געשאסן געווארן אויפן וואקזאל אין וואשינגטאן.
לינקאלן האט שוין געהאט פענסיאנירט פון דער פאליטישער וועלט און האט געארבעט ווי דער פרעזידענט פון דער קארפאראציע ,פולמאן', דער גרעסטער אייזנבאן-וואגאן-פאבריקאנט אין לאנד, אין 1901 ווען פרעזידענט מיק'קינלי האט אים איינגעלאדן אלס גאסט אויף דער וועלט-עקספאזיציע אין בופאלא, ניו-יארק, וואו דער פרעזידענט איז געשאסן געווארן דורך אן אנארכיסט. ראבערט לינקאלן איז געשטאנען נעבן יעדן פרעזידענט אין יעדן פון די דאזיקע אטענטאטן.
ענדלעך איז סענאטאר לינקאלן געקומען צום אויספיר, אז ער איז אזא מין אומגליקס-שטיין, וואס ברענגט א קאטאסטראפע, וואו נאר ער גייט און שטייט. פון 1901 אן האט זיך הער לינקאלן שוין מער ניט געטראפן מיט קיינע פרעזידענטן.
פון שטעטל ביז שטאט
פון דער אלטער היים ביז דער נייער וועלט
פ"ר בנימין עקלשטיין, רעדאקציע-סעקרעטאר
פון דער אלטער היים ביז דער נייער וועלט
פ"ר בנימין עקלשטיין, רעדאקציע-סעקרעטאר
 |  |
פון א שווערן מעטאל ביז אן עכט-יידישער שטעטלדיקייט
א רייזנדיקער ייד, באזונדערש א פרומער ייד, האט געקאנט באקומען פארן חורבן נאכט-לעגער און מזונות גלייכצייטיק ווען ער איז אנגעקומען אין א שטעטל אין יידישלאנד, פון דרום-רומעניע ביז עסטלאנד. ישיבה-בחורים און סוחרים פלעגן אלע מאל טאן אזוינס. יא, אמאל איז טאקע געווען אזא צייט אין אזא וועלט.
* * *
די שטעטלעך און דערפלעך זיינען געווען ארעמע מקומות. אין די שטעט און גרעסערע שטעטלעך האט זיך, ווי דער שטייגער איז, געפונען א הקדש; א קליינע שול מיט א גאר-קיך אין א שטעטל האט אבער אפט פונקציאנירט ווי א הקדש.
* * *
צווישן די צוויי וועלט-מלחמות האבן די שטעט אין מזרח-אייראפע געהאלטן אין ווערן עלעקריפיצרט. מיר זיינען אבער פעסט איבערצייגט, אז ניט אלע באצירקן אין די שטעט האבן פארמאגט שטראם. די אלע שטעטלעך איבער דער לענג און ברייט פון יידישלאנד, פון דרום-מערב-רומעניע ביז עסטלאנד, האבן ניט געהאט קיין עלעקטריציטעט. אין דער זעלבער צייט אין די פראווינצן, וואו די שטעטלעך זיינען געלעגן, זיינען אויך ניט געווען קיין וואסער-לייטונג און קאנאליזאציע. וואסער האט מען אריינגעבראכט אין אן עמער אין דער היים פון א פלומפ, ברונעם אדער טייך. די פשוטע שטיבער אין די שטעטלעך און דערפער האבן ניט פארמאגט קיינע אויסגוסן און טואלעטן, נאר א בעקן מיט א קרוג, א נאכט-טעפל און א וואנע, אין וועלכער מ'האט אויך געוואשן די כלים. דער טואלעט האט זיך ניט געפונען אין שטוב, נאר אין אן אפטרעט הינטערן הויז. דער פריפעטשיק און דער אויוון מיט קלעצער האבן אנגעווארמט די שטוב.
* * *
די מעסטעטשקעס* זיינען געווען פשוטע און רואיקע מקומות, וואו דער לעבנס-טעמפא איז געווען גאר לאנגזאם. דאס בית-מדרש איז געווען דאס בית-קהילה, וואו די טירן זיינען שטענדיק געווען אפן. אין משך פון די קאלטע חדשים האט תמיד געברענט א פייערל אויפן פריפעטשיק. יידישלאנד איז געווען א פשוטער ארט פאר פשוטע מענשן. אלזא, איז די יידישע שפראך א פשוט לשון, וואס באשרייבט דאס לעבן מיט פשוטע ווערטער אויף א פשוטן אופן.
*מעסטעטשקע = דערפל אויף רוסיש
אלטמאדישע מתפפלים
לעצטנס האט איינער א מיטארבעטער באמערקט, אז זיין נעענסטער חבר איז א פערמאנענטער מיטגליד פון א פרעסטיזשפולער סינאגאגע. אין דער אלטער היים האט מען גארניט געוואוסט פון קיין ,סינאגאגע-מיטגלידער', נאר פון שטענדיקע מתפללים. אין מזרח-אייראפע זיינען ניט געווען קיין ,בכובדיקע' מיטגלידער אין א ,חשוב' בית-הכנסת, מחמת מ'פלעג האלטן פאר אנשטענדיק יעדן מתפלל און יעדע שול האט מען אמאל גערעכנט פאר חשוב, באזונדערש אין די שטעטלעך. דערצו און נאך חשובער: וואס ס'איז איצט באקאנט ביי די וועלטלעכע יידן אין דער מאדערנער וועלט ווי ,א פערמאנענטער מיטגליד פון א פרעסטיזשפול בית-מדרש', איז אמאל געווען ,א שטענדיקער מתפלל אין דער אלטער שול'!
רבותי, געדענקט זשע און פארשטייט זשע נאר, אז יידיש איז א פשוטע שפראך פאר פשוטע יידן! אין מזרח-אייראפע זיינען ניט געווען קיין רעפארמיסטישע סינאגאגעס. אין דייטשלאנד האט עקזיסטירט א רעפארמיסטישע באוועגונג מיט עלעגאנטע סינאגאגעס פאר זייער געערטע יידן. אין יידישלאנד זיינען געווען נאר אלטע שולן מיט פשוטע יידן אלס שטענדיקע מתפללים, וואס האבן געדאוונט מיט כונה! אין שטעטל איז יעדע שול געווען א חשובע. דערצו, וואס קלענער און וואס עלטער דאס בית-תפילה, וואס פשוטער די מתפללים און וואס קלענער דאס שטעטל, דאס אלץ חשובער און הייליקער איז די שול געווען!
נאך חשובער ווי חשוב
ריידנדיק וועגן אלטפרענקיש און שטעטלדיק! אין יידישלאנד זיינען ניט געווען קיין רייכע יעקעס מיט א גאלדענעם הינטן, וואס זיינען געזעסן אין אן עלעגאנטער סינאגאגע אין א גרויסער שטאט! די יידיש-ריידנדיקע וועלט זצ"ל איז געווען א שטעטלדיקע וועלט, א פשוטע וועלט אין בעסטן זין פון ווארט! די שטעטלעך און דערפער זיינען געווען באשאטן מיט קליינע שולן, שטיבלעך און קלייזלעך, וואס זיינען געווען א צווייטע היים פאר די ארטיקע יידן.
עלעקטריציטעט איז געווען אומבאקאנט אין די פראווינצן; דעריבער האבן די מתפללים געבראכט צום ברענען שייטלעך, קלעצלעך, כדי אנצואווארעמען דאס בית-תפלה אין משך פון די קאלטע חדשים. דערצו, האבן די ווייבער אפט געבראכט טעפלעך און בלעכלעך יויך, אונטערגעשלאגן, קאשע, לעמישקע אא"וו פארן רב, שמש און גבאי ווי אויך פאר די קבצנים, וואס האבן אפט געשלאפן ביי נאכט אויף און אונטער די בענק אין בית-הכנסת. אין די רייכע מדינות אין דער מאדערנער וועלט האט מען שוין פארגעסן ווי חשוב און טייער די שול איז געווען ביי די פשוטע יידן אין די פראווינצן.
* * *
די שטעטלעך און דערפלעך זיינען געווען ארעמע מקומות. אין די שטעט און גרעסערע שטעטלעך האט זיך, ווי דער שטייגער איז, געפונען א הקדש; א קליינע שול מיט א גאר-קיך אין א שטעטל האט אבער אפט פונקציאנירט ווי א הקדש.
* * *
צווישן די צוויי וועלט-מלחמות האבן די שטעט אין מזרח-אייראפע געהאלטן אין ווערן עלעקריפיצרט. מיר זיינען אבער פעסט איבערצייגט, אז ניט אלע באצירקן אין די שטעט האבן פארמאגט שטראם. די אלע שטעטלעך איבער דער לענג און ברייט פון יידישלאנד, פון דרום-מערב-רומעניע ביז עסטלאנד, האבן ניט געהאט קיין עלעקטריציטעט. אין דער זעלבער צייט אין די פראווינצן, וואו די שטעטלעך זיינען געלעגן, זיינען אויך ניט געווען קיין וואסער-לייטונג און קאנאליזאציע. וואסער האט מען אריינגעבראכט אין אן עמער אין דער היים פון א פלומפ, ברונעם אדער טייך. די פשוטע שטיבער אין די שטעטלעך און דערפער האבן ניט פארמאגט קיינע אויסגוסן און טואלעטן, נאר א בעקן מיט א קרוג, א נאכט-טעפל און א וואנע, אין וועלכער מ'האט אויך געוואשן די כלים. דער טואלעט האט זיך ניט געפונען אין שטוב, נאר אין אן אפטרעט הינטערן הויז. דער פריפעטשיק און דער אויוון מיט קלעצער האבן אנגעווארמט די שטוב.
* * *
די מעסטעטשקעס* זיינען געווען פשוטע און רואיקע מקומות, וואו דער לעבנס-טעמפא איז געווען גאר לאנגזאם. דאס בית-מדרש איז געווען דאס בית-קהילה, וואו די טירן זיינען שטענדיק געווען אפן. אין משך פון די קאלטע חדשים האט תמיד געברענט א פייערל אויפן פריפעטשיק. יידישלאנד איז געווען א פשוטער ארט פאר פשוטע מענשן. אלזא, איז די יידישע שפראך א פשוט לשון, וואס באשרייבט דאס לעבן מיט פשוטע ווערטער אויף א פשוטן אופן.
*מעסטעטשקע = דערפל אויף רוסיש
אלטמאדישע מתפפלים
לעצטנס האט איינער א מיטארבעטער באמערקט, אז זיין נעענסטער חבר איז א פערמאנענטער מיטגליד פון א פרעסטיזשפולער סינאגאגע. אין דער אלטער היים האט מען גארניט געוואוסט פון קיין ,סינאגאגע-מיטגלידער', נאר פון שטענדיקע מתפללים. אין מזרח-אייראפע זיינען ניט געווען קיין ,בכובדיקע' מיטגלידער אין א ,חשוב' בית-הכנסת, מחמת מ'פלעג האלטן פאר אנשטענדיק יעדן מתפלל און יעדע שול האט מען אמאל גערעכנט פאר חשוב, באזונדערש אין די שטעטלעך. דערצו און נאך חשובער: וואס ס'איז איצט באקאנט ביי די וועלטלעכע יידן אין דער מאדערנער וועלט ווי ,א פערמאנענטער מיטגליד פון א פרעסטיזשפול בית-מדרש', איז אמאל געווען ,א שטענדיקער מתפלל אין דער אלטער שול'!
רבותי, געדענקט זשע און פארשטייט זשע נאר, אז יידיש איז א פשוטע שפראך פאר פשוטע יידן! אין מזרח-אייראפע זיינען ניט געווען קיין רעפארמיסטישע סינאגאגעס. אין דייטשלאנד האט עקזיסטירט א רעפארמיסטישע באוועגונג מיט עלעגאנטע סינאגאגעס פאר זייער געערטע יידן. אין יידישלאנד זיינען געווען נאר אלטע שולן מיט פשוטע יידן אלס שטענדיקע מתפללים, וואס האבן געדאוונט מיט כונה! אין שטעטל איז יעדע שול געווען א חשובע. דערצו, וואס קלענער און וואס עלטער דאס בית-תפילה, וואס פשוטער די מתפללים און וואס קלענער דאס שטעטל, דאס אלץ חשובער און הייליקער איז די שול געווען!
נאך חשובער ווי חשוב
ריידנדיק וועגן אלטפרענקיש און שטעטלדיק! אין יידישלאנד זיינען ניט געווען קיין רייכע יעקעס מיט א גאלדענעם הינטן, וואס זיינען געזעסן אין אן עלעגאנטער סינאגאגע אין א גרויסער שטאט! די יידיש-ריידנדיקע וועלט זצ"ל איז געווען א שטעטלדיקע וועלט, א פשוטע וועלט אין בעסטן זין פון ווארט! די שטעטלעך און דערפער זיינען געווען באשאטן מיט קליינע שולן, שטיבלעך און קלייזלעך, וואס זיינען געווען א צווייטע היים פאר די ארטיקע יידן.
עלעקטריציטעט איז געווען אומבאקאנט אין די פראווינצן; דעריבער האבן די מתפללים געבראכט צום ברענען שייטלעך, קלעצלעך, כדי אנצואווארעמען דאס בית-תפלה אין משך פון די קאלטע חדשים. דערצו, האבן די ווייבער אפט געבראכט טעפלעך און בלעכלעך יויך, אונטערגעשלאגן, קאשע, לעמישקע אא"וו פארן רב, שמש און גבאי ווי אויך פאר די קבצנים, וואס האבן אפט געשלאפן ביי נאכט אויף און אונטער די בענק אין בית-הכנסת. אין די רייכע מדינות אין דער מאדערנער וועלט האט מען שוין פארגעסן ווי חשוב און טייער די שול איז געווען ביי די פשוטע יידן אין די פראווינצן.
מוישקע, כ'האב דאס געפיל, אז
מיר געפינען זיך שוין מער ניט
אין שטעטל
נחמה גליקשטיין, רעדאקציע-מיטארבעטערין
,מוישקע, מיר געפינען זיך שוין מער ניט אין שטעטל!' איז טאקע דער אמת. דאס שטעטל ליגט היינט-צו-טאג בלויז נאר ביי פשוטע יידן אין הארצן און זכרון. ס'עקזיסטירן אבער אקטועלע שטיקלעך און רעשטלעך פון דער שטעטל-וועלט אין יעדער מדינה, וואו די הארציקע אימיגראנטן פון יידישלאנד האבן זיך באזעצט פון 1880 ביז 1950 אין משך פון דער מאסן-אימיגראציע-תקופה. פאראן אזעלכע, וואס האבן געמאכט פאר זיך א נייע היים אין ווייטע און עקזאטישע לענדער ווי אוגאנדע, קעניע, ראדעזיע, זיד-אפריקע אא"וו.
אין אזעלכע מדינות זיינען די מזרח-אייראפעאישע יידן געקומען אין קאנטאקט און פארפירט א פריינטשאפט מיט נעגערישע יידן, וואס לעבן שוין א סך יארהונדערטער אין אפריקע. בשעת די יידישע קהילה אין זיד-אפריקע ווערט וואס אמאל קלענער און שוואכער, ביזן היינטיקן טאג לעבן נאך ווייסע און שווארצע יידן אין גאר פארווארפענע מקומות ווי, לשמל, דאס שטעטל אואוואנגע* אין זולו-לאנד. רבותי, ,טשאטשקעס' מיט ממתקים און ,צאצקע' באמת לעבן יידן אינעם היימלאנד פון דעם שווארצן שבט.
אין דער מוזיקאלישער פארשטעלונג אויף בראדוועי ,דער זולו מיטן זיידן' (1965) האט אן אלטער זיידע פון ליטע פארפירט א חברשאפט מיט א יונגן זולו. דא אין אואוואנגע האבן זיך פשוטע יידן אנגעטראפן סיי אויף גואישע זולוס סיי אויף שווארצע יידן און פארפירט דויערהאפטע פריינטשאפטן. עד-היום-הזה בליען נאך אזוינע טייערע באציאונגען אין דעם חנעוודיקן שטעטל ביים ים!
* * *
,דאס איז ניט די פרוי, וואס איז געגאנגען שפאצירן מיט דיר אין אואוואנגע. ווער איז די פריינדינע דיינע?'** זינגט זיך איין ווידערגאבע פון דעם וויקטאריאנישן ליד, דערמאנענדיק דאס שיינע שטעטל אין זולו-לאנד. בשעת דער וויקטאריאנישער עפאכע זיינען אואוואנגע און מארגעיט געווען באקאנטע און פאפולערע שטעטלעך, וואו די עלעגאנטע זיד-אפריקאנער פון אן אייראפעאישער אפשטאמונג זיינען געגאנגען אויף וואקאציע. אואוואנגע איז געווען אזוי פאפולער ביי די אורלויבער אין זיד-אפריקע, אז אין דעם שלאגער פון 1914 ,ווער איז די פריינדינע דיינע?' האט מען געמאכט א ווידערגאבע פאר די ווייסע דרום-אפריקאנער, בייטנדיק ,ברייטאן'*** אויף ,אואוואנגע'... ,דאס איז ניט די פרוי, וואס איז געגאנגען שפאצירן מיט דיר אין אואוואנגע; ווער איז די פריינדינע דיינע?'
* * *
וואס ס'איז געווען, איז שוין געווען און איז מער ניט דא. אואוואנגע עקזיסטירט און בליט נאך אלץ אלס אורלויב-שטעטל. דרום-אפריקע איז מער ניט קיין בריטישע קאלאניע און איז מער ניט קיין אפארטהייטיסטישע מדינה מיט די אפריקאנדער בראש. אואוואנגע, וואס ליגט הארט וואו דער טייך וואונגו פליסט-אריין אין ים, איז נאך איצט א פאפולערער וואקאציע-ארט פאר אורלויבער סיי פון זיד-אפריקע סיי פון ווייטע מקומות. דאס שטעטל איז טאקע באמת א קליינע שטאט ביים עק וועלט, וואס ציט-צו צו זיך אויך האמאסעקסואלן און לעזביאנקעס, ווייל די אטמאספערע איז פריינטלעך און געמיטלעך פאר אלעמען. אואוואנגע איז, וואונדער איבער וואונדער, אויך א וואקאציע-פלאץ פאר האמאסעקסועלע יידן פון אלע טיילן וועלט! דא קומען זיך צונויף און חברן זולוס, אפריקאנדער און כלערליי פערזאנען, אריינגערעכנט פרומע יידן, פון פילערליי פלעצער, הן נאענטע הן ווייטע.
* * *
אין אואוואנגע זיינען פאראן עטלעכע יידישע קרעמער און געשעפטס-לייט, וואס האבן גאנץ פיין פרנסה א דאנק דעם טוריסטן-פארקער. די, וואס קומען-אריין אין דעם שטעטל קויפן דא אלערליי עקזאטישע צאצקעס און סחורות און עסן אין די קליינע, חנעוודיקע רעסטאראנען.
לעצטנס האבן מיר זיך געשטעלט אין דער פארבינדונג מיט א צאל יידן אין אט-דעם שטעטל. די היימישע יידן האבן אונז הן אינטערנעטיש הן פנים-אל-פנים איבערגעגעבן א סך פרטים וועגן דער יידישער קולטור אין דרום-אפריקע בכלל און אין אואוואנגע און מארגעיט בפרט. טראץ דעם, וואס ס'זיינען ניט דא קיין שולן אין אואוואנגע אדער מארגעיט, דא איז דא א ,קלייזל', וואו יידן מיט תורה קומען דאווענען אלע טאג. אין דעם טייערן ,קלייזל', טאקע א קעלער אונטער ,יידעלעס' קראם, קומען זיך צוזאמען ווייסע יידן פון אן אייראפעאישער אפשטאמונג מיט שווארצע יידן פון אפריקע.
*Uvongo
**Who's Your Lady Friend
***Brighton, England
אין אזעלכע מדינות זיינען די מזרח-אייראפעאישע יידן געקומען אין קאנטאקט און פארפירט א פריינטשאפט מיט נעגערישע יידן, וואס לעבן שוין א סך יארהונדערטער אין אפריקע. בשעת די יידישע קהילה אין זיד-אפריקע ווערט וואס אמאל קלענער און שוואכער, ביזן היינטיקן טאג לעבן נאך ווייסע און שווארצע יידן אין גאר פארווארפענע מקומות ווי, לשמל, דאס שטעטל אואוואנגע* אין זולו-לאנד. רבותי, ,טשאטשקעס' מיט ממתקים און ,צאצקע' באמת לעבן יידן אינעם היימלאנד פון דעם שווארצן שבט.
אין דער מוזיקאלישער פארשטעלונג אויף בראדוועי ,דער זולו מיטן זיידן' (1965) האט אן אלטער זיידע פון ליטע פארפירט א חברשאפט מיט א יונגן זולו. דא אין אואוואנגע האבן זיך פשוטע יידן אנגעטראפן סיי אויף גואישע זולוס סיי אויף שווארצע יידן און פארפירט דויערהאפטע פריינטשאפטן. עד-היום-הזה בליען נאך אזוינע טייערע באציאונגען אין דעם חנעוודיקן שטעטל ביים ים!
* * *
,דאס איז ניט די פרוי, וואס איז געגאנגען שפאצירן מיט דיר אין אואוואנגע. ווער איז די פריינדינע דיינע?'** זינגט זיך איין ווידערגאבע פון דעם וויקטאריאנישן ליד, דערמאנענדיק דאס שיינע שטעטל אין זולו-לאנד. בשעת דער וויקטאריאנישער עפאכע זיינען אואוואנגע און מארגעיט געווען באקאנטע און פאפולערע שטעטלעך, וואו די עלעגאנטע זיד-אפריקאנער פון אן אייראפעאישער אפשטאמונג זיינען געגאנגען אויף וואקאציע. אואוואנגע איז געווען אזוי פאפולער ביי די אורלויבער אין זיד-אפריקע, אז אין דעם שלאגער פון 1914 ,ווער איז די פריינדינע דיינע?' האט מען געמאכט א ווידערגאבע פאר די ווייסע דרום-אפריקאנער, בייטנדיק ,ברייטאן'*** אויף ,אואוואנגע'... ,דאס איז ניט די פרוי, וואס איז געגאנגען שפאצירן מיט דיר אין אואוואנגע; ווער איז די פריינדינע דיינע?'
* * *
וואס ס'איז געווען, איז שוין געווען און איז מער ניט דא. אואוואנגע עקזיסטירט און בליט נאך אלץ אלס אורלויב-שטעטל. דרום-אפריקע איז מער ניט קיין בריטישע קאלאניע און איז מער ניט קיין אפארטהייטיסטישע מדינה מיט די אפריקאנדער בראש. אואוואנגע, וואס ליגט הארט וואו דער טייך וואונגו פליסט-אריין אין ים, איז נאך איצט א פאפולערער וואקאציע-ארט פאר אורלויבער סיי פון זיד-אפריקע סיי פון ווייטע מקומות. דאס שטעטל איז טאקע באמת א קליינע שטאט ביים עק וועלט, וואס ציט-צו צו זיך אויך האמאסעקסואלן און לעזביאנקעס, ווייל די אטמאספערע איז פריינטלעך און געמיטלעך פאר אלעמען. אואוואנגע איז, וואונדער איבער וואונדער, אויך א וואקאציע-פלאץ פאר האמאסעקסועלע יידן פון אלע טיילן וועלט! דא קומען זיך צונויף און חברן זולוס, אפריקאנדער און כלערליי פערזאנען, אריינגערעכנט פרומע יידן, פון פילערליי פלעצער, הן נאענטע הן ווייטע.
* * *
אין אואוואנגע זיינען פאראן עטלעכע יידישע קרעמער און געשעפטס-לייט, וואס האבן גאנץ פיין פרנסה א דאנק דעם טוריסטן-פארקער. די, וואס קומען-אריין אין דעם שטעטל קויפן דא אלערליי עקזאטישע צאצקעס און סחורות און עסן אין די קליינע, חנעוודיקע רעסטאראנען.
לעצטנס האבן מיר זיך געשטעלט אין דער פארבינדונג מיט א צאל יידן אין אט-דעם שטעטל. די היימישע יידן האבן אונז הן אינטערנעטיש הן פנים-אל-פנים איבערגעגעבן א סך פרטים וועגן דער יידישער קולטור אין דרום-אפריקע בכלל און אין אואוואנגע און מארגעיט בפרט. טראץ דעם, וואס ס'זיינען ניט דא קיין שולן אין אואוואנגע אדער מארגעיט, דא איז דא א ,קלייזל', וואו יידן מיט תורה קומען דאווענען אלע טאג. אין דעם טייערן ,קלייזל', טאקע א קעלער אונטער ,יידעלעס' קראם, קומען זיך צוזאמען ווייסע יידן פון אן אייראפעאישער אפשטאמונג מיט שווארצע יידן פון אפריקע.
*Uvongo
**Who's Your Lady Friend
***Brighton, England
די טרוימען-דימענסיע
ארום און ארום...
ווי א רינגל אין א רינג, ווי א רעדל אין א ראד,
וואס דרייט זיך תמיד ווי א זיך אייביק-דרייענדיקע ווענדל;
אזוי דרייען זיך די קלעפקעס ביי א מענש אין מוח!
Round, like a circle in a spiral, like a wheel within a wheel,1
Never ending or beginning on an ever spinning wheel...1
1!Like the circles that you find in the windmills of your mind
זעליג גינגאלד, קארעספאנדענט, בערלין
ווי א רינגל אין א רינג, ווי א רעדל אין א ראד,
וואס דרייט זיך תמיד ווי א זיך אייביק-דרייענדיקע ווענדל;
אזוי דרייען זיך די קלעפקעס ביי א מענש אין מוח!
Round, like a circle in a spiral, like a wheel within a wheel,1
Never ending or beginning on an ever spinning wheel...1
1!Like the circles that you find in the windmills of your mind
זעליג גינגאלד, קארעספאנדענט, בערלין
די טרוימען-דימענסיע
וואו מ'באקעמפט און באזיגט די צייט!י
די צייט איז מצד אונז!י
אנטיקענע נסים פון אן אלטמאדישן מגיד
אין א הארץ-רייסנדיקן עפיזאד פון דער בריטישער טעלעוויזיע-פראגראם ,דאקטארין בראמוועל' (1996-2001) באווייזט זיך א בעל-מופת ביי דער דאקטארין אין דלות-שפיטאל. אומדערווארט און שטילערהייט קומט דער מגיד אריין אינעם ביקור-חולים אין א לאנדאנער דלות-קווארטאל, ווייל ער אליין איז אויס מענש. בשעת דער זקן ווארט צו ווערן באטראכט און באהאנדלט, דערזעט ער א חולה-מסוכן מיט א גרויסן אנוואוקס אין קארק. ער גייט-צו צום פאציענט און פרעגט, צי ער מעג אים אנרירן דעם שטערן און מאכן א מי-שברך. דער חולה שאקלט אויף ,יא' מיטן קאפ. דער זקן רירט-אן דעם פאציענט דעם שטערן און זאגט א געבעט, דערקלערנדיק: ,אייער אמונה איז שטארק. גאט היילט אייך איצט אויס. אין א פאר שעהען ארום וועט זיך דער טומאר אין גאנצן אויסוועפן און איר'ט קאנען פארלאזן דאס קראנקן-הויז'.
וואס דער הייליקער זאגט, געשעט טאקע באמת. קיין איינער פון די דאקטוירים אינעם שפיטאל קאן ניט אויסרעכענען ווי אזוי דער פראסטער האראפאשניק האט זיך דערהאלט. דער מגיד דערקלערט, אז די אמונה פונעם דלפן איז אזוי שטארק, אז גאט האט אים פארטריבן די גוליע! די צוויי מעדיקער אינעם קראנקן-הויז זיינען ניט פון די גלויביקע. זיי זיינען ,מאדערנע' מענשן, וואס גלויבן נאר אין דער וויסנשאפט און זיינען ביי דער מיינונג, אז דער מגיד איז טאקע א שארלאטאן, א פאקוסניק.
ענדלעך גייט-אויס דעם מגיד דער כוח און ער פאלט פון די פיס. דער זקן איז דערמאטערט און טויט-הונגעריק. א ווארטארין מיט גאט אין הארצן שענקט אים א געלעגער און פארפירט מיט אים א געשפרעך, בשעת זי גיט אים צום עסן א טעלער לעמישקע מיט א שטיקל ברויט און א גלעזל טיי. די אנדערע פאציענטן, דער יונגער סטרוזש און די קראנקן-שוועסטער זיינען גאט-פארכטיקע מענשן און זיינען פעסט איבערצייגט, אז דער מגיד איז די אמתע סחורה. בשעת דער אלטער בעל-אמונה שלאפט אין בעט, ריידן די געפלעפטע דאקטוירים צווישן זיך וועגן דער נסימדיקער רפואה-שלמה פונעם בעל-מלאכה מיטן טאמור, פרובירנדיק אויפקלערן ווי אזוי דער חולה איז געקומען צו זיך.
אין א פאר שטונדן ארום, ווען דער מגיד וועקט זיך, זעצט זיך דאקטאר מארשען הארט ביי זיין בעט און מסרט אים, אז ער איז שלאף אויף רוקנביין-שווינדזוכט, וואס פאראליזירט די פיס. דער דאקטאר וואונדערט זיך, אז דער זקן קאן זיך אויפשטעלן און גיין צו פוס! דער אלטער מאן ווייסט שוין, אז ער איז טויט-קראנק און וועט שוין באלד שטארבן. דער דאקטאר, אן אפיקורס פון א גאנץ יאר, זאגט דעם פריידיקער, אז ער איז נאך זיכער מיט 100%, אז ער איז א שארלאטאן טראץ דעם, וואס ער האט גארניט קיין אנונג ווי דער פאציענט מיטן אנוואוקס איז גענעזן געווארן. דער מעדיקער שפריצט-אריין דעם זקן מארפיום און גיט אים איבער, אז דער נארקאטיק וועט אים פארטרייבן דעם ווייטיק און ער וועט אט-באלד שלאפן געזונט. דער וואנדערער גלאצט אויפן יונגן דאקטאר און דערקלערט: ,די אנדערע חולים דא ליידן פון פארשידענערליי פיזישע קראנקהייטן. איר, הער דאקטאר, זייט קראנק אין גייסט; ס'נאגט אייך א גרויסע שולד און דאס איז די סיבה פון אייער טרויער. איר האלט מיך פאר א שארלאטאן! איר דערציילט מיר וועגן דער אמונה! אצינדערט... קוקט מיך אן און קלערט-אויף ווי דאס איז מעגלעך!'
פאוואליע און מיט שלוה שטייט דער זקן אויף, בשעת דער דאקטאר זיצט פארגאפטערהייט מיט אן אפן מויל און באמערקט: ,דאס איז ניט מעגלעך; איר זייט צו קראנק צו שטיין אויף די פיס! כ'האב אייך אריינגעשפריצט גענוג מארפיום צו ברענגען צום שלאפן א פערד!'
,ווי זשע קאן דאס זיין, הער דאקטאר? וואס זאגט איר דערצו, ר' אפיקורס? כ'האב א געוואלדיקע אמונה, וואס מאכט אזוי, אז א מענש זאל שטיין און גיין, ווען ער קאן שוין מער ניט. די אמונה מאכט שטארק ווי אייזן שוואכע פיס און א קראנקן קערפער', דערקלערט דער מגיד, שטייענדיק אין מיטן פאלאטע. דער דאקטאר ווערט נשתומם און זיצט שפראכלאזערהייט, בשעת דער בעל-אמונה הינקעט מיט א גלייך געשטעל, גייט פאמעלעך ארויס פון שפיטאל און ווערט נעלם אויף דער שטאק-פינצטערער נאכט. שפעטער מיט איין מינוט ווען דער דערשטוינטער מעדיקער שטעקט זיך ארויס פון פענסטער דעם קאפ און זוכט-ארום מיט די אויגן דעם בעל-מופת, איז דער זקן שוין ניט געווארן.
דער יונגער דאקטאר, וואס איז לעצטנס געווארן אן אלמן, האט חרטה און פילט זיך שולדיק און טרויעריק איבערן אופן ווי ער האט גערעדט צו דעם פריידיקער. הער מארשען דערפילט איצט, אז דער זקן קאן צונעמען ביי אים די פיין אין הארצן, אז דער בעל-הנס קאן אים פארטרייבן די מרה-שחורה און שולד מכוחן שטייגער ווי ער האט געהאט באהאנדלט זיין ווייב, איידער זי איז קראנק געווארן.
סוף-כל-סוף געפינט ער אפ דעם מגיד, וואס ליגט אויפן טראטואר הארט ביי א פלויט אויף דער אייז-קאלטער און פעך-שווארצער נאכט. ,אזוי ווילט איר שטארבן?' פרעגט הער מארשען ביים הייליקן.
,דאס איז א פלאץ, וואס איז אזוי גוט ווי יעדער אנדערער, מיין פריינט. פארוואס ניט? כ'האב קיינמאל ניט געהאט וואו צו וואוינען און שלאפן. כ'האב געווארט אויף אייך, הער דאקטאר. גיט מיר די האנט און לאמיך אייך היילן', דערקלערט דער זקן.
דער דאקטאר גיט די האנט דעם בעל-מופת, וואס קוועטשט זי מיט שטארקייט. פלוצעם פילט ער א פולס עלעקטריציטעט דורכאויסן גאנצן גוף און דער טרויער ווערט תיכף-ומיד אויס. ,גאט, ברוך הוא', שעפטשעט דער גוסס, וואס גייט-אויס ביי דעם סאמע מאמענט.
בשעת דאקטאר מארשען נעמט-ארום דעם מת, באוואשט ער זיך מיט טרערן.
ד"ר בראמוועל - דריטער סעזאן, אכטער עפיזאד
www.youtube.com/watch?v=V-P4d1QdatM 1
וואס דער הייליקער זאגט, געשעט טאקע באמת. קיין איינער פון די דאקטוירים אינעם שפיטאל קאן ניט אויסרעכענען ווי אזוי דער פראסטער האראפאשניק האט זיך דערהאלט. דער מגיד דערקלערט, אז די אמונה פונעם דלפן איז אזוי שטארק, אז גאט האט אים פארטריבן די גוליע! די צוויי מעדיקער אינעם קראנקן-הויז זיינען ניט פון די גלויביקע. זיי זיינען ,מאדערנע' מענשן, וואס גלויבן נאר אין דער וויסנשאפט און זיינען ביי דער מיינונג, אז דער מגיד איז טאקע א שארלאטאן, א פאקוסניק.
ענדלעך גייט-אויס דעם מגיד דער כוח און ער פאלט פון די פיס. דער זקן איז דערמאטערט און טויט-הונגעריק. א ווארטארין מיט גאט אין הארצן שענקט אים א געלעגער און פארפירט מיט אים א געשפרעך, בשעת זי גיט אים צום עסן א טעלער לעמישקע מיט א שטיקל ברויט און א גלעזל טיי. די אנדערע פאציענטן, דער יונגער סטרוזש און די קראנקן-שוועסטער זיינען גאט-פארכטיקע מענשן און זיינען פעסט איבערצייגט, אז דער מגיד איז די אמתע סחורה. בשעת דער אלטער בעל-אמונה שלאפט אין בעט, ריידן די געפלעפטע דאקטוירים צווישן זיך וועגן דער נסימדיקער רפואה-שלמה פונעם בעל-מלאכה מיטן טאמור, פרובירנדיק אויפקלערן ווי אזוי דער חולה איז געקומען צו זיך.
אין א פאר שטונדן ארום, ווען דער מגיד וועקט זיך, זעצט זיך דאקטאר מארשען הארט ביי זיין בעט און מסרט אים, אז ער איז שלאף אויף רוקנביין-שווינדזוכט, וואס פאראליזירט די פיס. דער דאקטאר וואונדערט זיך, אז דער זקן קאן זיך אויפשטעלן און גיין צו פוס! דער אלטער מאן ווייסט שוין, אז ער איז טויט-קראנק און וועט שוין באלד שטארבן. דער דאקטאר, אן אפיקורס פון א גאנץ יאר, זאגט דעם פריידיקער, אז ער איז נאך זיכער מיט 100%, אז ער איז א שארלאטאן טראץ דעם, וואס ער האט גארניט קיין אנונג ווי דער פאציענט מיטן אנוואוקס איז גענעזן געווארן. דער מעדיקער שפריצט-אריין דעם זקן מארפיום און גיט אים איבער, אז דער נארקאטיק וועט אים פארטרייבן דעם ווייטיק און ער וועט אט-באלד שלאפן געזונט. דער וואנדערער גלאצט אויפן יונגן דאקטאר און דערקלערט: ,די אנדערע חולים דא ליידן פון פארשידענערליי פיזישע קראנקהייטן. איר, הער דאקטאר, זייט קראנק אין גייסט; ס'נאגט אייך א גרויסע שולד און דאס איז די סיבה פון אייער טרויער. איר האלט מיך פאר א שארלאטאן! איר דערציילט מיר וועגן דער אמונה! אצינדערט... קוקט מיך אן און קלערט-אויף ווי דאס איז מעגלעך!'
פאוואליע און מיט שלוה שטייט דער זקן אויף, בשעת דער דאקטאר זיצט פארגאפטערהייט מיט אן אפן מויל און באמערקט: ,דאס איז ניט מעגלעך; איר זייט צו קראנק צו שטיין אויף די פיס! כ'האב אייך אריינגעשפריצט גענוג מארפיום צו ברענגען צום שלאפן א פערד!'
,ווי זשע קאן דאס זיין, הער דאקטאר? וואס זאגט איר דערצו, ר' אפיקורס? כ'האב א געוואלדיקע אמונה, וואס מאכט אזוי, אז א מענש זאל שטיין און גיין, ווען ער קאן שוין מער ניט. די אמונה מאכט שטארק ווי אייזן שוואכע פיס און א קראנקן קערפער', דערקלערט דער מגיד, שטייענדיק אין מיטן פאלאטע. דער דאקטאר ווערט נשתומם און זיצט שפראכלאזערהייט, בשעת דער בעל-אמונה הינקעט מיט א גלייך געשטעל, גייט פאמעלעך ארויס פון שפיטאל און ווערט נעלם אויף דער שטאק-פינצטערער נאכט. שפעטער מיט איין מינוט ווען דער דערשטוינטער מעדיקער שטעקט זיך ארויס פון פענסטער דעם קאפ און זוכט-ארום מיט די אויגן דעם בעל-מופת, איז דער זקן שוין ניט געווארן.
דער יונגער דאקטאר, וואס איז לעצטנס געווארן אן אלמן, האט חרטה און פילט זיך שולדיק און טרויעריק איבערן אופן ווי ער האט גערעדט צו דעם פריידיקער. הער מארשען דערפילט איצט, אז דער זקן קאן צונעמען ביי אים די פיין אין הארצן, אז דער בעל-הנס קאן אים פארטרייבן די מרה-שחורה און שולד מכוחן שטייגער ווי ער האט געהאט באהאנדלט זיין ווייב, איידער זי איז קראנק געווארן.
סוף-כל-סוף געפינט ער אפ דעם מגיד, וואס ליגט אויפן טראטואר הארט ביי א פלויט אויף דער אייז-קאלטער און פעך-שווארצער נאכט. ,אזוי ווילט איר שטארבן?' פרעגט הער מארשען ביים הייליקן.
,דאס איז א פלאץ, וואס איז אזוי גוט ווי יעדער אנדערער, מיין פריינט. פארוואס ניט? כ'האב קיינמאל ניט געהאט וואו צו וואוינען און שלאפן. כ'האב געווארט אויף אייך, הער דאקטאר. גיט מיר די האנט און לאמיך אייך היילן', דערקלערט דער זקן.
דער דאקטאר גיט די האנט דעם בעל-מופת, וואס קוועטשט זי מיט שטארקייט. פלוצעם פילט ער א פולס עלעקטריציטעט דורכאויסן גאנצן גוף און דער טרויער ווערט תיכף-ומיד אויס. ,גאט, ברוך הוא', שעפטשעט דער גוסס, וואס גייט-אויס ביי דעם סאמע מאמענט.
בשעת דאקטאר מארשען נעמט-ארום דעם מת, באוואשט ער זיך מיט טרערן.
ד"ר בראמוועל - דריטער סעזאן, אכטער עפיזאד
www.youtube.com/watch?v=V-P4d1QdatM 1
ליטעראטור
א פארליבטער פאסטעך רעדט צו זיין געליבטער
א פאפולער געדיכט מיט פיל צוגאבעס
ד"ר אוצר א. מ. נאמאסט, פרעזידענט/גרינדער
א פארליבטער פאסטעך רעדט צו זיין געליבטער
א פאפולער געדיכט מיט פיל צוגאבעס
ד"ר אוצר א. מ. נאמאסט, פרעזידענט/גרינדער
די פאעמע ,דער פארליבטער פאסטעך צו זיין געליבטער'* פון ענגלישן שריפטשטעלער כריסטאפער מארלא איז א געדיכט, וואס האט געבוירן א סך אנדערע פאעמעס אלס ענטפער אויף דער בקשה פונעם פאסטעך, אז די נימפע זאל חתונה האבן מיט אים. דאס געדיכט איז אנגעשריבן געווארן אין 1600. אין זעלבן יאר האט סיר וואלטער ראלי פארפאסט ,דער ענטפער פון דער נימפע'**, א תשובה אויף דער ביטע פונעם פאסטעך. שפעטער מיט א פאר יארצענדליקער האט דער ראמאנטישער דיכטער דזשאן דאן געשאפן ,די פריטראווע'***, אן אנדער ענטפער פון דער נימפע. אין 1922 האט דער בריטישער פאעט סעסל-דעי לואיס געשאפן אן אנדער תשובה מיטן טיטל ,א ליד'****.
אין ראליס ,ענטפער' דערקלערט די נימפע, אז דאס איז דער עולם-השקר, וואו אלץ איז א ליגן. די נימפע באטאנט, אז אויף אט-דער וועלט איז קיין שום זאך ניט דויערהאפט, אריינגערעכנט די ליבע. צום סוף גיט די מויד דעם פאסטעך א קארב און ווייזט-צוריק זיין בקשה.
אין דאנס געדיכט פארגלייכט ער דעם שעפער מיט א הונגעריקן פיש, וואס כאפט זיך צו פאקן דעם לאקער אזוי ווי דער פארליבטער בחור איז פארקאכט צו מאכן די מויד פאר זיין ווייב. אין די ענדגילטיקע פערזן דערקלערט דער יאט, אז דאס פריילין איז פאר זיך אזא מין ,לעקעכל' און דער פיש, וואס פרעסט ניט די לאקעטקע איז א סך קליגער פון אים: The fish, that is not catch'd thereby, Alas! is wiser farre than I. דער יונגער מאן קאן ניט ביישטיין דעם נסיון און קאן ניט בייקומען די ברענענדיקע ליבע, וויסנדיק איינצייטיק, אז ער וועט ענדלעך באדויערן זיין באשלאס.
דער טאן פון לואיסעס ווידערגאבע איז אין גאנצן אנדערש פונעם ערשטן ענטפער פון וואלטער ראלי. די נימפע נעמט-אן דעם הייראטס-אנבאט פונעם פאסטעך, וויסנדיק גוט און קלאר, אז דאס לעבן איז שווער אבער וואס ס'פארלינדערט די אלע שוועריקייטן און פארזיסט דאס לעבן איז די ליבע, וואס ברענגט-צוזאמען א מאן און א פרוי.
אין 2000 מיט דער הילף פון אינטערנעט האט איינער א מיטארבעטער אונזערער געפונען אן אנדער ,ענטפער' ,די שטאטישע ליבע', אין וועלכן די פרוי שטימט-איין צו הייראטן דעם בחור און וואס ס'פארגרינגערט דאס לעבן איז די ליבע צווישן א מאן און א פרוי.
אין די 1980ער האט אונזער ד"ר פישביין פארפאסט נאך אן ,ענטפער', ,דער לעצטער ענטפער פון דער נימפע'. אין דעם געדיכט מאלט דער מחבר א ראזעווע און וואונדערבארע וועלט, וואו אלץ איז מעגלעך און וואו צוויי ליבהאבער קאנען הנאה האבן בשותפות פון די אלע פריידן, וואס דאס לעבן שענקט דעם עולם. לסוף דערקלערט די מויד, אז זי וועט גערן הייראטן דעם פאסטעך.
אין פארלויף פון די פיל יארהונדערטער זינט 1600 ווען ,דער פארליבטער פאסטעך' איז פארפאסט געווארן, האט קיינער קיין שום מאל, ביז ד"ר פישביין, ניט אנגעשריבן קיין ראמאנטישן ענטפער. פישביינס ,דער לעצטער ענטפער' שימערט מיט ראמאנטישקייט און גלימערט מיט א גאנץ-פאזיטיווער מיינונג וועגן דעם לעבן בכלל און דער ליבע בפרט.
אין ראליס ,ענטפער' דערקלערט די נימפע, אז דאס איז דער עולם-השקר, וואו אלץ איז א ליגן. די נימפע באטאנט, אז אויף אט-דער וועלט איז קיין שום זאך ניט דויערהאפט, אריינגערעכנט די ליבע. צום סוף גיט די מויד דעם פאסטעך א קארב און ווייזט-צוריק זיין בקשה.
אין דאנס געדיכט פארגלייכט ער דעם שעפער מיט א הונגעריקן פיש, וואס כאפט זיך צו פאקן דעם לאקער אזוי ווי דער פארליבטער בחור איז פארקאכט צו מאכן די מויד פאר זיין ווייב. אין די ענדגילטיקע פערזן דערקלערט דער יאט, אז דאס פריילין איז פאר זיך אזא מין ,לעקעכל' און דער פיש, וואס פרעסט ניט די לאקעטקע איז א סך קליגער פון אים: The fish, that is not catch'd thereby, Alas! is wiser farre than I. דער יונגער מאן קאן ניט ביישטיין דעם נסיון און קאן ניט בייקומען די ברענענדיקע ליבע, וויסנדיק איינצייטיק, אז ער וועט ענדלעך באדויערן זיין באשלאס.
דער טאן פון לואיסעס ווידערגאבע איז אין גאנצן אנדערש פונעם ערשטן ענטפער פון וואלטער ראלי. די נימפע נעמט-אן דעם הייראטס-אנבאט פונעם פאסטעך, וויסנדיק גוט און קלאר, אז דאס לעבן איז שווער אבער וואס ס'פארלינדערט די אלע שוועריקייטן און פארזיסט דאס לעבן איז די ליבע, וואס ברענגט-צוזאמען א מאן און א פרוי.
אין 2000 מיט דער הילף פון אינטערנעט האט איינער א מיטארבעטער אונזערער געפונען אן אנדער ,ענטפער' ,די שטאטישע ליבע', אין וועלכן די פרוי שטימט-איין צו הייראטן דעם בחור און וואס ס'פארגרינגערט דאס לעבן איז די ליבע צווישן א מאן און א פרוי.
אין די 1980ער האט אונזער ד"ר פישביין פארפאסט נאך אן ,ענטפער', ,דער לעצטער ענטפער פון דער נימפע'. אין דעם געדיכט מאלט דער מחבר א ראזעווע און וואונדערבארע וועלט, וואו אלץ איז מעגלעך און וואו צוויי ליבהאבער קאנען הנאה האבן בשותפות פון די אלע פריידן, וואס דאס לעבן שענקט דעם עולם. לסוף דערקלערט די מויד, אז זי וועט גערן הייראטן דעם פאסטעך.
אין פארלויף פון די פיל יארהונדערטער זינט 1600 ווען ,דער פארליבטער פאסטעך' איז פארפאסט געווארן, האט קיינער קיין שום מאל, ביז ד"ר פישביין, ניט אנגעשריבן קיין ראמאנטישן ענטפער. פישביינס ,דער לעצטער ענטפער' שימערט מיט ראמאנטישקייט און גלימערט מיט א גאנץ-פאזיטיווער מיינונג וועגן דעם לעבן בכלל און דער ליבע בפרט.
| Come live with me and be my love,1 And we will all the pleasures prove,1 That Valleys, groves, hills, and fields,1 Woods, or steepy mountain yields.1 | קום, לעב מיט מיר און האב מיך ליב און מיר וועלן געבן א געזונטן פריוו (פרואוו).1 קום, לעב מיט מיר און זיי מיין לעבן און איל וועל דיר אלעס גערן געבן. |
*The Passionate Shepherd to His Love, Christopher Marlowe (1600)
**The Nymph's Reply to the Shepherd, Sir Walter Raleigh (1600)
***The Baite, John Donne (1622)
****Song, C. Day Lewis (1922)
א שטאטישע פילאסאפיע
קאסמאפאליטישע חכמות מיט מעטראפאליטישע עצות
לאווע גאווארטשיק, רעדאקציע-מיטארבעטער
קאסמאפאליטישע חכמות מיט מעטראפאליטישע עצות
לאווע גאווארטשיק, רעדאקציע-מיטארבעטער
א פינצטער און פארלאזן געסל
דאס איז סיי א פיקטיוו סיי א רעאל געסל, וואו יעדער מענש שטייט און גייט א שיינע פאר מאל אין לעבן. ס'איז א פינצטער און פארווארפן שטראזל, וואו מ'גייט זיך שפאצירן שפעט ביי נאכט, ווייל מ'פילט זיך טרויעריק און איינזאם און מ'גלויבט, אז מ'האט ניט קיין פריינט, נאר א וועלט מיט צרות. דאס געסל איז נאך איינזאמער פון דער עלנטקייט, וואס בושעוועט ביים מרה-שחורהניק אין הארצן.
דער דערשלאגענער יחיד קוקט זיך ארום, האפנדיק צו זען, אז אימיצער זאל אים ארומזוכן און נאכפאלגן אין פריינטשאפט... און, ווי געוויינלעך, איז קיינער ניט דארט.
דער מוסר-השכל איז, אז מ'מוז אכטונג געבן אויף זיך אליין, אז מ'דארף זיך פארלאזן אויף זיך אליין און בלויז נאר אויף זיך אליין, מחמת גאר אפט אין לעבן געפינט מען זיך אויף דעם שפריכווערטלעכן שטראזל.
דאס איז סיי א פיקטיוו סיי א רעאל געסל, וואו יעדער מענש שטייט און גייט א שיינע פאר מאל אין לעבן. ס'איז א פינצטער און פארווארפן שטראזל, וואו מ'גייט זיך שפאצירן שפעט ביי נאכט, ווייל מ'פילט זיך טרויעריק און איינזאם און מ'גלויבט, אז מ'האט ניט קיין פריינט, נאר א וועלט מיט צרות. דאס געסל איז נאך איינזאמער פון דער עלנטקייט, וואס בושעוועט ביים מרה-שחורהניק אין הארצן.
דער דערשלאגענער יחיד קוקט זיך ארום, האפנדיק צו זען, אז אימיצער זאל אים ארומזוכן און נאכפאלגן אין פריינטשאפט... און, ווי געוויינלעך, איז קיינער ניט דארט.
דער מוסר-השכל איז, אז מ'מוז אכטונג געבן אויף זיך אליין, אז מ'דארף זיך פארלאזן אויף זיך אליין און בלויז נאר אויף זיך אליין, מחמת גאר אפט אין לעבן געפינט מען זיך אויף דעם שפריכווערטלעכן שטראזל.
א פרעמדער אויף דער נאכט און א פארשוין אין פינצטערניש
 פרוי בליכער 1 י דער קורצער ספעקטאקל האט אונז אלעמען דערמאנט אין די סצענעס אין קינא-פילם ,דער יונגער פראנקנשטיין'*, ווען נאר דשין וויילדער אלס ד"ר פראנקנשטיין דערמאנט דעם נאמען ,פרוי בליכער'**, הירזשען די פערד ווילד פאר מורא. אין פארלויף פון דעם פילם ווערן די פערד דערשראקן און זיי הירזשען מיט ווילדקייט יעדעס מאל וואס מ'זאגט ,פרוי בליכער'. 1 י דער ספעקטאקל ארום דער יידענע מיט דיק טשעיני דערמאנט אין די משוגענע סצענעס מיט דער פארביסענער פרוי בליכער, ווייל די צעדרייטע יידענע האט געהירזשעט אזוי מוראדיק ווי די פערד אין דעם פילם! 1 1 Young Frankenstein*י י**פרוי בליכער - דאס ווייב פון פעלד-מארשאל, וואס האט אומברחמנותדיק דערמאטערט און דערשלאגן זיינע פערד. 1 * * * י שפעטער מיט א פאר טעג האבן מיר זיך אנגעגעגנט אויף דער גאס מיט דער זעלבער יידענע און איר דערציילט די מעשה מיטן איינזאמען און פינצטערן געסל אין דער שטאט. די אלטע פרוי האט געענטפערט ריכטיק אויף דער פראגע, דערקלערנדיק, אז זי קוקט זיך ארום, כדי צו זען, צי אויף דעם פינצטערן שטראזל שטייט ערגעץ-וואו א חבר, וואס זוכט זי ארום און ס'איז קיינער ניט דארט, אזוי ווי ס'איז דער שטייגער. 1 י אונזער חשובער קאכלעפל ד"ר פישביין האט באמערקט דער יידענע: ,מאמזעל, איר קוקט זיך ארום און געפינט-אויס, אז הינטער אייך שטייט דיק טשעיני?!' די יידענע האט א געשריי געגעבן: ,געוואלד! דיק טשעיני! גאט באהיט!' 1 |  דיק טשעיני 1 י לעצטנס האבן מיר זיך אנגעטראפן אויף דער גאס מיט גאר אן אינטערעסאנטן פארשוין, אן אלטע יידענע פון בריטאניע, וואס וואוינט שוין יארן לאנג אין ניו-יארק. מיר האבן זי איינגעלאדן פאר א וועטשערינקע ביי ד"ר נאמאסט אין פאלאץ אויף דער 5טער אווענו צום באזוך פון אונזער זייער געערטן הויפט-קארעספאנדענט ד"ר רחמיאל פישביין. די פרוי זעט-אויס ווי א בריטישע און רעדט ווי א יידישע. 1 י ביים באנקעט איז געקומען צו רייד וואשינגטאן און איין אורח האט דערמאנט דעם געוועזענעם וויצע-פרעזידענט דיק טשעיני. פלוצלונג האט די יידענע אויסגערופן מיט גרויס אויפרעגונג: ,איי! איי! איי! זאגט ניט דעם נאמען! ער איז דער טייוול אליין - בעל-זבוב!' ד"ר נאמאסט האט באמערקט ד"ר פישביין: ,כ'האב דיר געזאגט, זאלסט ניט ריידן וועגן דער פאליטיק אויף א וועטשערינקע!' 1 י ,וועגן קיינע פאליטישע ענינים האב איך גארניט גערעדט!' האט דער דאקטאר צוגעשעפטשעט דעם דאקטאר: ,כ'האב נאר געזאגט דיק טשעיני'. די יידענע האט געהערט א צווייט מאל דעם נאמען און אויסגערופן ווידער אמאל: ,איי! איי! איי!' הערט-אויף זאגן דיק טשעיני! איי! כ'האב אויך געזאגט דיק טשעיני! איי!' 1 י ד"ר נאמאסט האט געזאגט ד"ר פישביין: ,ר' רחמיאל, וואגט ניט ריידן וועגן פרעזידענט טראמפ!' און די יידענע האט אויסגערופן: ,איי! נאך ערגער, טראמפ! פשא-קרעוו!' ניט היינט געדאכט!' 1 י די אלע געסט האבן געלאכט פונעם ספעקטאקל און גלייכצייטיק איז אן אנדער טעמע געקומען צו רייד א דאנק א טאקטישן און פראקטישן אורח. 1 |
10,000 מעשהלעך אין דער גרויסער שטאט
אויף ענגליש איז דא א זאגעכץ ,אין דער טומלדיקער שטאט קורסירן 10,000 מעשהלעך'.* דאס זיינען אפשר בייקעס, וואס מ'דארף ניט אננעמען פאר ערנסט און מ'זאל באהאנדלען מיט איראניע און סארקאזם. היינט-צו-טאג באצייכט מען ווי ,שטאטישע לעגענדעס'** די בייקעס, וואס זיינען געווען באקאנט ווי באבע-מעשיות אין דער אלטער היים.
די מעשה מיטן פארווארפן, פארלאזן געסל איז א וואזשנע בייקע, וואס ווערט אפט מקוים און איז א וויכטיקע לעקציע אין דער ,יסורים-אקאדעמיע'***.
*אין דער טומלדיקער שטאט קורסירן 10,000 מעשהלעך = There are 10,000 stories in the naked city
**urban legends
***the school of hard knocks
באמערקונג פון רעדאקציע:
רבותי, אונזער חשובער, לאנג-יאריקער מיטארבעטער לאווע גאווארטשיק (לייזער אויף יידיש), איז דער היינטיקער אברהם שולמאן ע"ה, דער געוואלדיקער סאטיריסט און וויצן-דערציילער פון ,דער פארווערטס'.
אויף ענגליש איז דא א זאגעכץ ,אין דער טומלדיקער שטאט קורסירן 10,000 מעשהלעך'.* דאס זיינען אפשר בייקעס, וואס מ'דארף ניט אננעמען פאר ערנסט און מ'זאל באהאנדלען מיט איראניע און סארקאזם. היינט-צו-טאג באצייכט מען ווי ,שטאטישע לעגענדעס'** די בייקעס, וואס זיינען געווען באקאנט ווי באבע-מעשיות אין דער אלטער היים.
די מעשה מיטן פארווארפן, פארלאזן געסל איז א וואזשנע בייקע, וואס ווערט אפט מקוים און איז א וויכטיקע לעקציע אין דער ,יסורים-אקאדעמיע'***.
*אין דער טומלדיקער שטאט קורסירן 10,000 מעשהלעך = There are 10,000 stories in the naked city
**urban legends
***the school of hard knocks
באמערקונג פון רעדאקציע:
רבותי, אונזער חשובער, לאנג-יאריקער מיטארבעטער לאווע גאווארטשיק (לייזער אויף יידיש), איז דער היינטיקער אברהם שולמאן ע"ה, דער געוואלדיקער סאטיריסט און וויצן-דערציילער פון ,דער פארווערטס'.
דער אמת מיט אן אלף
אזוי לעבט מען אין די מערסטע מדינות אויף דער וועלט!
ד"ר רחמיאל פישביין, ספעציעלער קארעספאנדענט, ניו-יארק, לאנדאן, סינגאפאר
אזוי לעבט מען אין די מערסטע מדינות אויף דער וועלט!
ד"ר רחמיאל פישביין, ספעציעלער קארעספאנדענט, ניו-יארק, לאנדאן, סינגאפאר
דער אמת מיט אן אלף איז פאר א גענעראציע צעבאלעוועטע נודניקעס און יאלדן, וואס זיינען אויסגעוואקסן בשעת א רייכער און ,איידעלער' עפאכע אין א גאלדענער מדינה. די פאלגנדיקע פאקטן מאכן מיר באקאנט פאר א דור, וואס ווייסט גארניט מיט גארניט און וויל הערן בלויז נאר באבע-מעשיות.
* * *
אחוץ צפון-אמעריקע און אייראפע ווערן, אזוי ווי שטענדיק, די אלע מדינות געהערשט פון א געלט-גיריקן דיקטאטאר. אין אזוינע לענדער בושעווען א געוואלדיקע ארבעטסלאזיקיט, א מאנגל אין ריין וואסער און א דוחק אין מזונות! אזוי איז דאס (נאך אלץ). אזוי איז תמיד געווען. אפשר וועט שטענדיק זיין אזוי!
* * *
אז דער דיקטאטאר אסאד וויל ניט שאפן אין סיריע קיין זיכערהייטס-זאנע פאר די פליטים, וואס זיינען אנטלאפן אין משך פונעם דארטיקן בירגער-קריג איז א גרויסע איבערראשונג? פרעזידענט אסאד וויל ניט צוריק אריינלאזן קיין סיריע די אלע פארוואגלטע, ווייל ער איז צופרידן, אז זיי געפינען זיך שוין איצט אין אנדערע לענדער, וואו מ'גיט זיי ברויט מיט נאכט-לעגער. פארוואס דארף ער אכטונג געבן אויף זיי, ווען די נאראנים אין א סך אנדערע מדינות שענקען זיי וואס צו עסן און וואו צו וואוינען?
* * *
דער אמת מיט אן אלף איז, אז איבער די מערסטע לענדער אויף דער וועלט הערשן מאכט-הונגעריקע, בלוט-דורשטיקע, געלט-גייציקע דיקטאטארן. אויסער צפון-אמעריקע און אייראפע ווערט דאס רוב מדינות רעגירט פון אזעלכע רוצחים. אזוי איז שוין תמיד זינט די וועלט איז די וועלט און אזוי איז דאס נאך איצט.
* * *
אחוץ צפון-אמעריקע און אייראפע ווערן, אזוי ווי שטענדיק, די אלע מדינות געהערשט פון א געלט-גיריקן דיקטאטאר. אין אזוינע לענדער בושעווען א געוואלדיקע ארבעטסלאזיקיט, א מאנגל אין ריין וואסער און א דוחק אין מזונות! אזוי איז דאס (נאך אלץ). אזוי איז תמיד געווען. אפשר וועט שטענדיק זיין אזוי!
* * *
אז דער דיקטאטאר אסאד וויל ניט שאפן אין סיריע קיין זיכערהייטס-זאנע פאר די פליטים, וואס זיינען אנטלאפן אין משך פונעם דארטיקן בירגער-קריג איז א גרויסע איבערראשונג? פרעזידענט אסאד וויל ניט צוריק אריינלאזן קיין סיריע די אלע פארוואגלטע, ווייל ער איז צופרידן, אז זיי געפינען זיך שוין איצט אין אנדערע לענדער, וואו מ'גיט זיי ברויט מיט נאכט-לעגער. פארוואס דארף ער אכטונג געבן אויף זיי, ווען די נאראנים אין א סך אנדערע מדינות שענקען זיי וואס צו עסן און וואו צו וואוינען?
* * *
דער אמת מיט אן אלף איז, אז איבער די מערסטע לענדער אויף דער וועלט הערשן מאכט-הונגעריקע, בלוט-דורשטיקע, געלט-גייציקע דיקטאטארן. אויסער צפון-אמעריקע און אייראפע ווערט דאס רוב מדינות רעגירט פון אזעלכע רוצחים. אזוי איז שוין תמיד זינט די וועלט איז די וועלט און אזוי איז דאס נאך איצט.
ס'איז טאקע אן אבסטראקטע וועלט!
קיין שום אבסטראקטערס איז ווי די ווירקלעכקייט אליין ניט דא
קיין שום אבסטראקטערס איז ווי די ווירקלעכקייט אליין ניט דא
ס'קאן ניט זיין קיין אבסטראקטערס און אומווירקלעכערס
פון דעם, וואס מען זעט טעטזעכלעך.
דזשארדזשיא מאראנדי, מאלער
פון דעם, וואס מען זעט טעטזעכלעך.
דזשארדזשיא מאראנדי, מאלער
ניט שוין זשע איז די ווירקלעכע וועלט
שענער פונעם אבסטראקטן עולם?
לאמיר טרינקען לכבוד און לשבחן
אבסטראקטיזם
דער עולם איז איין גאנצער אבסטראקט,
וואס באשטייט פון א וועלט מיט קלענערע אבסטראקטן.
דאס זכרונות-געסל
א שפאציר אין דער פארגאנגענהייט
קיין שום מחיהדיקערס איז ניט דא
ווי אן אלטמאדישער שפאציר אינעם שיינעם אמאל!
ווי אן אלטמאדישער שפאציר אינעם שיינעם אמאל!
די בעסטע וועשעריי אין גאנץ ניו-יארק!
דער פעאיקסטער מענש צו דער ארבעט און גאר א פיינער ייד!
242 מזרח 77סטע גאס * ניו-יארק, נ"י 10075 * 212.671.1946
toddlaynecleaners.com
דער פעאיקסטער מענש צו דער ארבעט און גאר א פיינער ייד!
242 מזרח 77סטע גאס * ניו-יארק, נ"י 10075 * 212.671.1946
toddlaynecleaners.com
אייער היים אין מיאמי
1775 קאלינס אווענו, מיאמי-ביטש, 33139 305.534.6300 * raleighhotel.com
1775 קאלינס אווענו, מיאמי-ביטש, 33139 305.534.6300 * raleighhotel.com
 |  |
די שענסטע טיש-טיכער און קליידער פאר פרויען
Mister Tablecloth
אייער חבר אין סאנקט-טאמאס www.mrtablecloth-vi.com
D5180 Dronningens Gade, Ste. 1, St. Thomas, USVI 00802
מיר שיקן פעקלעך אין אלע טיילן וועלט.
Mister Tablecloth
אייער חבר אין סאנקט-טאמאס www.mrtablecloth-vi.com
D5180 Dronningens Gade, Ste. 1, St. Thomas, USVI 00802
מיר שיקן פעקלעך אין אלע טיילן וועלט.
 |  |
די שענסטע וואקאציע-הייזקעס אין סאנקט טאמאס!
Lady Dove & Sweet Cottage
אייער היים ווען איר זייט אויף וואקאציע
שטעלט זיך אין דער פארבינדונג מיט סעלווין
www.rebelcharter.com * 340.998.8272 * ladydovevi@gmail.com
דער לעינסבארא
דאס אויבערשטע פון שטויסל אין סאמע הארצן פון לאנדאן
Lady Dove & Sweet Cottage
אייער היים ווען איר זייט אויף וואקאציע
שטעלט זיך אין דער פארבינדונג מיט סעלווין
www.rebelcharter.com * 340.998.8272 * ladydovevi@gmail.com
דער לעינסבארא
דאס אויבערשטע פון שטויסל אין סאמע הארצן פון לאנדאן
